Drzewa i lasy – alternatywne przyrody w polskich księgarniach (w drugiej dekadzie XXI wieku)

• Authors: Magdalena Roszczynialska

Title variants

EN

Trees and forests – Contested Natures in Polish bookstores (in the second decade of the 21st century)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Dendrografie to zapisy, których tematem lub wzorcem strukturalnym są drzewa i lasy. Autorka prezentuje szeroką panoramę alternatywnych ujęć tematu „drzewnego” w humanistycznej (rodzimej i tłumaczonej) literaturze przedmiotu w Polsce w drugiej dekadzie XXI wieku. Zauważa w literaturze (artystycznej i naukowej) wzrost frekwencji tematyki drzewnej i leśnej, generowany konfliktem wokół Puszczy Białowieskiej, a także coraz bardziej dolegliwymi konsekwencjami katastrofy klimatycznej. Odnotowuje przekształcanie się ujęć dyskursywnych i symbolicznych, w których dominowało drzewo, w ujęcia zdesymbolizowane, materialne i afektywne, w których dominuje las jako organizm zbiorowy. Podobna przemiana dokonuje się w organicznym modelowaniu: następuje przejście od dendrogramu do mykogramu (grzybni) jako funkcjonalnego modelu zjawisk przyrodniczych, społecznych i kulturowych. Artykuł pełni także funkcję wstępu do tomu czasopisma i zapowiada tematykę pomieszczonych w nim artykułów.

EN

Dendrographies are records whose theme or structural pattern is trees and forests. The author presents a wide panorama of alternative takes of the theme of “wood” in humanistic (Polish and translated) literature on the subject in Poland in the second decade of the 21st century. She notes in the literature (artistic and academic) an increase in the number of people who are interested in wood and forests, generated by the conflict around the Białowieża Primeval Forest, as well as by the increasingly afflictive consequences of the climatic disaster. She notes the transformation of discursive and symbolic takes, in which the tree dominated,into desymbolised, material and affective takes, in which the forest as a collective organism dominates. A similar transformation is taking place in organic modelling: there is a transition from the dendrogram to the mycogram (mycelium) as a functional model of natural, social and cultural phenomena. The article also serves as an introduction to the journal’s volume and prefigures the topics of the articles contained therein.

Keywords

PL

dendrografia; dendrogram; mykogram; organizm zbiorowy; nekros; polityka; literatura polska XXI wieku

EN

dendrography; dendrogram; rhizomatic mind map [mycogram]; cooperative collective; ecological-necrological perspective; politics; Polish literature in the 21st century; dendrography; dendrogram; rhizomatic mind map [mycogram]; cooperative collective; ecological-necrological perspective; politics; Polish literature in the 21st century

• Publisher: Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
• Journal: Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica
• Year: 2020
• Volume: 8
• Pages: 3-26

Dates

published

2020-12-23

Contributors

author

Magdalena Roszczynialska

References

• Anderson Scott C., Cryan John F. , Dinan Ted, Jelita, mózg i spółka, czyli psychobiotyczna rewolucja, przeł. Jacek Sikora, Burda Publishing Polska, Warszawa 2018.
• Baranowska Małgorzata, Zawsze wracam na Ochotę, Ośrodek Kultury Ochoty, Warszawa 2011.
• Barcz Anna, Przedmioty ekozagłady. Spekulatywna teoria hiperobiektów Timothy’ego Mortona i jej (możliwe) ślady w literaturze, „Teksty Drugie” 2018, nr 2, s. 65–76.
• Bednarek Joanna B., Gostyński Dawid, Współgranie, czyli poetyka ekobestsellera, w: O jeden las za daleko. Demokracja, kapitalizm i nieposłuszeństwo ekologiczne w Polsce, red. Przemysław Czapliński, Joanna B. Bednarek, Dawid Gostyński, Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa 2019, s. 191–208.
• Cichy Michał, Pozwól rzece płynąć, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2017.
• Cichy Michał, Zawsze jest dzisiaj, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2014.
• Czyżewski Adam, Trzewia Lewiatana. Antropologiczna interpretacja utopii miasta-ogrodu, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2001.
• Domańska Ewa, Humanistyka ekologiczna, „Teksty Drugie” 2013, nr 1–2, s. 13–32.
• Domańska Ewa, Nekros. Wprowadzenie do ontologii martwego ciała, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018.
• Drugie życie drzewa, red. Jerzy M. Gutowski, Andrzej Bobiec, Paweł Pawlaczyk, Karol Zub, WWF Polska, Warszawa – Hajnówka 2004.
• Drzewa, red. prowadząca serię Ewa Mańkowska-Grin, Wydawnictwo EMG, Kraków 2018.
• Durczak Joanna, Rozmowy z ziemią. Tradycja przyrodopisarska w literaturze amerykańskiej, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2010.
• Ekobiografia Krakowa, red. Andrzej Izdebski, Rafał Szmytka, Wydawnictwo Znak, Kraków 2018.
• Frydryczak Beata, Krajobraz, hasło w: Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, red. Magdalena Saryusz-Wolska, Robert Traba, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2014.
• Haraway Donna, Manifest gatunków stowarzyszonych, przeł. Joanna Bednarek, w: Teorie wywrotowe. Antologia przekładów, red. Agnieszka Gajewska, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2012, s. 241–260.
• Heidegger Martin, Bycie i czas, przeł. Bogdan Baran, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994.
• Heinrich Bernd, Drzewa w moim lesie, przeł. Michał Szczubiałka, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2018 (prwdr. w j. ang. 1997).
• http://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/7,54420,24527625,wszyscy-plakalismy-po-stefanie-historia-pewnego-drzewa-na.html (dostęp: 10.03.2019).
• http://wyborcza.pl/7,75517,22840265,hajstry-robinski-odkurza-staroswieckie-krajoznawstwo-i-oddolnie.html (dostęp. 6.04.2019).
• https://www.buchreport.de/?s=Wohlleben (dostęp: 19.11.2020).
• https://www.csi.minesparis.psl.eu/en/featured-articles/the-mushroom-at-the-end-of-the-world-on-the-possibility-of-life-in-capitalist-ruins/ (dostęp: 6.04.2019).
• https://www.facebook.com/events/221904384952541/ (dostęp: 4.06.2019).
• https://www.sciencemag.org/news/2018/10/one-world-s-largest-organisms-shrinking (dostęp: 5.04.2019).
• Jakubowski Kasper, Czwarta przyroda w mieście, „Autoportret” 2019, z 3 (66), https:// autoportret.pl/artykuly/czwarta-przyroda-w-miescie/ (dostęp: 17.01.2020).
• Jarzyna Anita, Post-koiné. Studia o nieantropocentrycznych językach (poetyckich), Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2019.
• Kamińska Anna, Simona, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2015.
• Kohn Eduardo, How Forests Think. Toward an Anthropology beyond the Human (Jak myślą lasy. W stronę antropologii nie-ludzkiej), University of California Press, Berkeley, 2013.
• Konczal Agata Agnieszka, Antropologia lasu. Leśnicy a percepcja i kształtowanie wizerunków przyrody w Polsce, Wydawnictwo IBL, Warszawa 2017.
• Kossak Simona, Saga Puszczy Białowieskiej, Muza SA, Warszawa 2001.
• Kossak Simona, Saga Puszczy Białowieskiej, Wydawnictwo Marginesy, Warszawa 2016.
• Kossak Simona, Saga Puszczy Białowieskiej, Wydawnictwo Marginesy, Warszawa 2018.
• Kruk Erwin, Poezje wybrane, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1984.
• Książek Michał, Droga 816, Fundacja Sąsiedzi, Białystok 2015.
• Książek Michał, Jakuck. Słownik miejsca, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2013.
• Książek Michał, Północny wschód, Fundacja Sąsiedzi, Białystok 2017.
• Książek Michał, Słuchanie widoku, „Herito” 2015 nr 2(19), s. 148–160.
• Lebda Małgorzata, Granica lasu, WBP ICAK, Poznań 2012.
• Leśniakowska Marta, Zamieszkać z drzewem, czyli architektura w ogrodzie ekokrytyki, w: Drzewa, red. prowadząca serię Ewa Mańkowska-Grin, Wydawnictwo EMG, Kraków 2018, s. 29–48.
• Malik Cecylia, 365 drzew, Wydawnictwo Bęc Zmiana, Warszawa 2011.
• Malik Cecylia, Drzewołazki, czyli o tym, co każde dziecko powinno wiedzieć, zanim wejdzie na drzewo, Znak Emotikon, Kraków 2018.
• Marczewska Marzena, Drzewa w języku i w kulturze, Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej w Kielcach, Kielce 2002.
• Marzec Andrzej, „Jesteśmy połączonym z sobą światem” – Timothy Morton i widmo innej wspólnoty, „Teksty Drugie” 2018, nr 2, s. 88–101.
• Mitosek Zofia, Mimesis. Zjawisko i problem, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997.
• Moretti Franco, Wykresy, mapy, drzewa. Abstrakcyjne modele na potrzeby historii literatury, przeł. Tomasz Bilczewski, Anna Kowalcze-Pawlik, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2016 (wyd. oryg. 2005).
• Morton Timothy, Lepkość, przeł. Anna Barcz, „Teksty Drugie” 2018, nr 2, s. 284–295.
• Nacher Anna, Las – wspólnota sympoietyczna?, „Czas Kultury” 2017, nr 3, s. 6–12.
• Nycz Ryszard, Sylwy współczesne. Problem konstrukcji tekstu, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź 1984.
• O jeden las za daleko. Demokracja, kapitalizm i nieposłuszeństwo ekologiczne w Polsce, red. Przemysław Czapliński, Joanna B. Bednarek, Dawid Gostyński, Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa 2019.
• Omilanowska Małgorzata, Domy dla drzew, w: Drzewa, red. prowadząca serię Ewa Mańkowska-Grin, Wydawnictwo EMG, Kraków 2018, s. 169–197.
• Planty krakowskie, red. Andrzej Nowakowski, TAiWPN Universitas, Kraków 2018.
• Praczyk Małgorzata, Sprawczość mitu. Przyroda wyobrażona Krakowa, w: Ekobiografia Krakowa, red. Andrzej Izdebski, Rafał Szmytka, Wydawnictwo Znak, Kraków 2018, s. 255–279.
• Robiński Adam, Hajstry. Krajobraz bocznych dróg, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2017.
• Roszczynialska Magdalena, Michała Cichego doświadczanie przestrzeni, „Białostockie Studia Literaturoznawcze” 2017, nr 11, s. 117–132.
• Różycki Tomasz, Kryzys czytelnictwa, w: tenże, Litery, Wydawnictwo a5, Kraków 2016, s. 94.
• Rybicka Elżbieta, Biopolis – przyroda i miasto, „Teksty Drugie” 2018, nr 2, s. 57–74.
• Samojlik Tomasz, Wajrak Adam, Nieumarły las, Wydawnictwo Agora, Warszawa 2017.
• Samojlik Tomasz, Wajrak Adam, Umarły las, Wydawnictwo Agora, Warszawa 2016.
• Samojlik Tomasz, Wajrak Adam, Zew padliny, Wydawnictwo Agora, Warszawa 2018.
• Słomak Iwona, Sylwa, hasło w: Ilustrowany słownik terminów literackich, red. Zbigniew Kadłubek, Beata Mytych-Forajter, Aleksander Nawarecki, Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk 2018, s. 455–459.
• Springer Filip, Biblioteka, do której wpuszczono park, rzekę i kawałek opolskiej starówki, https://weekend.gazeta.pl/weekend/1,152121,20991043,biblioteka-do-ktorej-wpuszczono-park-rzeke-i-kawalek-opolskiej.html (dostęp: 6.04.2019).
• „Teksty Drugie” 2014, nr 2 (Nowa (?) filologia).
• „Teksty Drugie” 2017, nr 1 (Nowa humanistyka).
• Thoma Erwin, Tajemna mowa drzew, przeł. Wawrzyniec Sawicki, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2018 (prwdr. w j. niem. 2016).
• Tokarczuk Olga, Osiem lip, w: Drzewa, red. prowadząca serię Ewa Mańkowska-Grin, Wydawnictwo EMG, Kraków 2018, s. 21–28.
• Torowska Joanna, Planty krakowskie i ich przestrzeń kulturowa, Ośrodek Kultury im. Cypriana K. Norwida, Kraków 2012.
• Ubertowska Aleksandra, „Mówić w imieniu biotycznej wspólnoty”. Anatomie i teorie tekstu środowiskowego, „Teksty Drugie” 2018, nr 2, s. 17–40.
• Wajrak Adam, Cecylia wraca na drzewo, w: Cecylia Malik, 365 drzew, Wydawnictwo Bęc Zmiana, Warszawa 2011, s. 273–275.
• Wasilewska Jolanta, Chora książka: destrukcyjne czynniki biologiczne, http://www.bu.kul.pl/chora-ksiazka-destrukcyjne-czynniki-biologiczne,art_10737.html (dostęp: 6.04.2019).
• Wilczyńska Weronika, Mackiewicz Maciej, Krajka Jarosław, Komunikacja interkulturowa. Wprowadzenie, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2019.
• Wohlleben Peter, Sekretne życie drzew, przeł. Ewa Kochanowska, Wydawnictwo Otwarte, Kraków 2016 (prwdr. w j. niem. 2015).
• Wróbel Piotr, Zieleń wysoka istniejąca, w: Drzewa, red. prowadząca serię Ewa Mańkowska-Grin, Wydawnictwo EMG, Kraków 2018, s. 75–105.
• Wrzosek Marta, Sierota Zbigniew, Grzyby, jakich nie znamy, Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, Warszawa 2012, https://www.lasy.gov.pl/pl/informacje/publikacje/do-poczytania/grzyby-jakich-nie-znamy-1/grzyby_jakich_nie_znamy.pdf (dostęp: 16.10.2020).
• Zwrot cyfrowy w humanistyce, red. Andrzej Radomski, Radosław Bomba, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2013.

Identifiers

DOI

10.24917/23534583.8.1