Stefan Żeromski: koncepcje narracji dendrologicznych. Zarys problematyki

• Authors: Maria Jolanta Olszewska

Title variants

EN

Stefan Żeromski: concepts of dendrological narratives. Outline of the problem

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Stefan Żeromski w szczególny, złożony sposób wykorzystywał motywy dendrologiczne w swojej twórczości. Drzewa (las, puszcza, ogród) są nie tylko tłem akcji jego utworów, ale stanowią także ważny nośnik różnych treści: egzystencjalnych, metafizycznych, historycznych. Są elementami doświadczania czasu i przestrzeni, stają się znakiem pamięci, jak i figurą rzeczywistości. Opisy te pojawiają się już w młodzieńczych Dziennikach. Szczególnego znaczenia nabierają jodły w opisach puszczy, na przykład w Popiołach i w Puszczy jodłowej, sosny w Ludziach bezdomnych, brzozy w Róży i Urodzie życia. Jeden z najbardziej przejmujących obrazów dendrologicznych niesie Zemsta jest moją…, gdzie pisarz zbudował model świata, odwołując się do motywu drzew i ich elementów. Drzewa w twórczości Żeromskiego podlegają symbolizacji i funkcjonują często na zasadzie Jungowskich archetypów. Warto wskazać na pewne podobieństwa z ujęciem motywów dendrologicznych u Orzeszkowej czy Rodziewiczówny, a także u Jarosława Iwaszkiewicza.

EN

Stefan Żeromski used dendrological motives in his work in a special, complex way. Trees (backwoods, forest, garden) are not only the background for the action of his works, but also constitute an important carrier of various content: existential, metaphysical and historical. They are elements of experiencing time and space; they become a sign of memory as well as a figure of reality. These descriptions already appear in the youthful diary. Firs are particularly important in the descriptions of the forest, e.g. in „Popioły" [The Ashes] and „Puszcza jodłowa" [The Fir forest], pine in „Ludzie bezdomni" [Homeless people], birches in „Róża" [The Rose] and „Uroda życia" [The Charm of life]. One of the most poignant dendrological paintings carries „Zemsta jest moją…" [The Revenge is mine] where the writer built a model of the world, referring to the motifs of trees and their elements. Trees in Żeromski’s work are symbolised and often function on the basis of Jungian archetypes. It is worth pointing out some similarities with the inclusion of dendrological motives in Orzeszkowa or Rodziewiczówna, as well as in Jarosław Iwaszkiewicz.

Keywords

PL

drzewo; ziemia; natura; życie; śmierć; symbol

EN

tree; earth; nature; life; death; symbol; tree; earth; nature; life; death; symbol

• Publisher: Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
• Journal: Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica
• Year: 2020
• Volume: 8
• Pages: 119-140

Dates

published

2020-12-23

Contributors

author

Maria Jolanta Olszewska

References

• Adamczewski Stanisław, Sztuka pisarska Stefana Żeromskiego, Wydawnictwo M. Kot, Kraków 1949.
• Baley Stefan, Osobowość twórcza Żeromskiego. Studium z zakresu psychologii twórczości, Nasza Księgarnia, Warszawa 1936.
• Barcz Anna, Przyroda – bliska czy daleka? Ekokrytyka i nowe sposoby poetyki odpowiedzialności za przyrodę w literaturze, „Anthropos?” 2012, nr 18–19, s. 59–79, http://www.anthropos.us.edu.pl/anthropos10/texty/barcz.htm (dostęp: 8.06.2020).
• Bończa Tomaszewski Nikodem, Źródła narodowości. Powstanie i rozwój polskiej świadomości w II połowie XIX i na początku XX wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2006.
• Burzyńska Anna, Markowski Michał Paweł, Teorie literatury XX wieku. Podręcznik, Wydawnictwo Znak, Kraków 2006.
• Cygan Stanisław, Słownictwo pism Stefana Żeromskiego. Świat roślin, t. 9, TAiWPN Universitas, Kraków 2007.
• Des Loges Marian, Impresjonizm w literaturze, przedruk w: Naturalizm. Europejskie konteksty, red. Danuta Knysz-Tomaszewska, Janina Kulczycka-Saloni, Wydawnictwo Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1996, s. 579–590.
• Fiedorczuk Julia, Cyborg w ogrodzie. Wprowadzenie do ekokrytyki, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk 2015.
• Girard René, Prawda powieściowa i kłamstwo romantyczne, przeł. Karolina Kot, Wydawnictwo KR, Warszawa 2001.
• Handke Kwiryna, Stosunek Stefana Żeromskiego do pejzaży: natury i miasta, w: Dworki – pejzaże – konie, red. Krzysztof Stępnik, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2002, s. 195–199.
• Hutnikiewicz Artur, Żeromski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1987.
• Ihnatowicz Ewa, Puszcza Żeromskiego i Orzeszkowej, w: Klucze do Żeromskiego, red. Krzysztof Stępnik, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2003, s. 161–170.
• Jakubowski Jan Zygmunt, Stefan Żeromski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1970.
• Jung Carl Gustav, Typy psychologiczne, przeł. Robert Reszke, Wydawnictwo KR, Warszawa 1996.
• Jünger Ernst, Wybór esejów o słowach i drzewach, przeł. Bogdan Baran, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2017.
• Kłosińska Katarzyna, Feministyczna krytyka literacka, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2010.
• Kopaliński Władysław, Słownik symboli, Wiedza Powszechna, Warszawa 1990.
• Oesterreicher-Mollwo Marianne, Leksykon symboli, przeł. Jerzy Prokopiuk, Wydawnictwo ROK Corporation, Warszawa 1992.
• Olszewska Maria Jolanta, Słownictwo pism Stefana Żeromskiego, t. 10: W kręgu meteorologii i astronomii, TAiWPN Universitas, Kraków 2007.
• Olszewska Maria Jolanta, Stefan Żeromski. Spotkania, Wydawnictwo Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2015.
• Potocki Antoni, Szkice i wrażenia literackie, Nakładem Towarzystwa Wydawniczego, Lwów 1903.
• Słowacki Juliusz, Dzieła wybrane, t. 1: Liryki i powieści poetyckie, oprac. i wstęp Julian Krzyżanowski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1979.
• Światy Stefana Żeromskiego, red. Maria Jolanta Olszewska, Grzegorz P. Bąbiak, Wydawnictwo Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2005.
• Tabaszewska Justyna, Ekokrytyczna (samo)świadomość, „Teksty Drugie”: Ekokrytyka, 2018, nr 2, http://tekstydrugie.pl/news/2018-nr-2-ekokrytyka/ (dostęp: 8.06.2020).
• Tillich Paul, Pytania o Nieuwarunkowane. Szkice z filozofii religii, wstęp Krzysztof Mech, przeł. Juliusz Zychowicz, Wydawnictwo Znak, Kraków 1994.
• Ujejski Kornel, Skargi Jeremiego, [bez wyd.], Londyn 1847.
• Zawojski Piotr, Posthumanizm, czyli humanizm naszych czasów, „Kultura i Historia” 2017, nr 3, http://www.kulturaihistoria. umcs.lublin.pl/wp-content/ uploads/2018/05/Kultura-i-Historia- nr-32-2017-71-79.pdf (dostęp: 8.06.2020).
• Żeromski Stefan, Cienie, w: tegoż, Opowiadania. Utwory powieściowe, Czytelnik, Warszawa 1957, s. 282–294.
• Żeromski Stefan, Dzieje grzechu, Czytelnik, Warszawa 1956.
• Żeromski Stefan, Dzienniki, t. 1–7, oprac. i przedmowa Jerzy Kądziela, Czytelnik, Warszawa 1956–1970.
• Żeromski Stefan, Godzina, w: tegoż, Duma o hetmanie i inne opowiadania, Czytelnik, Warszawa 1956, s. 33–55.
• Żeromski Stefan, Listy, t. 3, Czytelnik, Warszawa 2003.
• Żeromski Stefan, Róża. Dramat niesceniczny, Czytelnik, Warszawa 1956.
• Żeromski Stefan, Syzyfowe prace, Czytelnik, Warszawa 1956.
• Żeromski Stefan, Uroda życia, Czytelnik, Warszawa 1956.
• Żeromski Stefan, Wiatr od morza. Wisła. Międzymorze, Czytelnik, Warszawa 1957.
• Żeromski Stefan, Zemsta jest moją…, w: tegoż, Sen o szpadzie. Pomyłki, Czytelnik, Warszawa 1957, s. 31–33.

Identifiers

DOI

10.24917/23534583.8.8