Pamiętnik z okropnej wojny i przeżycia z roku 1945 Emanuela Pietyry. Mieszkańcy Zarzecza, Podlesia i Kostuchny w obliczu tragicznych wydarzeń końca II wojny światowej

• Authors: Janusz Mokrosz

Title variants

EN

A Memoir of a Terrible War and Experiences of 1945 by Emanuel Pietyra. Residents of Zarzecze, Podlesie and Kostuchna in the face of the tragic events of the end of World War II

Abstracts

EN

Emanuel Pietyra's Memoir of a Terrible War and Experience of 1945 is a record of the events that took place in the first months of 1945 in the areas of Zarzecze, Podlesie and Kostuchna. These areas have been part of Katowice since 1975. Their inhabitants, faced with the Red Army troops advancing into Upper Silesia, experienced many traumatic experiences. In 1945, the Soviets carried out arrests, thefts, arson and rape throughout the region. They behaved similarly in Zarzecze, Podlesie and Kostuchna. In addition to noting the Red Army's behaviour, which was symptomatic for many areas of the post-war Poland, the Memoir also contains information about battles between the Soviets and the Germans fought between January and March 1945 in the regions of Mikołów, Tychy, Żory and Rybnik, as well as the news about various everyday events. E. Pietyra’s notes also provide a glimpse of the emotions that the local population felt in the then uncertain and chaotic times. His memoirs therefore detail some aspects of the 'Upper Silesian tragedy' in relation to the now southern part of Katowice. They also provide an insight into the emotions prevailing among the local community.

PL

Pamiętnik z okropnej wojny i przeżycia z roku 1945 Emanuela Pietyry stanowi zapis wydarzeń rozgrywających się w pierwszych miesiącach 1945 roku na terenie Zarzecza, Podlesia i Kostuchny. Obszary te od 1975 roku są częścią Katowic. Ich mieszkańcy w obliczu zetknięcia się z wykraczającymi na Górny Śląsk oddziałami Armii Czerwonej doświadczyli wielu traumatycznych przeżyć. W 1945 roku w całym regionie Sowieci dokonywali zatrzymań, kradzieży, podpaleń i gwałtów. Podobnie zachowywali się w Zarzeczu, Podlesiu i Kostuchnie. Poza odnotowaniem symptomatycznych dla wielu rejonów powojennej Polski zachowań czerwonoarmistów, w Pamiętniku… znalazły się również informacje o walkach pomiędzy Sowietami a Niemcami, jakie ci w okresie od stycznia do marca 1945 roku stoczyli w rejonach Mikołowa, Tychów, Żor i Rybnika, a także wiadomości o różnych wydarzeniach życia codziennego. Zapiski E. Pietyry pozwalają też na dostrzeżenie emocji, które miejscowa ludność odczuwała w ówczesnych, niepewnych i chaotycznych czasach. Jego wspomnienia uszczegóławiają zatem niektóre aspekty „tragedii górnośląskiej” w odniesieniu do obecnie południowej części Katowic. Pozwalają także na odczytanie emocji panujących wśród lokalnej społeczności.

Keywords

PL

Katowice; Górny Śląsk; tragedia górnośląska; deportacje; Armia Czerwona

EN

Katowice; Upper Silesia; Upper Silesian tragedy; deportations; Red Army

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk"
• Journal: Zaranie Śląskie. Seria druga
• Year: 2023
• Volume: 9
• Pages: 169-196

Dates

published

2023

Contributors

author

Janusz Mokrosz

• Biblioteka Śląska: Instytut Badań Regionalnych

• https://orcid.org/0009000302092922

reviewer

Zbigniew Hojka

• Uniwersytet Śląski w Katowicach: Wydział Humanistyczny

• https://orcid.org/0000000321691050

reviewer

Małgorzata Ruchniewicz

• Uniwersytet Wrocławski: Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych

• https://orcid.org/000000018646329X

References

• Barciak, A., Chojecka, E., Fertacz, S. (Red). (2012). Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo (T. 1). Muzeum Historii Katowic.
• Brząkała, J., i Stabik, E. (1989). Podlesie Śląskie: 1238–1988. Zarys dziejów i rozwoju.
• Dziurok, A. (2012). Stan badań nad „tragedią górnośląską” – historia i jej implikacje. W: Tragedia górnośląska jako barometr współczesnego dyskursu o Polakach i Niemcach? – publikacja pokonferencyjna (s. 65–68). Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej.
• Gehrke, R. (2011). Od Wiosny Ludów do I wojny światowej (1848–1918). W: J. Bahlcke, D. Gawrecki, R. Kaczmarek (Red.), Historia Górnego Śląska. Polityka, gospodarka i kultura europejskiego regionu (s. 193–219). Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej.
• Gierlotka, S. (2005). Uniczowy: Kalendarium historii południowych dzielnic Katowic: Kostuchna, Ochojec. Pietrowice. Podlesia, Zarzecze. Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”.
• Gierlotka, S. (2017). Podlesie Śląskie. Monografia dziejów dzielnic Katowic. Podlesie, Zarzecze, Kostuchana. (s. 59). Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, Stowarzyszenie Thesaurus Silesiae – Skarb Śląski.
• Gregorowicz, D. (2014, 19 czerwca). Mikrohistoria – otwieranie nowych horyzontów Czytaj więcej: https://histmag.org/Mikrohistoria-otwieranie-nowych-horyzontow-9621. Histmag.org. https://histmag.org/Mikrohistoria-otwieranie-nowych-horyzontow-9621
• Kaczmarek, R. (2011). II wojna światowa (1939–1945). W: J. Bahlcke, D. Gawrecki, R. Kaczmarek (Red.), Historia Górnego Śląska. Polityka, gospodarka i kultura europejskiego regionu (s. 255–266). Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej.
• Kaczmarek, R. (2014). Województwo śląskie pod okupacją niemiecką. W: A. Dziurok i R. Kaczmarek (Red.), Województwo śląskie 1945–1950. Zarys dziejów politycznych (wyd. 2, s. 25–33). Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Kalendarz liturgiczny 1945. (b. d.). LiveCity.PL. https://kalendarz.livecity.pl/ kalendarz-liturgiczny/1945
• Ley, R. (1943). Orgaizationsbuch der NSDAP. Der Reichsorganisationsleiter der NSDAP. https://archive.org/details/OrganisationsbuchDerNSDAP
• Mokrosz, J. (2009). Wobec niemieckiej listy narodowościowej. Problem rehabilitacji w powiecie rybnickim w latach 1945–1946. W: B. Kloch i D. Keller (Red.), Rybnik i powiat rybnicki w okresie II wojny światowej (s. 223–234). Muzeum w Rybniku.
• Mokrosz, J. (2017). Aleksander Zawadzki – działacz komunistyczny i wojewoda śląski (1945–1948). Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
• Mokrosz, J. (2018). Losy ludzkie – indywidualne i zbiorowe – górnośląskiej społeczności w świetle dziejów Chorzowa w pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej. Zeszyty Chorzowskie 18, 65–68.
• Musioł, L. (1969). Podlesie: gmina i parafia (monografia historyczna). Biblioteka Śląska (R 805 III). Katowice. https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/272288/edition/257594?search=cmVzdWx0cz9hY3Rpb249QWR2YW5jZWRTZWFyY2hBY3Rpb24mdHlwZT0tMyZwPTAmdmFsMT1xOlBvZGxlc2llKzorZ 21pbmEraStwYXJhZmlhKyhtb25vZ3JhZmlhK2hpc3Rvcnljem5hKS4
• Orlik, Z. J. (2012). Pamiętny rok 1945 na ziemi pszczyńskiej. Starostwo Powiatowe w Pszczynie.
• Protokół obrad KC PPR w maju 1945 roku (A. Kochański, Oprac). (1945). Instytut Studiów Politycznych PAN.
• Siebel, J. (2013). Ochotnicza Straż Pożarna w Katowicach – Podlesiu.
• Tracz, B. (2010). Pijące serce partii. W: T. Kurpierz (Red.), Przewodnia siła narodu”. Z dziejów partii komunistycznej na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim 1945–1950 (s. 73–87). Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
• Tracz, B. (2016). Mroźne „wyzwolenie” i rok 1945. W: A. Dziurok, B. Linek (Red.), Górny Śląsk w Polsce Ludowej (T. 1, s. 19–40). Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
• Warzecha, B. (2014). Działania wojenne na Górnym Śląsku w 1945. W: A. Dziurok i R. Kaczmarek (Red.), Województwo śląskie 1945–1950. Zarys dziejów politycznych (wyd. 2, s. 35–48). Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Węcki, M. (2015). Niemiecka Lista Narodowościowa. Encyklopedia Województwa Śląskiego. https://ibrbs.pl/index.php/Niemiecka_Lista_Narodowościowa
• Węgrzyn, D. (2021a). Księga aresztowanych, internowanych i deportowanych z Górnego Śląska do ZSRR w 1945 (T. 1., s. 8). Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
• Węgrzyn D. (2021b). Wywózki na wschód i ich konsekwencje. W: A. Dziurok i B. Linek (Red.), Górny Śląsk w Polsce Ludowej: T. 3. Wysiedlenia – emigracje – przyjazdy (s. 38–54). Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
• Węgrzyn, D. (2022). Czerwoni jeźdźcy apokalipsy. CzasyPismo, (1/21), 126–130.
• Widuch, L. (1921). Wynik plebiscytu w dniu 20 marca 1921 z Piotrowic, Ochojca, Kostuchny oraz byłego obwodu dworskiego Piotrowice. https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/479343/edition/449256?search=cmVzdWx0cz9hY3Rpb249QWR2YW5jZWRTZWFyY2hBY3Rpb24mdHlwZT0tMyZwPTAmcWYxPWF2YWlsYWJpbGl0eTpBdmFpbGFibGUmdmFsMT1xOldpZHVjaCUyQytMdWR3aWs
• Zaremba, M. (2009). „Jak nie urok to…”. Strach przed Czerwonoarmistami 1944–1947. W: K. Rokicki (Red.), W objęciach wielkiego brata. Sowieci w Polsce 1944–1993 (s. 235–262). Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
• Zaremba, M. (2012). Wielka trwoga. Polska 1944–1947. Znak.

Identifiers

DOI

10.24917/ZaranieSlaskie.9.7

Biblioteka Nauki

28701729