Krótka nauka śpiewu z nut kościelnych o. Tadeusza Filka OFM (Lwów 1887) w kontekście tradycji nauczania śpiewu chorałowego na ziemiach polskich

• Authors: Dominika Grabiec

Title variants

EN

A short lecture of singing from the church notes by father Tadeusz Filek OFM (Lviv 1887) in the context of the tradition of teaching Gregorian chant on the territory of Poland

Abstracts

EN

The manuscript and printed sources found during the archival researches indicate that the Gregorian chant on the territory of Poland in the 19th century was taught and performed without any break. One of the preserved testimonies of this continuity is a small manuscript manual found in the archive of the convent of sisters Bernardines in Kraków, A short lecture of singing from the church notes, written in Lviv in 1887 by a Bernardine friar, father Tadeusz Filek. The manual contains basic information’s on the keys, types of notes and pauses, church modes, manner of performing Gregorian melodies, and determining Tonic, Finalis and Dominant, as well as the musical scales. The author inserted there also psalm tones, intonations of the Magnificat canticle and the responsories Deo gratias. As regards the content and the method of explaining various issues, it does not differ essentially form the other known manuals from previous centuries dedicated to the monastic novices. Only the language was modernized and the definitions modified to respond to the theory of music at that time, which confirms the sustainability of the tradition of Gregorian chant on the territory of Poland.

PL

Źródła rękopiśmienne i drukowane odnajdywane podczas kwerend wskazują, że śpiew chorałowy na ziemiach polskich w XIX w. był nieprzerwanie nauczany i wykonywany, a jednym ze świadectw trwałości tradycji jest odnaleziony w archiwum klasztoru sióstr bernardynek w Krakowie niewielki, rękopiśmienny podręcznik Krótka nauka śpiewu z nut kościelnych napisany we Lwowie w 1887 r. przez bernardyna, o. Tadeusza Filka. Zawiera on podstawowe informacje na temat kluczy, rodzajów nut i pauz, skal kościelnych, sposobu wykonywania melodii chorałowych, wyznaczania Toniki, Finalis i Dominanty oraz tonacji. Zamieszczone zostały w nim też tony psalmowe, intonacje kantyku Magnificat oraz responsoria Deo gratias. Pod względem języka, treści i metody przekazu wiedzy nie różni się on zasadniczo od podręczników z poprzednich stuleci dla nowicjuszy i nowicjuszek zakonnych z wcześniejszych stuleci, pewne elementy zostały w nim jedynie uwspółcześnione.

Keywords

PL

Chorał gregoriański; muzyka kościelna; podręczniki chorałowe; potrydenckie rękopisy liturgiczno-muzyczne; XIX-wieczne rękopisy liturgiczno-muzyczne; Bernardynki (OSFB)

EN

Plainchant; Church music; manuals of plainchant; post-Tridentine liturigcal chant manuscripts; 19th-century liturgical chant manuscripts; Bernardine nuns (OSFB)

• Publisher: Uniwersytet Opolski. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego
• Journal: Liturgia Sacra. Liturgia - Musica - Ars
• Year: 2022
• Volume: 60
• Issue: 2
• Pages: 231-247

Dates

published

2022

Contributors

author

Dominika Grabiec

• Instytut Sztuki PAN

References

• Bernagiewicz Robert. 2008. „Wokół wydania krytycznego Graduale Romanum”. Additamenta Musicologica Lublinensia 1 : 19-54.
• Bodzioch Beata. 2014. Cantionale Ecclesiasticum na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. Lublin: Wydawnictwo Polihymnia.
• Bujas-Poniatowska, Jolanta, Andrzej Edward Godek, Kamil Poniatowski. 2022. „Życie i aktywność Wacława Raszka (1764-1837) w świetle źródeł”. Muzyka 1 : 20-38.
• Chechlińska Zofia. 2013. Romantyzm, cz. 1: 1795-1850 (Historia Muzyki Polskiej, t. V). Warszawa: Sutkowski Edition Warsaw.
• Godek, Andrzej Edward. 2018. „Pseudochorałowe śpiewy Benedicamus Domino w rękopiśmiennych kancjonałach krakowskich ss. bernardynek”. Kwartalnik Młodych Muzykologów UJ 1 : 33-52.
• Grabiec, Dominika. 2021. „Polski przekład Ars et praxis musica Zygmunta Lauksmina z 1798 roku i problemy nauczania śpiewu chorałowego na ziemiach polskich w XVII i XVIII wieku”. Muzyka 1 : 81-104.
• Grabiec Dominika. 2020. Tradycja i innowacja – Suplement do Antyfonarza ze zbiorów Archiwum Klasztoru ss. Bernardynek w Krakowie jako unikatowy przykład rękopisu-wycinanki z przełomu XIX i XX wieku. W: Szary Kruk (Drukowane piękno, t. III). Red. Aleksander Baliński, 120-133. Gdańsk: Biblioteka Gdańska PAN, Wydział Grafiki ASP w Gdańsku.
• Gustaw Romuald Michał, Kazimierz Kaczmarczyk. 1970. „Katalog Archiwum Klasztoru Sióstr Bernardynek przy kościele św. Józefa w Krakowie”. Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne 20 : 5-94.
• Gustaw Romuald Michał, Aleksander Krzysztof Sitnik. 2013. Klasztor i kościół św. Józefa ss. Bernardynek w Krakowie 1646-2009. Kalwaria Zebrzydowska: Wydaw. Calvarianum.
• Kubieniec Jakub. 2016. Nauka muzyki choralnej u Panien Staniąteckich w XVIII wieku. W Ars musica and ts contexts in medieval and early modern culture. Red. Paweł Gancarczyk, 117-129. Warszawa: Wydaw. Liber Pro Arte.
• Lubieniecka Małgorzata. 2015. Nauczanie muzyki w klasztorach krakowskich w dobie autonomii galicyjskiej (1867-1918). Kraków: Wydawnictwo WAM.
• Mioduszewski Michał Marcin. 1838. Śpiewnik kościelny: czyli pieśni nabożne z melodyjami w Kościele Katolickim używane: a dla wygody kościołów parafialnych. Kraków: Drukarnia Stanisława Gieszkowskiego.
• Morawski, Jerzy. 1994. „Wileńskie podręczniki chorałowe”. Muzyka 2 : 27-46.
• Poniatowska Irena. 2013. Romantyzm, cz. 2: 1850-1900: Twórczość muzyczna w drugiej połowie XIX wieku (Historia Muzyki Polskiej, t. V). Warszawa: Sutkowski Edition Warsaw.
• Scharnagl, August. 2001. Johann Georg Mettenleiter. W The New Grove Dictionary of Music and Musician, vol. 16, red. Stanley Sadie, 540. London: Macmillan Publishers.
• Scharnagl, August. 2001. Pustet. W The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. 20, red. Stanley Sadie, 634. London: Macmillan Publishers.
• Wiśniewski, Piotr. 2020. „A Nineteenth-century Processional from the Archive of the Bonifratres in Cracow (Kraków). A Contribution to research into latin monody”. Roczniki Humanistyczne 12 : 73-86.
• Wyczawski Hieronim Eugeniusz (red.). 1985. Klasztory bernardyńskie w Polsce w jej granicach historycznych. Kalwaria Zebrzydowska: Wydawnictwo „Calvarianum”.

Identifiers

DOI

10.25167/ls.4881

Biblioteka Nauki

29432092