Rekwizycje piszczałek organowych „dla celów wojennych” w diecezji przemyskiej w 1917 roku

• Authors: Andrzej Widak

Title variants

EN

Requisition of organ pipes “for martial purpose” in the diocese of Przemyśl in 1917

Abstracts

EN

Word War I made a lot of loss when it comes to art monuments. The damages of war affected churches and organs located in them. In 1917 nations which took part in the war preordained requisition of organ pipes for martial purpose. In the area of diocese of Przemyśl which belonged to Lwów metropolis and was under Austrian Partition requisition of organ pipes was conducted in 1917, earlier in 1915 requisition of bells churches was conducted. In the present article I discussed the rules of requisition of organ pipes and which instruments were protected from requisition or which of them not. An article was based on documents which are in file “Akta 1914–1918” located in Archdiocese Archive of Przemyśl. The study was completed with available information from Parish Inventories and “Chronicle of Przemyśl Diocese”. I managed to obtain information which organs were kept/protected from requisition and the organs that were subjected to it. 18 organs were protected from requisition, in case of 13 instruments the pipes were confiscated. As far as the other 10 organs are concerned it can be assumed that they were confiscated too. The present description/dissertation concerns 41 instruments.

PL

I Wojna Światowa przyniosła wiele strat w dziedzinie zabytków sztuki. Zniszczenia wojenne dotknęły kościołów i znajdujących się w nim organów. W 1917 r. państwa biorące udział w wojnie zarządziły rekwizycję piszczałek organowych dla celów wojennych. Na terenie diecezji przemyskiej należącej wówczas do metropolii lwowskiej a znajdującej się pod zaborem austriackim rekwizycję piszczałek przeprowadzono w 1917 r. a wcześniej w 1915 r. rekwizycję dzwonów. W niniejszym artykule zostały omówione zasady, na jakich odbywała się rekwizycja piszczałek organowych oraz instrumenty, które zostały od niej uchronione a które jej podlegały. Artykuł został oparty na dokumentach zawartych w teczce „Akta 1914-1918”znajdującej się Archidiecezjalnym Archiwum w Przemyślu. Opracowanie uzupełniono dostępnymi informacjami z Inwentarzy parafialnych oraz Kroniki Diecezji Przemyskiej. Udało się uzyskać informacje na temat organów uchronionych od rekwizycji oraz organów, które zostały jej poddane. Od rekwizycji zostało uchronionych 18 organów, w przypadku 13 instrumentów piszczałki zostały zarekwirowane. W odniesieniu do pozostałych10 organów można przypuszczać, że również uległy rekwizycji. W sumie niniejsze opracowanie dotyczy 41 instrumentów.

Keywords

PL

I wojna światowa; diecezja przemyska; organy; rekwizycja piszczałek

EN

Word War I; diocese of Przemyśl; organ; requisition of organ pipes

• Publisher: Uniwersytet Opolski. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego
• Journal: Liturgia Sacra. Liturgia - Musica - Ars
• Year: 2022
• Volume: 60
• Issue: 2
• Pages: 249-269

Dates

published

2022

Contributors

author

Andrzej Widak

• Instytut Wyższych Studiów Teologicznych w Rzeszowie

References

• Archidiecezjalne Archiwum w Przemyślu (AAPrz): Brak Sygn. „Akta 1914-1918”.
• Sygn. TPNI 1/1. Inwentarz parafii rz.- kat. Albigowa w dekanacie Łańcuckim Diecezji Przemyskiej ob. Łać., Albigowa, 15.XII.1935 r.
• Sygn. TPNI 58/1. Inwentarz parafii rzym-kat. Frysztak w dekanacie Strzyżów, Frysztak, 12.1934 r.
• Sygn. TPNI 60/1. Inwentarz parafii rz.-kat. Gać w dekanacie Przeworsk, gać 30.11.1967 r.
• Sygn. TPNI 84/1. Inwentarz parafii – Iwonicz, Iwonicz, 30.11.1976 r.
• Sygn. TPNI 109/1. Inwentarz parafii rzym-kat. Kobylany w dekanacie dukielskim, Kobylany, 10.1935 r.
• Sygn. TPNI 127/1. Inwentarz parafii Królik Polski dekanat rymanowski, Królik Polski, 02.1976 r.
• Sygn. TPNI 141/1. Inwentarz parafii rz.-kat. Lubla w dekanacie Brzosteckim, Lubla, 10.1935 r.
• Sygn. TPNI 142/1. Inwentarz kościoła parafialnego w Lutczy obrz. łać. wyzn. rzym-katolickiego, Lutcza, nadesłano 30.12.1944 r.
• Sygn. TPNI 285/1. Inwentarz parafji rz.-kat. w Tyczynie w dekanacie Tyczyn, Tyczyn, 12.1935 r.
• Sygn. TPNI 317/1. Inwentarz parafji rzym.-kat. Zaczernie w dekanacie Głogowskim, Zaczernie, 7.VII.1975 r.
• Sygn. TPS 26/3. Teczka parafii Brzostek.
• Curenda. 1865 (4).
• Kronika Diecezji Przemyskiej. 1909 (1).
• Kronika Diecezji Przemyskiej. 1910 (12).
• Kronika Diecezji Przemyskiej. 1915 (4).
• Kronika Diecezji Przemyskiej. 1917 (2, 5-6, 9-10).
• Kronika Diecezji Przemyskiej. 1936 (4-5).
• Kurenda 1887 (4).
• Ataman Julian. 1985. Zarys dziejów diecezji przemyskiej obrządku łacińskiego. Przemyśl.
• Babnis Maciej. 2012. Kultura organowa Galicji. Słupsk: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej.
• Borcz Henryk. 2021. Przemyska diecezja. W Encyklopedia Katolicka. T.16. Red. Edward
• Gigilewicz. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.
• Каліберда Сepгiй. 2014. Органи Львова і Галичини. Львів: Видавництво Апріорі.
• Kumor Bolesław, Obertyński Zdzisław. 1979. Historia Kościoła w Polsce. T.2, cz.1. Poznań- Warszawa: Wydawnictwo Pallottinum.
• Szal Adam. 2006. Łabuda Jan. W Encyklopedia Katolicka. T.11. Red. Eugeniusz Ziemann. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego św. Jana Pawła II.
• Widak Andrzej. 2018. „Informacje o organach w inwentarzach diecezji przemyskiej sporządzonych na podstawie instrukcji z 1933 roku”. Roczniki Teologiczne 65 (13):165-182.
• Widak Andrzej. 2018. „Wiadomości o organach w „Kurendzie” diecezji przemyskiej (1862-1900 ”. Studia Organologica 6: 307-334.
• Widak Andrzej. 2008. „Zabytkowe organy w obiektach sakralnych diecezji rzeszowskiej (studium historyczno-instrumentoznawcze)”. Rozprawa doktorska, Katolicki Uniwersytet Lubelski.
• Wielka Encyklopedia Powszechna PWN. 1962. T.11. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Identifiers

DOI

10.25167/ls.4955

Biblioteka Nauki

29432053