Rozprawa zdalna w postępowaniu przed sądami administracyjnymi a prawo do jawnego rozpoznania sprawy

• Authors: Przemysław Krzykowski , Karolina Hrymowicz

Abstracts

EN

The subject of this publication is an analysis of the currently applicable regulations of the Act of 2 March 2020, on special solutions related to the prevention, counteraction and combating of COVID-19, other infectious diseases and crisis situations caused by them (i.e. Journal of Laws of 2021, item 2095, as amended, hereinafter: the covid act) and an indication of their shortcomings in the context of implementation of the principle of open examination of administrative court cases. It follows from the overriding principles of administrative court proceedings that the trial should be open and the party should have the right to access the court, control the contested acts and actively participate in it. The right of the individual to a fair and public hearing of a case without undue delay, by a competent, independent and impartial court has a constitutional dimension. The purpose of the principle of openness is to motivate the court to scrupulously and diligently fulfill procedural obligations and to enable third parties to exercise civic control over the activities of the courts. The authors of the article try to answer the question whether the hearing located in administrative courts and its substitute form, which is a closed session, meet the constitutional standards of open proceedings. An invaluable asset for the party is their personal participation in the hearing and the possibility to freely present their position in the courtroom, directly before the court. This constitutes the exercise of the right to active participation in the procedure. The parties then have the opportunity to express their arguments, and this translates into a sense of treating them subjectively. The authors conclude that the legislator should explicitly define the formula for public access to remote hearing, or modify covid regulations in such a way that the court has the freedom to assess the situation permitting or not to conduct a hearing in the court building. Perhaps a greater range of options would allow for more appropriate solutions that would not violate the principle of open court proceedings and would not restrict the citizen’s right to the court.

PL

Przedmiotem niniejszej publikacji jest analiza obecnie obowiązujących regulacji ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 2095 ze zm.) oraz wskazanie na ich niedostatki w kontekście realizacji zasady jawnego rozpatrywania spraw sądowoadministracyjnych. Z zasad naczelnych postępowania sądowoadministracyjnego wynika, że proces powinien być jawny, a strona powinna mieć prawo dostępu do sądu, kontroli zaskarżonych aktów oraz czynnego w nim udziału. Prawo jednostki do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd, ma wymiar konstytucyjny. Celem zasady jawności jest motywowanie sądu do skrupulatnego i rzetelnego wypełniania obowiązków procesowych oraz umożliwianie osobom postronnym sprawowania obywatelskiej kontroli nad działalnością sądów. Autorzy w artykule próbują odpowiedzieć na pytanie, czy rozprawa odmiejscowiona w sądach administracyjnych oraz zastępcza jej forma, jaką jest posiedzenie niejawne, spełnia konstytucyjne standardy jawności postępowania. Wartością nieocenioną dla strony jest jej osobisty udział w rozprawie i możliwość swobodnego zaprezentowania swojego stanowiska na sali rozpraw, bezpośrednio przed sądem. To stanowi realizację prawa do aktywnego udziału w postępowaniu. Strony mają wówczas możliwość wypowiedzenia swoich racji, a to przekłada się na poczucie podmiotowego ich traktowania. Autorzy w konstatacji wskazują, że ustawodawca powinien wprost określić formułę dostępu publiczności do rozprawy zdalnej, ewentualnie zmodyfikować covidowe regulacje w ten sposób, by sąd miał swobodę w ocenie sytuacji pozwalającej lub nie na przeprowadzenie rozprawy w budynku sądu. Być może większy wachlarz możliwości pozwoliłby na trafniejsze rozwiązania, które nie naruszałyby zasady jawności postępowania sądowego i nie ograniczałyby obywatelowi prawa do sądu.

Keywords

PL

postępowanie sądowoadministracyjne; rozprawa zdalna; prawo do sądu; jawne rozpoznanie sprawy; stan epidemii; warunki techniczne

EN

administrative court proceedings; remote hearing; right to the court; public; hearing of the case; the state of epidemic; technical conditions

• Publisher: Uniwersytet Opolski
• Journal: Opolskie Studia Administracyjno-Prawne
• Year: 2022
• Issue: 1
• Pages: 145-163

Dates

published

2022

Contributors

author

Przemysław Krzykowski

• https://orcid.org/0000000230921105

author

Karolina Hrymowicz

• https://orcid.org/0000000161694964

References

• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.
• Konwencja Rady Europy o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sporządzona w Rzymie 4 listopada 1950 r. zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem nr 2. Dz.U. z 1993 r., Nr 61, poz. 284 ze zm.
• Karta praw podstawowych Unii Europejskiej. Dz.U. UE. C. z 2007 r., Nr 303, s. 1 ze zm.
• Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Dz.U. z 2022 r., poz. 329, tekst jednolity.
• Ustawa z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne. Dz.U. z 2021 r., poz. 2070 ze zm., tekst jednolity.
• Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Dz.U. z 2021 r., poz. 2095 ze zm., tekst jednolity.
• Ustawa z dnia 28 maja 2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw. Dz.U. poz. 1090.
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii. Dz.U. poz. 491 ze zm.
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 marca 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii. Dz.U. poz. 522.
• Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 października 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii. Dz.U. poz. 1758 ze zm.
• Wyrok TK z dnia 11 czerwca 2002 r., SK 5/02. OTK-A 2002/4/41.
• Uchwała NSA z dnia 30 listopada 2020 r., II OPS 1/20. ONSAiWSA 2021/2/20.
• Wyrok WSA w Szczecinie z dnia 21 kwietnia 2021 r., II SA/Sz 934/20. Dostęp: 23.03.2022. CBOSA.
• Postanowienie NSA z dnia 5 listopada 2020 r., II FSK 1745/18. Dostęp: 10.02.2022. CBOSA.
• Adamiak, Barbara. 2012. Rozpoznanie sprawy sądowoadministracyjnej. Rozprawa. W: Metodyka pracy sędziego w sprawach administracyjnych, (red.) Barbara Adamiak, Janusz Borkowski. Warszawa: Wolters Kluwer, wydanie elektroniczne: LEX. Dostęp: 10.01.2022.
• Biała, Monika. 2021. Rozprawy zdalne w postępowaniu cywilnym, wydanie elektroniczne: LEX. Dostęp: 13.05.2022.
• Bińczyk, Agnieszka, Marta Kopacz. 2013. O znaczeniu akt sprawy dla wyniku sądowoadministracyjnej kontroli działalności administracji publicznej. Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego (3): 125–137.
• Gołaczyński, Jacek, Maria Dymitruk. 2021. Rozprawa zdalna i doręczenia elektroniczne w dobie pandemii COVID-19 po wejściu w życie nowelizacji z 28.5.2021 r., Monitor Prawniczy 13, Warszawa: C.H. Beck, wydanie elektroniczne: LEGALIS. Dostęp: 22.03.2022.
• Góra-Błaszczykowska, Agnieszka. 2021. Udostępnianie akt. W: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom III. Art. 506–729, (red.) Tadeusz Wiśniewski. Warszawa: Wolters Kluwer, wydanie elektroniczne: LEX. Dostęp: 22.03.2022.
• Gromska-Szuster, Irena. 2021. Rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym. W: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Art. 1–366, (red.) Tadeusz Wiśniewski. Warszawa: Wolters Kluwer, wydanie elektroniczne: LEX. Dostęp: 22.03.2022.
• Jasiński, Wojciech. 2009. Jawność zewnętrzna posiedzeń sądowych w polskim procesie karnym. Państwo i Prawo (9): 76–77.
• Kmieciak, Zbigniew. 2000. Ogólne zasady prawa i postępowania administracyjnego. Warszawa: Wydawnictwa Prawnicze PWN.
• Koralewski, Michał. 2021. Zmiany w postępowaniach sądowych w związku z epidemią COVID-19, wydanie elektroniczne: LEX. Dostęp: 13.05.2022.
• Krzykowski, Przemysław. 2019. Informatyzacja postępowania przed sądami administracyjnymi – refleksje na temat nowelizacji z 12 kwietnia 2019 r. (Dz.U. 2019, poz. 934). Studia Prawnoustrojowe (46): 165–166.
• Lis-Staranowicz, Dorota. 2016. Konstytucyjne środki ochrony wolności i praw. W: Wolności i prawa człowieka w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, (red.) Marek Chmaj, 239–269. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Litowski, Jakub. 2022. Zakres zmian art. 15zzs1 ustawy z 2.03.2020 r. – uwagi na tle stanu prawnego obowiązującego od 3.07.2021 r. Monitor Prawniczy (2). Warszawa: C.H. Beck, wydanie elektroniczne: LEGALIS. Dostęp: 22.03.2022.
• Paduch, Andrzej. 2022. Skierowanie sprawy sądowoadministracyjnej na posiedzenie niejawne na podstawie przepisów ustawy antycovidowej a prawo do jawnego procesu. Glosa do wyroku NSA z dnia 26.04.2021 r., I OSK 2870/20, Orzecznictwo Sądów Polskich (1): 11–24.
• Pietrasz, Piotr. 2020. Informatyzacja polskiego postępowania przed sądami administracyjnymi a jego zasady ogólne: Czynniki wpływające na potrzebę informatyzacji postępowania przed sądami administracyjnymi. Warszawa: Wolters Kluwer, wydanie elektroniczne: LEX. Dostęp: 21.12.2021.
• Romańska, Marta. 2016. Komentarz do art. 10. W: Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, (red.) Tadeusz Woś. Warszawa: Wolters Kluwer, wydanie elektroniczne: LEX. Dostęp: 10.01.2022.
• Rzetecka-Gil, Agnieszka. 2020. Dopuszczalność posiedzeń niejawnych celem podejmowania uchwał przez NSA (w trybie art. 269 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi) w czasach pandemii COVID-19. Glosa do uchwały NSA z dnia 30.11.2020 r., II OPS 6/19. Warszawa: Wolters Kluwer, wydanie elektroniczne: LEX. Dostęp: 13.05.2022.
• Rzewuski, Maciej. 2020, Wyrokowanie na posiedzeniach niejawnych według Tarczy 3.0. Warszawa: Wolters Kluwer, wydanie elektroniczne: LEX. Dostęp: 10.01.2022.
• Sarnecki, Paweł. 2016. Komentarz do art. 45. W: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Tom II, wyd. II, (red.) Lech Garlicki, Marek Zubik. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, wydanie elektroniczne LEX. Dostęp: 19.12.2021.
• Skorupka, Agnieszka. 2020. E-rozprawa i zmiany w sposobie procedowania w tarczy 3.0. Warszawa: Wolters Kluwer, wydanie elektroniczne: LEX. Dostęp: 13.05.2022.
• Skrzydło, Wiesław. 2013. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Warszawa: Wolters Kluwer, wydanie elektroniczne: LEX. Dostęp: 13.05.2022.
• Szwed, Marcin. 2021. Gwarancje ochrony prawa do rzetelnego postępowania sądowego w systemie Organizacji Narodów Zjednoczonych. W: Nowe technologie, nowa sprawiedliwość, nowe pytania, (red.) Piotr Kładoczny, Katarzyna Wiśniewska, 51–62. Warszawa: Helsińska Fundacja Praw Człowieka.
• Tarno, Jan Paweł. 2011. Komentarz do art. 10. W: Prawo o postępowaniu przez sądami administracyjnymi. Komentarz, (red.) Jan Paweł Tarno. Warszawa: Lexis Nexis, wydanie elektroniczne: LEX. Dostęp: 10.01.2022.
• Tuleja, Piotr. 2019. Komentarz do art. 45. W: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, 2. Wydanie, (red.) Piotr Czarny, Monika Florczak-Wątor, Bogumił Naleziński, Piotr Radziewicz, Piotr Tuleja. Warszawa: Wolters Kluwer, wydanie elektroniczne: LEX. Dostęp: 9.12.2021.
• Warecka, Katarzyna. 2021. Rozprawa on-line a prawo do rzetelnego procesu. Omówienie wyroku ETPC z dnia 2 grudnia 2021 r., 36516/19 (Jallow). Warszawa: Wolters Kluwer, wydanie elektroniczne: LEX. Dostęp: 22.03.2022.
• Apel do WSA i NSA ws. umożliwienia prowadzenia rozpraw z wykorzystaniem środków komunikacji zdalnej. 2020. Okręgowa Izba Radców Prawnych w Warszawie. Dostęp: 18.03.2022. https://www.oirpwarszawa.pl/wp-content/uploads/2020/12/list-do-nsa_-posiedzenia-1.pdf
• Informacje ogólne dotyczące rozpraw jawnych w WSA w Warszawie, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie. Dostęp: 10.04.2022. https://bip.warszawa.wsa.gov.pl/1099/1022/informacje-ogolne-dotyczace-rozprawjawnych.html
• Komunikat dotyczący organizacji rozpraw w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Łodzi. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi. Dostęp: 10.04.2022. http://lodz.wsa.gov.pl/259/122/komunikat-dotyczacy-organizacji-rozpraw-w-wojewodzkim-sadzie-administracyjnym-w-lodzi.html
• Moczydłowska, Wiesława. 2020. NSA w trybie niejawnym, szybciej, ale bez ostatniego słowa pełnomocnika. Dostęp: 18.03.2022. https://www.prawo.pl/podatki/rozpatrywanie-spraw-podatkowych-w-trybie-niejawnymw-czasie,503914.html.
• Patryk, Aleksandra. 2021. Na zdalną z togą, bez papierosa i kawy – savoir vivre w dobie nowoczesnych rozpraw. Dostęp: 17.03.2022. https://www.prawo.pl/prawnicy-sady/savoir-vivre-na-e-rozprawie,512372.html.
• Patryk, Aleksandra; Rojek-Socha, Patrycja. 2022. W sądach coraz więcej e-rozpraw. I wciąż pytania o prawa stron. Dostęp: 23.03.2022. https://www.prawo.pl/prawnicy-sady/rozprawy-zdalne-statystyki-za-2020-2021-istyczen-2022-r,513546.html.
• Szczególne rozwiązania organizacyjne związane ze stanem epidemii w Naczelnym Sądzie Administracyjnym. Naczelny Sąd Administracyjny. Dostęp: 10.01.2022. https://www.nsa. gov.pl/szczegolne-rozwiazania-organizacyjne-zwiazane-ze-stanem-epidemii.php.
• Zarządzenie nr 39 Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 października 2020 r. w sprawie odwołania rozpraw oraz wdrożenia w Naczelnym Sądzie Administracyjnym działań profilaktycznych służących przeciwdziałaniu potencjalnemu zagrożeniu zakażenia wirusem SARS-CoV-2 w związku z objęciem Miasta Stołecznego Warszawy obszarem czerwonym, 2020. Naczelny Sąd Administracyjny. Dostęp: 10.02.2022. https://www.nsa.gov.pl/zarzadzenia-prezesa-nsa.php
• Zarządzenie nr 21 Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 maja 2021 r. w sprawie organizacji pracy Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz działań profilaktycznych służących przeciwdziałaniu potencjalnemu zagrożeniu zakażeniem wirusem SARS-CoV-2. 2021. Naczelny Sąd Administracyjny. Dostęp: 10.02.2022. https://www.nsa.gov.pl/zarzadzenia-prezesa-nsa.php
• Zarządzenie nr 12 Prezesa Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 26 maja 2021 roku w sprawie organizacji pracy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie oraz działań profilaktycznych służących przeciwdziałaniu potencjalnemu zagrożeniu zakażeniem wirusem SARS-CoV-2. 2021. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie. Dostęp: 10.02.2022. https://bip.warszawa.wsa.gov.pl/download/attachment/3646/zarzadzenie-nr-12-prezesawsa-w-warszawie.pdf
• GUS, Społeczeństwo informacyjne w Polsce w 2021 r. 2021. Główny Urząd Statystyczny. Dostęp: 10.02.2022. https://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5497/2/11/1/ spoleczenstwo_informacyjne_w_polsce_w_2021_r.pdf

Identifiers

DOI

10.25167/osap.4783

Biblioteka Nauki

2147407