Narracje o jesieni kryzysów 2022 roku w świetle umiarkowanego realizmu poznawczego. Przyczynek do analizy otwartych (ontologicznie) procesów społecznych

• Authors: Tadeusz Klementowicz

Title variants

EN

Narratives of the autumn of crises 2022 in the light of moderate cognitive realism. A contribution to the analysis of open (ontologically) social processes

Abstracts

EN

This paper examines three discourses describing the reality of the 2022 crises: energy, inflation, recession and an emerging planetary crisis. These are the discourses of media, geopolitics and political economy. They are assessed from the point of view of their cognitive value, i.e. the extent to which they reveal the causal background and actions of political actors and interpret the consequences of their actions. The cognitive value of individual discourses is determined by the conceptual apparatus used, closely inter twined with the language and categories used by the participants in the public debate. The more the language is saturated with theoretical categories and general knowledge, the closer the picture of the social world is to the postulates of moderate cognitive realism. In the author’s opinion, the logic of the research procedure shown is an illustration of the method of analysing open macro-social processes, i.e. when we do not yet know their causes and effects. The researcher has at his disposal, apart from available factual information, mainly general knowledge about the mechanisms of duration and change of social structures. The erudition and imagination of the humanist are then important. The analysis of the crises of autumn 2022 is, in the author’s intention, an attempt to realise the postulate of a new political economy as a reflection integrally linking economic knowledge, social dynamics and politics.

PL

W artykule analizuje się trzy dyskursy opisujące rzeczywistość kryzysów 2022 roku: energetycznego, inflacji, recesji i zarysowującego się kryzysu planetarnego. To dyskurs medialny, geopolityczny i ekonomii politycznej. Są one oceniane z punktu widzenia walorów poznawczych, tj. stopnia odsłaniania tła przyczynowego i działań aktorów politycznych oraz interpretacji skutków ich działań. O wartości poznawczej poszczególnych dyskursów decyduje zastosowany aparat pojęciowy, spleciony ściśle z językiem i kategoriami, którym się posługują uczestnicy debaty publicznej. Im język jest bardziej nasycony kategoriami teoretycznymi i wiedzą ogólną, tym obraz świata społecznego bliższy jest postulatom umiarkowanego realizmu poznawczego. Ukazana logika postępowania badawczego stanowi, zdaniem autora, ilustrację metody analizy otwartych procesów makrospołecznych, a więc kiedy jeszcze nie znamy ich przyczyn i skutków. Badacz ma do rozporządzenia, oprócz dostępnych informacji faktograficznych, głównie wiedzę ogólną o mechanizmach trwania i zmiany struktur społecznych. Ważna jest wówczas erudycja i wyobraźnia humanisty. Analiza kryzysów jesieni 2022 stanowi w zamyśle autora próbę realizacji postulatu nowej ekonomii politycznej jako refleksji łączącej integralnie wiedzę o gospodarce, dynamikę społeczną i politykę.

Keywords

EN

geopolitics; narrative; media discourse; world order; market-capitalist economy; planetary crisis; economy of moderate affluence; ontologically open process

PL

narracja; dyskurs medialny; geopolityka; ład światowy; gospodarka rynkowo-kapitalistyczna; kryzys planetarny; gospodarka umiarkowanego dostatku; proces otwarty ontologicznie

• Publisher: Uniwersytet Opolski
• Journal: Studia Krytyczne/ Critical Studies
• Year: 2022
• Issue: 11

Dates

published

2022

Contributors

author

Tadeusz Klementowicz

• https://orcid.org/0000000321015060

References

• Amin, Samir. 2018. „Mitologia rynku. Gospodarka rynkowa czy kapitalizm oligopolistyczny”. [w:] Realny kapitalizm: wokół teorii kapitału monopolistycznego, redakcja Grzegorz Konat i Przemysław Wielgosz. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
• Arrighi, Giovanni. 2005. „States, markets and capitalism, east and west”. CLACSO, [brak daty]. Data dostępu: 05 marca 2023 r., http://bibliotecavirtual.clacso.org.ar/ar/libros/reggen/pp25.pdf.
• Bardi, Ugo. 2018. Wydobycie: jak poszukiwanie bogactw mineralnych pustoszy nasza planetę, przeł. Joanna Bednarek. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
• Baudrillard, Jean. 1972. Pour une critique de l’économie politique du signe. Paris: Gallimard.
• Bello, Walden F., 2011. Wojny żywnościowe, przeł. Paweł Michał Bartolik. Warszawa:Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
• Bendyk, Edwin. 2020. W Polsce czyli wszędzie: rzecz o upadku i przyszłości świata. Warszawa: Polityka Sp. z.o.o.
• Borón, Atilio. 2005. Empire and imperialism: A critical reading of Michael Hardt and Antonio Negri. London: Zed Books.
• Bowen, H. V. 2006. The business of empire: The East India Company and imperial Britain, 1756–1833. Cambridge: Cambridge University Press.
• Braudel, Fernand, 2013. Dynamika kapitalizmu, przeł. Bogdan Baran. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
• Chang, Ha-Joon, 2016. Źli Samarytanie: mit wolnego handlu i tajna historia kapitalizmu, przeł. Michał Sutowski, i Barbara Szelewa. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Cohen, Saul Bernard. 2015. Geopolitics: The geography of international relations. Lanham, MD: Rowman & Littlefield.
• Czarkowski, Marek. 2022. „Kryzys globalizacji i czas niepewności”. Przegląd, 17 października. Data dostępu: 29 października 2022 r., https://www.tygodnikprzeglad.pl/ kryzys-globalizacji-czas-niepewnosci/.
• Dodds, Klaus,. 2022. Geopolityka, przeł. Piotr L. Wilczyński Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Dräger, Klaus. 2022. „Towards armagedon?” Defend Democracy Press, 23 października. Data dostępu: 29 października 2022 r., http://www.defenddemocracy.press/towards- -armageddon/.
• Facundo, Alvaredo, Lucas Chancel, Thomas Piketty, Emmanuel Sae, i Gabriel Zucman. 2018. „World inequality report 2018”. World Inequality Lab, [brak daty], Data dostępu: 29 paźdzerinika 2022 r., https://wir2018.wid.world/files/download/wir2018- -summary-english.pdf.
• Foster, John Bellamy. 2018. „Nowy imperializm zglobalizowanego kapitału monopolistyczno-finansowego”. [w:] Realny kapitalizm: wokół teorii kapitału monopolistycznego, redakcja Grzegorz Konat i Przemysław Wielgosz. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
• Gordon, Robert J. 2017. The rise and fall of American growth: The U.S. standard of living since the Civil War. Princeton, NJ: Princeton University Press.
• Hickel, Jason. 2022. Mniej znaczy lepiej: o tym, jak odejście od wzrostu gospodarczego ocali świat, przeł. Jerzy Paweł Listwan. Kraków: Karakter.
• Hobsbawm, Eric J., 2014. Wiek kapitału, przeł. Marcin Starnawski. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Husson, Michel,2019. Jak zerwać z kapitalizmem: studia o kryzysie światowym i strategii lewicy, przeł. Zbigniew Marcin Kowalewski. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
• Ingham, Geoffrey K. 2011. Kapitalizm, przeł. Sławomir Królak i Katarzyna Sosnowska. Warszawa: Wydawnictwo Sic!
• Keynes, John Maynard. 1949. The general theory of employment, interest, and money. London: Macmillan and Co.
• Klare, Michael T. 2008. Rising powers, shrinking planet: Te new geopolitics of energy. New York: Metropolitan Books.
• Klementewicz, Tadeusz. 2020. „Narracje politologa: rodzaje, struktura, wiarygodność. Między interpretacjonizmem a umiarkowanym realizmem”. Społeczeństwo i Polityka (4): 7–27.
• Klementewicz, Tadeusz. 2022. „Niewinni czarodzieje”. Dziennik Trybuna, luty. Data dostępu: 05 marca 2023 r., https://trybuna.info/polska/niewinni-czarodzieje/.
• Landes, David S., 2020. Bogactwo i nędza narodów: dlaczego jedni są tak bogaci, a inni tak ubodzy, przeł. Hanna Jankowska. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza.
• Lapavitsas, Costas. 2018. The left case against the EU. Medford: Polity Press.
• Laska, Artur. 2020. „O niezbędności politologicznej interpretacji – subiektywność i narracyjność jako determinanty warsztatu politologa”. Teoria Polityki 4: 167–82.
• Leszczyński, Adam i Zygmunt Bauman. 2013. Skok w nowoczesność: polityka wzrostu w krajach peryferyjnych 1943–1980. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN – Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Marshall, Tim. 2022. Więźniowie geografii czyli wszystko, co chciałbyś wiedzieć o globalnej polityce, przeł. Filip Filipowski. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
• Mazoyer, Marcel, Laurence Roudart i James H. Membrez. 2006. A History of world agriculture: From the neolithic age to the current crisis. London: Earthscan.
• Mazzucato, Mariana, 2021. Przedsiębiorcze państwo: obalić mit o relacji sektora publicznego i prywatnego, przeł. Joanna Bednarek i Mateusz Morawiecki. Poznań: Wydawnictwo Ekonomiczne Heterodox.
• Mearsheimer, John J., 2019. Tragizm polityki mocarstw, przeł. Piotr Nowakowski i Jan Sadkiewicz.Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.
• Mundy, Simon, 2022. Wyścig po jutro: przetrwanie, innowacja i zysk na froncie kryzysu klimatycznego, przeł. Joanna Bednarek. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
• Oręziak, Leokadia. 2021. Prywatyzacja emerytur. Warszawa: PWN.
• Palley, Thomas. 2022. „Theorizing dollar hegemony, part1: the political economic foundations of exorbitant privilege”. Post-Keynesian Economics Society Working Paper : 1–64.
• Pitron, Guillaume i Hubert Védrine. 2019. Wojna o metale rzadkie: ukryte oblicze transformacji energetycznej i cyfrowej, przeł. Andrzej Bilik. Warszawa: Wydawnictwo Kogut.
• Popkiewicz, Marcin. 2022. Zrozumieć transformację energetyczną: od depresji do wizji albo jak wykopywać się z dziury, w której jesteśmy. Katowice: Post Factum.
• Rist, Gilbert. 2015. Urojenia ekonomii, przeł. Światosław Florian Nowicki. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
• Robinson, Joan. 1958. Akumulacja kapitału, przeł. Kazimierz Studentowicz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Sachs, Jefrey David. 2020. „The World in 2050: The great transformation to sustainable development”. Sapienza Università di Roma, [brak daty]. Data dostępu” 05 marca 2023 r., https://web.uniroma1.it/dip_ecodir/sites/default/files/sachs_federico_caffe_lecture_december_16-17.pdf.
• Schumpeter, Joseph. 1960. Teoria rozwoju gospodarczego, przeł. Joanna Grzybicka. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Schumpeter, Joseph Alois, 2009. Kapitalizm, socjalizm, demokracja, przeł. Michał. Rusiński i Stanisław Mikosik. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Singer, Peter. 2006. Jeden świat: etyka globalizacji, przeł. Cezary Cieślikowski. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Smil, Vaclav. 2016. Tworzenie bogatego świata: perspektywy w ekonomii, przemyśle, środowisku., przeł. Agnieszka Śmiechowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Smil, Vaclav, 2022. Energia i cywilizacja: tak tworzy się historia, przeł. Joanna Sugiero. Gliwice: Editio.
• Sopoćko, Andrzej. 2019. Zaskakujący kapitalizm: miraże ekonomii XXI wieku. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
• Streeck, Wolfgang. 2016. How will capitalism end? essays on a failing system. London: Verso.
• Szymański, Władysław. 2011. Niepewność i niestabilność gospodarcza: gwałtowny wzrost i co dalej? Warszawa: Difin.
• Magdoff Harry. 1969. The age of imperialism. New York: Monthly Review Press.
• Piketty, Thomas. 2020. Kapitał i ideologia, przeł. Beata Geppert. Warszawa: Krytyka Polityczna.
• Topolski, Jerzy. 1983. Teoria wiedzy historycznej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
• Toporowski, Jan. 2017. Kredyt i kryzys: od Marksa do Minsky’ego, przeł. Jerzy Paweł. Listwan, Grzegorz Konat, i Iwo Augustyński. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
• Vitalii, Stefania, James B. Glattfelder i Stefano Battiston. 2011. „The network of global corporate control”. PLOS ONE 6(10): 1–6. DOI: 10.1371/journal.pone.0025995.
• Weis, Anthony John. 2013. The ecological hoofprint: The global burden of industrial livestock. London: Zed Books.
• Wolff, Edward Nathan. 2017. „Household wealth trends in the United States, 1962 to : Has middle class wealth recovered?”, NBER Working Paper 24085: 1–74.
• Ziegler, Jean. 2021. Drogi nadziei: walki zwycięskie, czasem przegrane, ale w których razem możemy zwyciężyć, przeł. Ewa Cylwik. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa

Identifiers

DOI

10.25167/sk.5255

Biblioteka Nauki

16647490