Okołoplebiscytowa Kolęda śląska Henryka Zbierzchowskiego jako przykład propagandowego wykorzystania semantyki kolęd do walki propolskiej w okresie konstytuowania się granic II Rzeczypospolitej

• Authors: Andrzej Albiniak , Elżbieta Monika Albiniak CSDP

Title variants

EN

Henryk Zbierzchowski’s General Plebiscite Silesian Christmas Carol as an Example of the Propaganda Use of the Semantics of Christmas Carols in the Pro-Polish Struggle in the Period of the Constitution of the Borders of the Second Polish Republic

Abstracts

EN

In connection with the actions of the Great War and Poland’s regaining of independence, a series of updated carols was created, leading to the development of this species variety. The development of this form of artistic expression was also used in connection with the preparations for the plebiscite. The project was carried out in the Upper Silesian Voivodship. An example is the Silesian carol by Henryk Zbierzchowski published in “Szczutek” in Lviv in January 1921. It was introduced to the text of the Korfanty carol and thus assigned a sacred role of putting Silesia in order. It was not the only text of the carol updated by the same author because around 1919 he published a whole collection of such works, calling them “poetic variants” of carols.

PL

W związku z działaniami Wielkiej Wojny i odzyskaniem przez Polskę niepodległości, powstała seria kolęd aktualizowanych. Rozwój tej formy wyrazu artystycznego wykorzystano również w związku z przygotowaniami do plebiscytu górnośląskiego. Przykładem jest Kolęda śląska Henryka Zbierzchowskiego, opublikowana na łamach lwowskiego czasopisma „Szczutek” w styczniu 1921 r. Poprzez wprowadzenie Wojciecha Korfantego do tekstu kolędy jej autor przypisał mu w ten sposób wręcz sakralną rolę w porządkowaniu Śląska. Nie był to jedyny tekst kolędy aktualizowanej przez tego autora. Około 1919 r. wydał on cały zbiorek tego typu utworów, nazywając je mianem „wariantów poetyckich” kolęd.

Keywords

PL

kolęda; kolęda aktualizowana; Boże Narodzenie; plebiscyt górnośląski; Henryk Zbierzchowski

EN

Christmas carol; updated carol; Christmas; Upper Silesian plebiscite; Henryk Zbierzchowski

• Publisher: Uniwersytet Opolski. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego
• Journal: Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego
• Year: 2021
• Volume: 41
• Issue: 2
• Pages: 169-189

Dates

published

2021

Contributors

author

Andrzej Albiniak

• Janów Lubelski

• https://orcid.org/0000000243765447

author

Elżbieta Monika Albiniak CSDP

• Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Warszawie

• https://orcid.org/0000000332170162

References

• Adamowski Jan. 1986. Kolędy okupacyjne. W Kolędowanie na Lubelszczyźnie (Literatura Ludowa 25). Red. Jerzy Bartmiński, Czesław Hernas, 320–336. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
• Adamowski Jan. 1997. „Kolędy okresu II wojny światowej”. Twórczość Ludowa 12 (1): 4–8.
• Adamowski Jan. 2002. „O typach i odmianach gatunkowych kolęd polskich”. Twórczość Ludowa 17 (4): 1–4.
• Adamowski Jan, Wójcicka Marta. 2011. Kolędy aktualizowane (88–109). W Polska pieśń i muzyka ludowa. Pieśni i obrzędy doroczne (Źródła i Materiały Lubelskie 4,1). Red. Jerzy Bartmiński, 192–206. Lublin: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Wydawnictwo Muzyczne Polihymnia.
• Albiniak Andrzej. 2012. „Wojenne «Wśród nocnej ciszy». Werbalny ślad I wojny światowej z Potoka”. Panorama Powiatu Janowskiego 6 (34): 7.
• Albiniak Andrzej. 2015. „Niepodległość w kolędzie aktualizowanej. Boże Narodzenie 1918 r. na południu Lubelszczyzny”. Janowskie Korzenie 25: 73–75.
• Albiniak Andrzej. 2019. „«Teraz więc do walki: my do walki pieniężnej, Ślązacy orężnej». Kilka uwag o działaniach w czasie III powstania śląskiego lubelskiego Uczniowskiego Komitetu Walki o Śląsk Górny”. Śląski Almanach Powstańczy 5: 85–102.
• Albiniak Andrzej, Albiniak Elżbieta Monika. 2016. Pierwsza wojna światowa w kolędach aktualizowanych z południowo-zachodniej Lubelszczyzny. W W cieniu walczących imperiów. Europa Wschodnia w I wojnie światowej. Red. Bartłomiej Garczyk, Tomasz Nakoneczny, Marek Figura, Magdalena Lachowicz, 351–366. Poznań: Instytut Wschodni Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Stowarzyszenie Współpracy Polska – Wschód.
• Bartmiński Jerzy. 1986. Kolęda i jej odmiany gatunkowe. W Kolędowanie na Lubelszczyźnie (Literatura Ludowa 25). Red. Jerzy Bartmiński, Czesław Hernas, 78–84. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
• Bartmiński Jerzy. Red. 2002. Polskie kolędy ludowe. Antologia. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS.
• Bębnik Grzegorz, Rosenbaum Sebastian, Węcki Mirosław. 2018. Wojciech Korfanty 1873–1939. Warszawa – Katowice: Instytut Pamięci Narodowej.
• Cimała Bogdan. 2008. Wkład innych ziem Rzeczypospolitej w walkę ludu śląskiego w czasie powstań i plebiscytu. W 85. rocznica powrotu Górnego Śląska do Polski. Materiały z konferencji zorganizowanej przez Komisję Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą oraz senatora Bronisława Korfantego pod patronatem marszałka Senatu Bogdana Borusewicza 12 czerwca 2007 r. Oprac. Małgorzata Lipińska, 45–49. Warszawa: Senat Rzeczypospolitej Polskiej.
• Cygański Mirosław. 1986. „Komitet Plebiscytowy Okręgu Łódzkiego i jego akcja pomocy dla ludności Górnego Śląska w latach powstań i plebiscytu (1919–1921)”. Studia Śląskie 44: 169–207.
• Drozdowski Marian Marek. 2003. Reakcja Warszawy i środowisk regionalnych na powstania i plebiscyt górnośląski. W Powstania śląskie i plebiscyt z perspektywy osiemdziesięciolecia. Red. Marek Masnyk, 61–73. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
• Godula Róża. 1994. Od Mikołaja do Trzech króli. O roli daru w obrzędzie. Kraków: Wydawnictwo Wawelskie.
• Jakubowska Urszula. 1998. Mit lwowskiego batiara. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN.
• Jarowiecki Jerzy. 2008. „Czasopisma literackie i społeczno-kulturalne we Lwowie w latach 1918–1939”. Rocznik Historii Prasy Polskiej 11 (1–2): 15–34.
• Kopaliński Władysław. 1990. Słownik symboli. Red. Bożena Chicińska, Barbara Gers, Januara Sikorska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”.
• Koziara Stanisław. 2019. „Tradycja kolędy w języku i kulturze polskiej. Między uniwersalnością a swojskością”. Studia Pigoniana 2: 25–41.
• Lasota Piotr. 2012. W poszukiwaniu magicznego kwiatu paproci. W Anioły i diabły. Zaczarowana Lubelszczyzna. Red. Krzysztof Gajowiak, Monika Krzykała, Piotr Lasota, 21–143. Lublin: Wydawnictwo Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”.
• Maestri Giovanni. 1973. „Lublin i III powstanie śląskie w świetle prasy lubelskiej”. Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego 16 (2): 47–54.
• Maksymiuk-Pacek Beata. 2018. „O lubelskiej kartotece kolędowej”. Rocznik Przemyski. Literatura i Język 54 (2): 131–139.
• Maksymiuk-Pacek Beata. 2019. Archiwizacja materiałów terenowych w Pracowni „Archiwum Etnolingwistyczne”
• UMCS i ich wykorzystanie do badań naukowych. W Polska muzyka tradycyjna – dziedzictwo fonograficzne. Stan aktualny – zachowanie – udostępnianie. Red. Jacek Jackowski, 129–141. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Stowarzyszenie Liber Pro Arte.
• Maresz Barbara. 2020. „Lwowskie echa powstań śląskich i plebiscytu”. Książnica Śląska 31: 9–58.
• Мориквас Надія. 2009. „Степан Чарнецький і Генрик Збєжховський: останні представники «музівської» богеми”. Парадигма 4: 25–46.
• Mroczko Marian. 1975. „Działalność Komitetu Obrony Górnego Śląska w Wielkopolsce i na Pomorzu Gdańskim w l. 1919–1921”. Zapiski Historyczne 40 (2): 55–83.
• Niewiadomski Donat. 1992. „Motyw orki złotym pługiem. Semantyka noworocznej kolędy gospodarskiej”. Etnolingwistyka 5: 59–70.
• Puczyński Bogdan. 1965. „Udział społeczeństwa Częstochowy i okolic w walce o przyłączenie Górnego Śląska do Polski w latach 1919–1921”. Ziemia Częstochowska 5: 202–213.
• Skoczek Tadeusz. 2018. Polska kolęda patriotyczna. Warszawa: Wydawnictwo Muzeum Niepodległości.
• Smołka Leonard. 1992. Między „zacofaniem” a „modernizacją”. Polsko-niemiecki obraz wroga w okresie powstań i plebiscytu na Górnym Śląsku. Wrocław: „Tart”.
• Stefaniak Beata. 2012. „Kołyska taka podobna do żłóbka, jak izba stajni bliska”. Z historii oddziaływań kołysanki i kolędy. W Bogactwo polszczyzny w świetle jej historii (Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego 2900). Red. Joanna Przyklenk, Artur Rejter, 159–171. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Szałagan Alicja. 2004. Zbierzchowski Henryk. W Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biograficzny. T. 9: W–Z. Red. Jadwiga Czachowska, Alicja Szałagan, 416. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne S.A.
• Szewera Tadeusz. 1975. Niech wiatr ją poniesie. Antologia pieśni z lat 1939–1945. Red. Tadeusz Papier. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.
• Zbierzchowski Henryk. 1919. Kolędy polskie. Cz. 2: Warjanty poetyckie. Lwów: G. Seyfarth.

Identifiers

DOI

10.25167/sth.3406

Biblioteka Nauki

2119996