Motywy graficzne w inicjałach dokumentów biskupów wrocławskich w średniowieczu

• Authors: Iwona Pietrzyk

Title variants

EN

Graphic Motifs in the Initials of Documents of the Bishops of Wrocław in the Middle Ages

Abstracts

EN

Among the graphic motifs used to decorate initials on medieval documents of Wrocław bishops, several dominant tendencies can be distinguished, such as decorationswith animal motifs – fish, floral motifs – oak and grapevines, as well as in the form of geometric patterns. A relatively common practice was to combine geometric elementswith plant or animal, which resulted in the creation of specific ornamental hybrids. Moreover, the initials were decorated by filling the initial with the ink, which the entire document was written, increasing the initial with respect to the entire text, and drawing only the outline of the letter with the probable intention of filling it in later. The analyzed documents were also familiar with leaving empty spaces in places where initials should appear.

PL

Pośród motywów graficznych wykorzystywanych do ozdabiania inicjałów na średniowiecznych dokumentach biskupów wrocławskich wyróżnić można kilka dominującychtendencji jak: zdobienia z motywem zwierzęcym – ryby, roślinnym – dębu oraz winorośli, a także w postaci wzorów geometrycznych. Stosunkowo częstą praktyką byłołączenie ze sobą elementów geometrycznych z roślinnymi czy zwierzęcymi, co owocowało powstawaniem swoistych zdobniczych hybryd. Ponadto inicjały ozdabiano poprzez wypełnianie je atramentem, którym został spisany cały dokument, zwiększeniem go względem całego tekstu oraz wrysowywaniem jedynie konturu litery, z prawdopodobnym zamiarem jej późniejszego wypełnienia. Analizowanym dokumentom nieobce było również pozostawieniepustych przestrzeni w miejscach, gdzie powinny widnieć inicjały.

Keywords

EN

initials; graphic motifs; documents of Bishops of Wrocław; paleography; Middl

PL

inicjały; motywy graficzne; dokumenty biskupów wrocławskich; paleografia; średniowiecze

• Publisher: Uniwersytet Opolski. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego
• Journal: Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego
• Year: 2023
• Volume: 43
• Issue: 1
• Pages: 109-126

Dates

published

2023

Contributors

author

Iwona Pietrzyk

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

• https://orcid.org/000000029476353X

References

• Alexander Jonathan J.G. 1978. Initialen aus großen Handschriften. München: Prestel Verlag.
• Alexander Jonathan J.G. 1992. Medieval Illuminators and Their Methods of Work. London: Yale University Press.
• Bielińska Maria. 1961. „Kancelaria Władysława Łokietka w latach 1296–1299. Ze studiów nad kancelarią wielkopolską”. Studia Źródłoznawcze 6: 21–80.
• Bobowski Kazimierz. 1988. Dokumenty i kancelarie książęce na Pomorzu Zachodnim do końca XIII w. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Bobowski Kazimierz. 2008. Dokumenty, kancelarie i ośrodki skrypcyjne na obszarze Księstwa Rugijskiego do 1325 r. Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski.
• Cirlot Juan E. Oprac. 2001. Słownik symboli. Tłum. Ireneusz Kania. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Dębosz Dorota. 2009. Kultura piśmienna kancelarii Przemyślidów opawskich do początku XV w. W Drugie polsko-czeskie forum młodych mediewistów. Mediewista wobec źródła – teoria i praktyka. Red. Józef Dobosz, Jakub Kujawiński, Marzena Matla-Kozłowska, 229–242. Poznań: Instytut Historii UAM.
• Dominiak Wojciech. Red. 2016. Prudnik w średniowieczu. Studia nad początkami miasta. Prudnik: Muzeum Ziemi Prudnickiej.
• Gehin Paul. Red. 2008. Jak czytać rękopis średniowieczny. Tłum. Barbara Spiralska. Warszawa: Mówią Wieki.
• Gutbrod Jürgen. 1965. Die Initiale in Handschriften des achten bis dreizehnten Jahrhunderts. Stuttgart: Kohlhammer.
• Koczerska Maria. 1983. „Miniatura na dokumencie odpustowym kardynała Oleśnickiego z 1449 r.”. Biuletyn Historii Sztuki 45: 163–174.
• Koczerska Maria. 2004. Zbigniew Oleśnicki i Kościół krakowski w czasach jego pontyfikatu (1423–1455). Warszawa: DiG.
• Miodońska Barbara. 1993. Małopolskie malarstwo książkowe 1320–1540. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Nordenfalk Carl. 1970. Die Spätantiken Zierbuchstaben. Stockholm: Egnellska Boktyrckeriet.
• d’Onofrio Giulio. 2005. Historia teologii. Epoka średniowiecza. Tłum. Wiesław Szymona. Kraków: Wydawnictwo M.
• Pietrzyk Iwona. 2017. „Inicjały na czternastowiecznych dokumentach książąt opolskich (Bolesława II i Bolesława III)”. Średniowiecze Polskie i Powszechne 9 (13): 93–112.
• Pietrzyk Iwona. 2021. „Zaniedbanie, brak czasu czy powszechna praktyka średniowiecznych kancelarii, czyli o brakujących inicjałach w dokumentach śląskich”. Średniowiecze Polskie i Powszechne 13 (17): 161–181.
• Potkowski Edward. 2007. Imagines verborum. O inicjałach i przestrzeni wizualnej w książce wczesnego średniowiecza. W Polska, Europa, Afryka. Studia ofiarowane Profesorowi Bronisławowi Nowakowi w 65. rocznicę urodzin. Red. Marian Dygo, Adam Koseski, Marek Pawełczak, Józef R. Szaflik, Paweł P. Wieczorkiewicz, 147–158. Pułtusk: Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora.
• Rajman Jerzy. Oprac. 2006. Encyklopedia średniowiecza. Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa.
• Rück Peter. Oprac. 1996. Graphische Symbole in mittelalterlichen Urkunden. Beiträge zur diplomatischen Semiotik. Sigmaringen: Jan Thorbecke Verlag.
• Tabor Dariusz. 2004. Iluminacje cysterskich kodeksów śląskich XIII w. Kraków: Księgarnia Akademicka.
• Tabor Dariusz. 2008. Malarstwo książkowe na Śląsku w XIV w. Kraków: Księgarnia Akademicka.
• Tomczyk Przemysław P., Pruszkowska-Przybylska Paulina, Klejps Alicja. 2016. „Symbole państwowe jako obiekt zainteresowania etnobotaniki – występowanie motywów drzew w symbolach państwowych krajów słowiańskich i ich znaczenie”. Etnobiologia Polska 6: 117–128.
• Sułkowska-Kurasiowa Irena. 1991. Inicjały na średniowiecznych dokumentach monarszych w Polsce (do 1444 r.). W Kultura średniowieczna i staropolska. Studia ofiarowane Aleksandrowi Gieysztorowi w pięćdziesięciolecie pracy naukowej. Red. Danuta Gawinowa i in., 171–177. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Walczak Marek. 2002. Ikonografia miniatury na dokumencie odpustowym kardynała Zbigniewa Oleśnickiego z roku 1449 w świetle papieskiej i soborowej propagandy w średniowieczu. W Magistro et Amico amici discipulique. Lechowi Kalinowskiemu w osiemdziesięciolecie urodzin. Red. Jan Gadomski i in., 481–504. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Wałkówski Andrzej. 1991. Dokumenty i kancelaria księcia Bolesława II Rogatki. Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski.
• Wałkówski Andrzej. 1991. Dokumenty i kancelaria księcia legnickiego Henryka V Grubego. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Werburg Andrian. 1992. „Die Fehlende Initiale”. Zeitschrift für bayerische Landesgeschichte 55: 51–64.
• Zarzeczny Rafał. 2004. „Ryba jako symbol eucharystyczny w literaturze, ikonografii i epigrafice wczesnochrześcijańskiej”. Studia Antiquitatis Christianae 17: 245–265.
• Żerelik Rościsław. 1991. Kancelaria biskupów wrocławskich do 1301 r. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

Identifiers

DOI

10.25167/sth.4870

Biblioteka Nauki

28408351