Działania Kościoła katolickiego w obronie rekolekcji szkolnych w latach 50. ubiegłego wieku i ich ocena w świetle dokumentów partyjno-państwowych

• Authors: Joanna Mercik

Title variants

EN

The Catholic Church’s Actions in Defence of School Retreats and their Evaluation in the Light of Party-State Documents

Abstracts

EN

The article is an attempt to analyse the actions taken by the Catholic Church in defence of school retreats and to assess their effectiveness in the light of documents from the party-state authorities. Despite the agreement signed with the Church in 1950, the authorities used numerous mechanisms and means to combat the teaching of religion and its manifestations in and outside school. In defence of school retreats, priests carried out extensive information campaigns about the right of young people to have days off to take retreats, also using pulpits and parish communitiesfor this purpose, adapted the hours of meetings with pupils to their school timetables and made their form more attractive. The measures taken by the Church proved effective, so the authorities secularised schooling by law in 1961.

PL

Artykuł stanowi próbę analizy działań podjętych przez Kościół katolicki w obronie rekolekcji szkolnych oraz oceny ich skuteczności w świetle dokumentów władz partyjno-państwowych. Mimo podpisanego porozumienia z Kościołem w 1950 r. władze stosowały liczne mechanizmy i środki do walki z nauczaniem religii i jej przejawami w szkole i poza nią. W obronie rekolekcji szkolnych księża przeprowadzili szerokie akcje informacyjne o prawie młodzieży do dni wolnych na odbycie rekolekcji, wykorzystując w tym celu także ambony, angażując wspólnoty parafialne, dostosowując godziny spotkań z uczniami do planów ich zajęć szkolnych, a także uatrakcyjniając ich formę. Działania podjęte przez Kościół okazały się skuteczne, dlatego władza zlaicyzowała szkolnictwo na mocy ustawy w 1961 r.

Keywords

EN

Lenten Retreats; Secularisation of Education; Action “R”; State versus Church; Removal of Religion from Schools

PL

rekolekcje wielkopostne; laicyzacja szkolnictwa; akcja „R”; państwo a Kościół; usuwanie religii ze szkół

• Publisher: Uniwersytet Opolski. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego
• Journal: Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego
• Year: 2023
• Volume: 43
• Issue: 1
• Pages: 183-198

Dates

published

2023

Contributors

author

Joanna Mercik

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

• https://orcid.org/0000000281429348

References

• Adamik Radosław, Palka Marcin. 2012. Represje wobec katechizacji w diecezji katowickiej w latach 1945–1989. Katowice: Studio Noa.
• Dudek Antoni. 1995. Państwo i Kościół (1945–1970). Kraków: PiT.
• Dudek Antoni, Gryz Ryszard. 2003. Komuniści i Kościół w Polsce (1945–1989). Kraków: Znak.
• Dziurok Adam. 2012. Kruchtoizacja. Polityka władz partyjno-państwowych wobec Kościoła katolickiego w latach 1945–1956 w województwie śląskim/katowickim. Katowice: Instytut Pamięci Narodowej.
• Konopka Hanna. 1997. Religia w szkołach Polski Ludowej. Sprawa nauczania religii w polityce państwa (1944–1961). Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
• Łatka Rafał, Marecki Józef. 2017. Kościół katolicki w Polsce rządzonej przez komunistów. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.
• Marek Łucja, Bortlik-Dzwierzyńska Monika. 2014. Za Marksem bez Boga. Laicyzacja życia społecznego w Polsce 1945–1989. Katowice: Instytut Pamięci Narodowej.
• Marek Łucja. 2009. „Kler to nasz wróg”. Polityka władz państwowych wobec Kościoła katolickiego na terenie województwa katowickiego w latach 1956–1970. Katowice: Instytut Pamięci Narodowej.
• Mercik Joanna. 2020. „Realizacja akcji «R» w województwie katowickim w ramach laicyzacji szkolnictwa w latach pięćdziesiątych”. Dzieje Najnowsze 1: 241–256.
• Mercik Joanna. 2023. „Organizacja, przebieg i skutki realizacji polityki władz partyjno-państwowych przeciw rekolekcjom szkolnym w 1952 r.”. Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym 1: 147–163.
• Mezglewski Artur. 2000. „Nauczanie religii w Polsce Ludowej”. Prawo Wyznaniowe 1: 26–35.
• Wierzbicki Marek. 2006. Związek Młodzieży Polskiej i jego członkowie. Studium z dziejów funkcjonowania stalinowskiej organizacji młodzieżowej. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN i Wydawnictwo Trio.
• Zamiatała Dominik. 2020. Caritas. Działalność i likwidacja organizacji 1945–1950. Lublin: Wydawnictwo KUL JPII.
• Zamiatała Dominik. 2021. „Zrzeszenie Katolików Caritas a polityka władz komunistycznych w Polsce w latach 1950–1970”. Pamięć i Sprawiedliwość 37: 227–252.
• Zieliński Zygmunt. 2009. Kościół w Polsce 1944–2007. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
• Żaryn Jan. 1997. Kościół i władza w Polsce (1945–1950). Warszawa: DiG.
• Żaryn Jan. 2003. Dzieje Kościoła w Polsce (1944–1989). Warszawa: Instytut Historii PAN i Wydawnictwo Neriton.
• Żaryn Jan. 2004. Kościół w PRL. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Identifiers

DOI

10.25167/sth.4882

Biblioteka Nauki

28408331