Русские библеизмы в европейском контекстe

• Authors: Valery Mokienko

Title variants

PL

Rosyjskie biblizmy w kontekście europejskim

EN

Russian bibleisms in the European context

Abstracts

PL

W artykule pokazany jest wpływ Biblii na kształtowanie się rosyjskiego języka literackiego. Proces ten łączy język rosyjski z językami literackimi wielu narodów pozostających pod wpływem kultury chrześcijańskiej. Omówione zostały biblizmy różnego typu, posiadające odpowiedniki w innych językach europejskich, w tym także słowiańskich. Mimo wspólności źródłowej biblizmów w językach będących pod wpływem kultury chrześcijańskiej język rosyjski wykazuje znaczne zróżnicowanie w strukturze tych jednostek zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym. Specyficzność adaptacji biblizmów w języku rosyjskim przejawia się w połączeniu pierwiastka książkowo-cerkiewnego i potocznego (głównie jako produktu kalk z języków europejskich), który znacznie wzbogacił zasób biblizmów rosyjskich. W artykule analizowane są przykłady ilustrujące europejskie tło przyswojenia i aktywizacji biblizmów w rosyjskim języku literackim. Ukazane są przykłady opisu leksykograficznego analizowanych jednostek.

EN

The article demonstrates the influence of the Bible on the formation of the Russian literary language. This process unites the Russian language with the literary languages of many other nations who are attached to the Christian culture. The author analyzes bibleisms of different types that have correspondences in other European languages, including Slavic ones. With the common source of biblical texts in languages influenced by Christian culture, in Russian also great differences are found both in the number and in the qualitative composition of these units. The specificity of the adaptation of bibleisms in the Russian language is manifested in the combination of old-church and colloquial (inspired in many ways by tracing from European languages), which greatly enriched the fund of Russian bibleisms. The article examines examples illustrating the European background of the assimilation and activation of bibleisms in the Russian literary language. The experience of their lexicographical descriptions is also generalized.

RU

В статье демонстрируется влияние Библии на формирование русского литературного языка. Этот процесс объединяет русский язык с литературными языками многих народов, приобщенных к христианской культуре. Рассматриваются библеизмы разного типа, имеющие соответствия в других европейских языках, в том числе славянских. При общности источника библеизмов в языках, находящихся под влиянием христианской культуры, и в русском языке обнаруживаются большие различия как в количестве, так и в качественном составе этих единиц. Специфичность адаптации библеизмов в русском языке проявляется в сочетании книжно-церковного и разговорного (навеянного во многом кальками с европейских языков) начал, значительно обогатившем фонд русских библеизмов. В статье рассматриваются примеры, иллюстрирующие европейский фон усвоения и активизации библеизмов в русском литературном языке. Обобщается и опыт их лекскикографического описания.

Keywords

RU

Библия; библеизм; адаптация библеизмов; христианской культурa; церковно-славянски язык; лекскикографической описание; литературний язык

PL

Biblia; biblizmy; adaptacja biblizmów; kultura chrześcijańska; język cerkiewno-słowiański; język literacki; opis leksykograficzny

EN

Bible; biblical quotations; adaptation of biblical phrases; Christian culture; Old Church Slavonic; literary language; lexicographical description

• Publisher: Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi
• Journal: Językoznawstwo
• Year: 2018
• Volume: 12
• Pages: 33-45

Dates

published

2018

Contributors

author

Valery Mokienko

• Petersburski Uniwersytet Państwowy

• https://orcid.org/0000000202640576

References

• Arthaber A. (1989), Dizionario comparato di proverbi e modi proverbiali in sette lingue (italiana; latina; francese; spagnola; tedesca; inglese; greca antica), Milano.
• BMŠ 2000: Berkov, Mokienko, Šulezhkova 2000: Berkov V.P., Mokienko V.V., Šulezhkova S.G. (2000), Bolshoj slovar krylatykh slov russkogo jazyka, Мoskva.
• BMŠ 2008–2009: Berkov, Mokienko, Šulezhkova, Berkov V.P., Mokienko V.V., Šulezhkova S.G. (2008–2009), Bolshoj slovar krylatykh slov i vyrazhenij russkogo jazyka, Маgnitogorsk–Greifswald.
• Dubrovina K.N. (2008), Enciklopedicheskij slovar biblejskikh frazeologizmom russkogo jazyka (rukopis, kompjuternaja versija), Мoskva.
• Duden, Bd. 11: Redewendungen und sprichwörtliche Redensarten. Wörterbuch der deutschen Idiomatik (1992), Bearbeitet von Günther Drosdowski und Werner Scholze-Stubenrecht, Mannheim–Leipzig–Wien–Zürich.
• Fink Arsovski Ž., Kovačević B., Hrnjak A. (2010), Bibliografija hrvatske frazeologije i popis frazema analiziranih u znanstvenim i stručnim rdovima, Zagreb.
• Gak V.G. (1997), Specifika biblejskoj frazeologii v russkom jazyke, [v:] A.M. Lewicki, W. Chlebda (red.), Problemy frazeologii europejskej II. Frazeologia a religia, Warszawa, s. 95–103.
• Gak V.G. (1997a), Osobennosti biblejskikh frazeologizmom v russkom jazyke (v sopostavlenii s francuskimi bibkeizmami), „Voprosy jazykoznanija“, 5, s. 55–65.
• Jacevich K.V. (2003), Bibleizmy v cheshskom, russkom i nemeckom jazykakh, Sankt-Peterburg.
• Kirsanova A. (2007), Tolkovyj slovar krylatykh slov i vyrazhenij, Мoskva.
• Kopečný 2009: Bičan A., Havlová E. (ed.) (2009), Dobrodružství etymologie. Články Františka Kopečného z prostějovského časopisu štafeta, „Studia etymologica Brunensia“ 7, Praha.
• Küpper H. (1993), Wörterbuch der deutschen Umgangssprache, Stuttgart–Dresden.
• Lilich G.A., Mokienko V.M., Stepanova L.B. (1993), Biobleizmy v russkom, cheshskom i slovackom literaturnykh jazykakh, “Vestnik Sankt-Peterburgskogo universiteta. Ser. 2. Istorija, jazykoznanije, literaturovedenije”, vyo. 3, s. 51–59.
• Lilich G.A., Mokienko V.M., Trofimkina O.I. (2010), Tolkovyj slovar biblejskikh vyrazhrnij i slov: ok/ 2000 eedinic, Мoskva.
• Logachev K.I. (1991), Russkaja Biblia vchera, segodnia, zavtra, Evangelije. Perevod s drevniegrecheskogo sviashchennika Pravoslavnoj Cerkvi о. Leonida Lutkovskogo, Мoskva.
• Michelson M.I. (1902–1903), Russkaja mysl i rech. Svojo i chuzhoje. Opyt russkoj frazeologii. Sbornik obraznykh slov i inoskazanij, Sankt-Peterburg.
• Michelson М.I. (1994), Svojo i chuzhoje. Opyt russkoj frazeologii. Sbornik obraznykh slov i inoskazanij, Мoskva.
• Mokienko V. (2003), Intertexteme und Text in slavischen Sprachen, Funktionale Beschreibung slavischer Sprachen. Beiträge zum XIII. Internationalen Slavistenkongress in Ljubljana, Hrsg. Tilman Berger, Karl Gutschmidt, München, s. 162–186.
• Mokienko V.M., Nikitina T.G., Nikolaeva E.K. (2010), Bolshoj slovar russkikh poslovic. Okolo 70 000 poslovic, Мoskva.
• Röhrich L. (2001), Das große Lexikon der sprichwörtlichen Redensarten. Bd. I–IV, Freiburg–Basel–Wien.
• Serov V. (2003), Krylatyje slova: Enciklopedija, Мoskva.
• Sreznevsky I.I. (1883–1912), Materialy dla slovaria drevnierusskogo jazyka po pismennym pamiatnikam. Т. 1–3, Sankt-Peterburg.
• Suslova A.V., Superanskaja A.V. (1991), О russkikh imenakh, Leningrad.
• Tolstoj N.I. (1988), Istorija i struktura slavianskikh literaturnykh jazykov, Мoskva.
• Treder J. (1989), Frazeologia kaszubska a wierzenia i zwyczaje (na tle porównaczym), Wejherowo.
• Walter H., Komorowska E., Krzanowska A. i zespół (2010), Deutsch-polnisches Wörterbuch biblischer Phraseologismen mit historisch-etymologischen Kommentaren, Szczecin–Greifswald, 2010.
• Walter, H., Mokienko V.M. (2009), Deutsche-russisches Wörterbuch biblischer Phraseologismen. Mit historisch-etymologischen Kommentaren, Greifswald.
• Walter H., Mokienko V.M. (2011), (K)Ein Buch mit sieben Siegeln. Historisch-etymologische Skizzen zur deutschen Phraseologie, Greifswald.
• Zykova E.I., Mokienko V.M. (2005), Davajte govorit pravilno! Krylatyje slota v sovremennom russkom jazyke. Kratkij slovar-spravochnik, Sankt-Peterburg.

Identifiers

DOI

10.25312/2391-5137.12/2018_33-45

Biblioteka Nauki

2192173