Zabytki rękopiśmienne z Pyzdr z drugiej połowy XVI wieku. Uwarunkowania historyczne. Właściwości językowe w kontekście tendencji rozwojowych i unifikacyjnych języka narodowego

• Authors: Józef Chojnacki

Title variants

EN

Handwritten historical texts from Pyzdry from the second half of the XVI century. Historical conditions. Linguistic properties in the context of development and unification tendencies of the national language

Abstracts

EN

In the Regional Museum in Pyzdry (a town on the Warta River) there are sixteenth-century handwritten Polish language texts. The texts contain the content of town privileges from Pyzdry (second half of the 16th century). The article contains a short description of the privileges concerning the royal city of Pyzdry. The historical texts were analyzed in the context of documented linguistic phenomena in Wielkopolska (with particular emphasis on regional features).

PL

W Muzeum Regionalnym w Pyzdrach (miasteczko nad Wartą) znajdują się szesnastowieczne rękopiśmienne zabytki językowe (języka polskiego). Zabytki zawierają treść przywilejów mieszczańskich z Pyzdr (drugiej połowy XVI wieku). W artykule zamieszczono krótki opis przywilejów dotyczących miasta królewskiego Pyzdr. Dokonano analizy zabytków w kontekście udokumentowanych zjawisk językowych Wielkopolski (ze szczególnym uwzględnieniem cech regionalnych).

Keywords

PL

przywileje mieszczańskie; kształtowanie się języka ogólnopolskiego; regionalne archaizmy językowe; kontynuacje niektórych szesnastowiecznych regionalizmów we współczesnych gwarach

EN

bourgeois privileges; shaping of the Polish language; regional linguistic archaisms; continuations of some 16th-century regionalisms in contemporary dialects

• Publisher: Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi
• Journal: Językoznawstwo
• Year: 2020
• Volume: 14
• Pages: 163-191

Dates

published

2020

Contributors

author

Józef Chojnacki

• Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi

• https://orcid.org/0000000335307742

References

• Bargieł M. (1969), Cechy dialektalne polskich zabytków rękopiśmiennych pierwszej połowy XVI wieku, Wrocław–Warszawa–Kraków.
• Brajerski T. (1995), O języku polskim dawnym i dzisiejszym, Lublin.
• Chojnacki J. (1994), O zabytkach rękopiśmiennych języka polskiego z Pyzdr z końca XVI w. Sprawozdania Wydziału Filologiczno-Filozoficznego, cz. 2, Poznań.
• Cieślikowa A., Szymowa J., Rymut K. (oprac.) (2000), Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. Część 1. Odapelatywne nazwy osobowe, Kraków.
• Czerniak M. (2007), Wstęp, [w:] J. Łojko, Civitas Pyzdry. Dzieje miasta do roku 1793, Pyzdry.
• Czerniak R.M. (oprac.) (2007), Civitas Pyzdry, 750 lat lokacji miasta, Pyzdry.
• Dejna K. (1973), Dialekty polskie, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
• Doroszewski W. (red.) (1963), Słownik języka polskiego, t. V, Warszawa.
• Doroszewski W. (red.) (1964), Słownik języka polskiego, t. III, Warszawa.
• Góralski Z. (1983), Urzędy i godności w dawnej Polsce, Warszawa.
• Ihnatowicz I., Mączak A., Zientara B., Żarnowski J. (1988, 1996, 1999, 2005), Społeczeństwo polskie od X do XX wieku, Warszawa.
• Karłowicz J., Kryński A., Niedźwiedzki W. (1902), Słownik języka polskiego, t. II, Warszawa.
• Karłowicz J., Kryński A., Niedźwiedzki W. (1908), Słownik języka polskiego, t. IV, Warszawa.
• Klemensiewicz Z. (1985), Historia języka polskiego, t. I–II, Warszawa.
• Klemensiewicz Z., Lehr-Spławiński T., Urbańczyk S. (1956), Gramatyka historyczna języka polskiego, Warszawa.
• Konopczyński W. (1936), Dzieje Polski nowożytnej, Warszawa–Kraków–Łódź–Poznań–Wilno–Zakopane.
• Kuraszkiewicz W. (1951), Oboczność -’ev-//-’ov- w dawnej polszczyźnie i w dzisiejszych gwarach, Wrocław.
• Kuraszkiewicz W. (1986a), Z historii polskich samogłosek nosowych, [w:] W. Kuraszkiewicz, Polski język literacki. Studia nad historią i strukturą, Warszawa–Poznań.
• Kuraszkiewicz W. (1986b), Ze studiów nad polskimi samogłoskami nosowymi (Rezonans nosowy), [w:] W. Kuraszkiewicz, Polski język literacki. Studia nad historią i strukturą, Warszawa–Poznań.
• Kuraszkiewicz W. (1986c), Najdawniejszy przejaw zbieżności głosek rz i ż u pisarza pyzdrskiego z lat 1410–1418, [w:] W. Kuraszkiewicz, Polski język literacki. Studia nad historią i strukturą, Warszawa–Poznań.
• Lange O. (1925), Lokacje miast Wielkopolski właściwej na prawie niemieckim w wiekach średnich (z mapą), Lwów.
• Łojko J. (2007), Civitas Pyzdry. Dzieje miasta do roku 1793, Pyzdry.
• Malec M. (1971), Budowa morfologiczna staropolskich imion osobowych, Wrocław–Warszawa–Kraków.
• Malec M. (oprac.) (1995), Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. Część 2. Nazwy osobowe pochodzenia chrześcijańskiego, Kraków.
• Moszyński L. (2006), Wstęp do filologii słowiańskiej, Warszawa.
• Reczek S. (1968), Podręczny słownik dawnej polszczyzny, Wrocław–Warszawa–Kraków.
• Rospond S. (1973), Gramatyka historyczna języka polskiego, Warszawa.
• Rymut K. (1999–2001), Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, t. I–II, Kraków.
• Rymut K. (2005), Nazwiska, [w:] E. Rzetelska-Feleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia, Kraków.
• Rzepka W.R. (1985), Demorfologizacja rodzaju w liczbie mnogiej rzeczowników w polszczyźnie XVI–XVII wieku, Poznań.
• Rzepka W.R. (1993), Odrębność regionalna polszczyzny literackiej w Wielkopolsce w XVI–XVII w., [w:] M. Basaj, Z. Zagórski (red.), Numera lingwistica Ladislao Kuraszkiewicz dedicata, Wrocław–Warszawa–Kraków.
• Rzepka W.R., Walczak B. (1991), Właściwości językowe wielkopolskiego rękopisu Jerzego Argiglobyna (Poznańczyka) z połowy XVI w., „Slavia Occidentalis”, t. 46/47.
• Sławski F. (1958–1965), Słownik etymologiczny języka polskiego, t. II, Kraków.
• Sławski F. (1966–1969), Słownik etymologiczny języka polskiego, t. III, Kraków.
• Sobierajski Z. (1952), Gwary kujawskie, Poznań.
• Sobierajski Z. (1960), Z przeszłości gwar północnej Wielkopolski XVII–XVIII w., „Slavia Occidentalis”, t. 20, z. 1.
• Śmiech W. (1953), Rozwój historyczny polskich grup spółgłoskowych, Łódź.
• Tokarski J. (red. nauk.) (1974), Słownik wyrazów obcych, Warszawa.
• Tomaszewski A. (1938), O zbieraniu materiału gwarowego z ksiąg ławniczych, „Biuletyn
• Towarzystwa Językoznawczego”, z. VII.
• Urbańczyk S., Klemensiewicz Z., Safarewicz J., Kuraszkiewicz W., Ostrowska E., Taszycki W. (red.) (1974), Słownik staropolski, t. VII, z. 3(43), Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
• Urbańczyk S., Klemensiewicz Z., Safarewicz J., Kuraszkiewicz W., Taszycki W. (red.) (1968), Słownik staropolski, t. V, z. 7(31), Wrocław–Warszawa–Kraków.
• Urbańczyk S., Klemensiewicz Z., Safarewicz J., Kuraszkiewicz W., Ostrowska E., Taszycki W. (red.) (1969), Słownik staropolski, t. V, z. 8(32), Wrocław–Warszawa–Kraków.
• Urbańczyk S., Klemensiewicz Z., Safarewicz J., Kuraszkiewicz W., Taszycki W. (red.) (1960–1962), Słownik staropolski, t. III, z. 6(19), Wrocław–Warszawa–Kraków.
• Urbańczyk S., Klemensiewicz Z., Safarewicz J., Kuraszkiewicz W., Taszycki W. (red.) (1964), Słownik staropolski, z. 4(23), Wrocław–Warszawa–Kraków.
• Urbańczyk S., Safarewicz J., Kuraszkiewicz W. (red.) (1991), Słownik staropolski, t. X, z. 4(64), Kraków.
• Urbańczyk S., Safarewicz J., Kuraszkiewicz W., Ostrowska E., Taszycki W. (red.) (1973), Słownik staropolski, t. VI, z. 7(40), Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
• Walczak B. (1995), Zarys dziejów języka polskiego, Poznań.
• Wędzki A. (2007), Przechadzki po Wielkopolsce, Poznań.
• Wiśniewska H. (1975), Polszczyzna przemyska wieków XVII–XVIII, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.

Identifiers

DOI

10.25312/2391-5137.14/2020_11jch

Biblioteka Nauki

2192876