Germanizmy we współczesnej gwarze miejskiej Poznania – interferencja języka niemieckiego na gwarę poznańską w kontekście poszczególnych płaszczyzn organizacji języka

• Authors: Karina Szymańska-Galińska

Title variants

EN

Germanisms in the contemporary urban dialect of Poznań – interference of the German language on the Poznań dialect in the context of particular levels of language organization

Abstracts

EN

The article deals with Germanisms in the contemporary urban dialect of Poznan. The aim of the article is to indicate the influence of German language structures on the lexicon, syntax and phraseology of the Poznań dialect. Germanisms occurring in the lexicon were considered in the context of the formation of Poznań Polish (dialectisms, archaisms, regionalisms) and in chronological terms, based on Bogdan Walczak’s studies (three chronological layers of Germanisms). In terms of syntax, reference was made to German grammatical constructions, which were transferred to the Poznań dialect. The division of borrowings in the area of Poznań phraseological units is based on the scheme adopted by the researchers, distinguishing German phraseological units (expressions and phrases) and German idiom units. The collected materials showed a great influence of the German language on the presented levels of the organization of the Poznań dialect and a strong rooting of the studied structures in the Polish of the Poznań people.

PL

Artykuł dotyczy germanizmów we współczesnej gwarze miejskiej Poznania. Celem opracowania jest wskazanie wpływu struktur języka niemieckiego na leksykę, składnię i frazeologię gwary poznańskiej. Germanizmy występujące w leksyce rozpatrzono w kontekście kształtowania się polszczyzny poznańskiej (dialektyzmy, archaizmy, regionalizmy) oraz w ujęciu chronologicznym, opierając się na badaniach Bogdana Walczaka (1992; 2016) (trzy warstwy chronologiczne germanizmów). W zakresie składni odniesiono się do niemieckich konstrukcji gramatycznych, które przeniesione zostały do gwary poznańskiej. Podział zapożyczeń w obszarze frazeologizmów poznańskich oparto na schemacie przyjętym przez badaczy, wyróżniając niemieckie kalki frazeologiczne (wyrażenia i zwroty) oraz kalki niemieckich idiomów. Zebrane materiały wykazały duży wpływ języka niemieckiego na przedstawione płaszczyzny organizacji języka gwary poznańskiej oraz silne zakorzenienie badanych struktur w polszczyźnie poznaniaków.

Keywords

PL

germanizmy; gwara poznańska; interferencja; zapożyczenia niemieckie w leksyce gwary miejskiej Poznania; zapożyczenia niemieckie w składni i frazeologii gwary miejskiej Poznania

EN

Germanisms; Poznań dialect; interference; German borrowings in Lexicon of the Poznań dialect; German borrowings in syntax and phraseology of the Poznań dialect

• Publisher: Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi
• Journal: Językoznawstwo
• Year: 2022
• Volume: 16
• Issue: 1
• Pages: 61-77

Dates

published

2022

Contributors

author

Karina Szymańska-Galińska

• Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi

• https://orcid.org/0000000196254811

References

• Bańko M. (red.) (2000), Inny słownik języka polskiego, Warszawa.
• Bąba S. (1999), Frazeologia, [w:] M. Gruchmanowa, B. Walczak (red.), Słownik gwary miejskiej Poznania, Warszawa–Poznań.
• Bąba S., Piotrowicz A. (1994), Poznańska frazeologia regionalna, [w:] M. Białoskórska, S. Kania (red.), Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny, t. I. Materiały II Kolokwium Językoznawczego, Szczecin, 16–18 września 1992 r., Szczecin.
• Bęza S. (1999), Nowe repetytorium z gramatyki języka niemieckiego, Warszawa.
• Biliński J. (1922), Błędy językowe, Poznań.
• Buttler D. (1987), Zapożyczenia niemieckie jako problem normatywny, „Poradnik Językowy”, z. 5.
• Dunaj B. (red.) (1996), Słownik współczesnego języka polskiego, Warszawa.
• Grochowski M. (2008), Założenia ogólne opisu tzw. wyrażeń funkcyjnych w Wielkim Słowniku Języka Polskiego, [w:] P. Żmigrodzki, R. Przybylska (red.), Nowe studia leksykograficzne, t. 2, Kraków.
• Gruchmanowa M. (1999), System gramatyczny, [w:] M. Gruchmanowa, B. Walczak (red.), Słownik gwary miejskiej Poznania, Warszawa–Poznań.
• Gruchmanowa M., Witaszek-Samborska M., Żak-Święcicka M. (1986), Mowa mieszkańców Poznania, Poznań.
• Helbig G., Buscha J. (2001), Deutsche Grammatik. Ein Handbuch für den Ausländerunter-richt, Berlin–München.
• Kołodziejczyk M. (2010), Znajomość frazeologii regionalnej wśród poznaniaków, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, t. 17.
• Kryński A.A. (1920), Jak nie należy mówić i pisać po polsku, Warszawa.
• Lewaszkiewicz T. (2014), Niemiecko-słowiańskie kontakty językowe (perspektywy badawcze), Konferencja „Wpływy języka niemieckiego na strukturę gramatyczną i leksykalną dialektów słowiańskich”, Poznań.
• Lewicki A.M. (1983), Składnia związków frazeologicznych, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, z. XL.
• Lewicki A.M., Pajdzińska A. (2014), Frazeologia, [w:] J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski, Lublin.
• Malec T. (2003), Interferencje leksykalne w gwarach Lubelszczyzny – recenzja, „Roczniki Humanistyczne”, nr 51/6.
• Milne A.A. (2009), Misiu Szpeniołek, Poznań.
• Müldner-Nieckowski P. (2004), Wstęp do frazeologii, [w:] P. Müldner-Nieckowski, Ł. Müldner-Nieckowski (red.), Nowy szkolny słownik frazeologiczny, Warszawa.
• Osowski B. (2013), Germanizmy leksykalne w gwarze miejskiej Poznania i brneńskim hantecu, „Slavia Occidentalis”, t. 70, nr 1.
• Pelcowa H. (2001), Interferencje leksykalne w gwarach Lubelszczyzny, Lublin.
• Piotrowicz A., Witaszek-Samborska M. (2010), Poznańskie regionalne czasowniki i frazeologizmy związane z czynnościami fizjologicznymi oraz stanem fizycznym człowieka, „Białostockie Archiwum Językowe”, nr 10.
• Piotrowicz A., Witaszek-Samborska M. (2015), O żywotności zapożyczeń niemieckich w gwarze miejskiej Poznania, „Gwary Dziś”, t. 7.
• Polański K. (red.) (1993), Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław.
• Rak M. (2009), Regionalizmy frazeologiczne – nowe ujęcie zagadnienia, [w:] B. Dunaj, M. Rak (red.), Polszczyzna mówiona ogólna i regionalna, Kraków.
• Skorupka S. (1967–1968), Słownik frazeologiczny języka polskiego, t. I–II, Warszawa.
• Tokarski R. (2014), Słownictwo jako interpretacja świata, [w:] J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski, Lublin.
• Walczak B. (1992), Wpływy niemieckie w polszczyźnie Poznania, „Kronika Miasta Poznania”, nr 1–2.
• Walczak B. (1999), Słownictwo, [w:] M. Gruchmanowa, B. Walczak (red.), Słownik gwary miejskiej Poznania, Warszawa–Poznań.
• Walczak B. (2005), Notatka etymologiczna: węborek, [w:] H. Karaś (red.), Czynić słowami. Studia ofiarowane Krystynie Długosz-Kurczabowej, Warszawa.
• Walczak B. (2016), Warstwy chronologiczne germanizmów w gwarze miejskiej Poznania, „Gwary Dziś”, t. 8.
• Wielki multimedialny słownik niemiecko-polski polsko-niemiecki (2016), Warszawa.
• Witaszek-Samborska M. (1999), Składnia, [w:] M. Gruchmanowa, B. Walczak (red.), Słownik gwary miejskiej Poznania, Warszawa–Poznań.
• Witaszek-Samborska M. (2006), Odrębności w polszczyźnie miejskiej Poznania, „Horyzonty Polonistyki”, nr 8.

Identifiers

DOI

10.25312/2391-5137.16/2022_04kszg

Biblioteka Nauki

2085393