Wyznaczniki etyki komunikacyjnej w internecie. Klucz kodowy

• Authors: Katarzyna Jachymek

Title variants

EN

Determinants of communication ethics in the internet. Key code

Abstracts

EN

The aim of the article is to present key code as a research tool for analysing the content of texts in terms of ethics. The key code contains determinants of communication ethics, selected on the basis of a review of research on ethics of words, thanks to which the indicated tool can be the basis for the analysis of individual aspects of ethics in communication. Using the presented key code can make qualitative text analysis more systematic by clearly indicating groups of behaviours that meet linguistic ethical standards and those that break them. The tool gives grounds for easier verification of research and its enrichment with a quantitative aspect. Reflection on ethics in language can be made comprehensive and more objective by using the presented key code.

PL

Artykuł stanowi prezentację narzędzia badawczego służącego analizie zawartości tekstów pod kątem etyczności. W kluczu kodowym zebrano wyznaczniki etyki komunikacyjnej wyselekcjonowane na podstawie przeglądu badań dot. etyki słowa, dzięki czemu wskazane narzędzie może stanowić podstawę do analizy poszczególnych aspektów etyczności w komunikacji. Ze względu na istotną rolę kontekstu w tego typu badaniach, zaprezentowane kategorie można dostosować do specyfiki badanej grupy tekstów – np. mimo że omawiany klucz kodowy bierze pod uwagę cechy szczególne komunikacji w internecie, z powodzeniem może być też wykorzystany do badań tekstów w innego rodzaju mediach. Dzięki przedstawionemu kluczowi kodowemu jakościowe analizy tekstów mogą zostać usystematyzowane za pomocą jasnego wskazania na grupy zachowań mieszczących się w granicach językowych norm etycznych i wychodzących poza nie. Daje to podstawy do łatwiejszej weryfikacji badań oraz wzbogacenia ich o aspekt ilościowy. Dzięki wykorzystaniu w badaniach narzędzia, którym jest klucz kodowy, refleksję nad etycznością w języku można uczynić kompleksową i bardziej obiektywną.

Keywords

PL

etyka słowa; etyka komunikacyjna; klucz kodowy; etyczne zachowania językowe

EN

word ethics; communication ethics; key code; ethical linguistic behaviour

• Publisher: Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi
• Journal: Językoznawstwo
• Year: 2022
• Volume: 17
• Issue: 2
• Pages: 193-217

Dates

published

2022

Contributors

author

Katarzyna Jachymek

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

• https://orcid.org/0000000256286111

References

• Antas J. (2009), O kłamstwie i zakłamaniu, [w:] B. Sobczak, H. Zgółkowa (red.), Retoryka i etyka, Poznań.
• Awdiejew A. (2018), Pozorna argumentacja, [w:] G. Habrajska (red.), Etyka w komunikacji, Łódź.
• Awdiejew A., Habrajska G. (2009), Strategie propagandowe i agitacyjne, [w:] G. Habrajska (red.), Problemy komunikacji społecznej, Łask.
• Bartmiński J. (2017), Etyka słowa a potoczny wzorzec komunikacji, [w:] J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska, M. Nowosad-Bakalarczyk, J. Puzynina (red.), Etyka słowa. Wybór opracowań, Lublin.
• Bartmiński J. (2018), Puzynina – Norwid – etyka, https://portal.uw.edu.pl/documents/7488103/707a345e-8152-45eb-87b5-6ede12e3ab01 [dostęp: 6.09.2021].
• Bauer Z. (2009), Polskie fora internetowe. Przykład „mowy nienawiści” czy „mowy agresji”?, [w:] M. Filiciak, G. Ptaszek (red.), Komunikowanie (się) w mediach elektronicznych. Język, edukacja, semiotyka, Warszawa.
• Benenowska I. (2019), Nieetyczna, niegrzeczna czy nieregulaminowa komunikacja? Poszukiwanie kryteriów oceny wypowiedzi poselskich, „Roczniki Humanistyczne”, z. 6, t. LXVII.
• Benenowska I., Laskowska E. (2018), Jak badać język współczesnych polityków w kontekście etyki słowa?, „Roczniki Humanistyczne”, z. 6, t. LXVI.
• Białek-Szwed O. (2020), Mowa nienawiści problemem etycznym współczesnych mediów, „Zeszyty Naukowe KUL”, vol. 61, nr 4.
• Biernacka-Ligęza I. (2005), Wulgaryzmy w prasie alternatywnej, „Język a Kultura”, t. 17.
• Biniewicz J. (2009), Zachowania językowe w dyskursie politycznym (zasady etykiety językowej, etyki słowa), „Colloquia Anthropologica et Communicativa”, t. 1.
• Boski P. (1992), O byciu Polakiem w ojczyźnie i o zmianach tożsamości kulturowo-narodowej na obczyźnie, [w:] P. Boski, M. Jarymowicz, H. Malewska-Payre, Tożsamość a odmienność kulturowa, Warszawa.
• Bugajski M. (2012), Etyka, etykieta, kultura języka, „Poznańskie Spotkania Językoznawcze”, t. 24.
• Cegieła A. (2013), Słowa niebezpieczne i niepożądane w przestrzeni społecznej. Etyka słowa a poprawność polityczna, „Poradnik Językowy”, nr 10.
• Cegieła A. (2014a), Słowa i ludzie. Wprowadzenie do etyki słowa, Warszawa.
• Cegieła A. (2014b), Etyka słowa w dyskursie publicznym, [w:] K. Jachimowska, B. Kudra, E. Szkudlarek-Śmiechowicz (red.), Słowo we współczesnych dyskursach, Łódź.
• Cegieła A. (2015), O retoryce pogardy i wykluczenia w polskim dyskursie publicznym, http://oes.uw.edu.pl/2015/01/26/o-retoryce-pogardy-i-wykluczenia-w-polskim-dyskursie-publicznym/ [dostęp: 30.08.2021].
• Cegieła A. (2018), Uwagi o kryteriach etycznej oceny wypowiedzi, „Poradnik Językowy”, nr 6.
• Cegieła A. (2019a), Na czym polega przemoc w języku komunikacji publicznej?, „Poradnik Językowy”, nr 8.
• Cegieła A. (2019b), Na jakich podstawach naukowych opiera się etyka słowa?, „Roczniki Humanistyczne”, z. 6, t. LXVII.
• Cegieła A. (2020), Z problemów terminologicznych etyki komunikacji, [w:] A. Strawińska (red. nauk.), „Ojczysta święta mowo!… Wiąże nas twoje słowo”. Polszczyzna w perspektywie diachronicznej. Studia i szkice, Białystok.
• Chudzik A. (2019), Stygmatyzacja jako przejaw agresji w komunikacji internetowej (na wybranych przykładach), „Studia Slavica”, nr 23(1).
• Cygal-Krupa Z. (2016), Etyka słowa we współczesnych badaniach językoznawczych, [w:] M. Pachowicz, K. Choińska (red.), Świat słów. Jedność w różnorodności, Tarnów.
• Dobrzyńska T. (1994), Mówiąc przenośnie… studia o metaforze, Warszawa.
• Drąg K. (2016), „Skoro jesteśmy na ty…” Wybrane aspekty skracania dystansu interpersonalnego w komunikacji internetowej, [w:] M. Drożdż (red.), Prywatność w mediach – towar czy wartość, Tarnów.
• Drożdż M. (2011), Racjonalność ethosu komunikacji medialnej – etyka wobec nowych mediów, [w:] K. Pokorna-Ignatowicz, J. Bierówka (red. nauk.), „Stare” media w obliczu „nowych”, „nowe” w obliczu „starych”, Kraków.
• Drożdż M. (2013), Etyczne aspekty mediów integralną częścią nauk o mediach, „Studia Medioznawcze”, nr 4.
• Dudziak A. (2019), Wokół podstawowych zagadnień metodologicznych i propozycji badawczych w zakresie etyki komunikacji językowej, „Roczniki Humanistyczne”, t. LXVII, z. 6.
• Fąka P. (2008), Funkcje pragmatyczne wypowiedzi ironicznych, [w:] G. Habrajska (red.), Rozmowy o komunikacji 2: Motywacja psychologiczna i kulturowa w komunikacji, Łask.
• Giza A. (1993), Na czym polega „etyczna komunikacja”?, [w:] J. Puzynina (red.), Etyka międzyludzkiej komunikacji, Warszawa.
• Grice P. (1980), Logika i konwersacja, [w:] T. Hołówka (tłum.), Język w świetle nauki, Warszawa.
• Grybosiowa A. (2000), O dystansie, szacunku i tolerancji w mediach, [w:] J. Bralczyk, K. Mosiołek-Kłosińska (red.), Język w mediach masowych, Warszawa.
• Grzelak E. (2012), Białe kłamstwo – narzędzie komunikacji społecznej, „Poznańskie Spotkania Językoznawcze”, t. 24.
• Grzenia J. (2006), Komunikacja językowa w Internecie, Warszawa.
• Herczakowska J., Kowalik S. (2011), Bezpieczeństwo i etyka komunikacji elektronicznej, [w:] M. Pańkowska (red.), Wiedza i komunikacja w innowacyjnych organizacjach. Komunikacja elektroniczna, Katowice.
• Hołówka T. (1993), Zasady dyskusji racjonalnej, [w:] J. Puzynina (red.), Etyka międzyludzkiej komunikacji, Warszawa.
• Jachymek K. (b.r.), Zachowywanie i łamanie zasad etyki komunikacyjnej w dyskusji o wyborze Naczelnika Związku Harcerstwa Polskiego, „Studia Linguistica” [w druku].
• Jachymek K. (b.r.), Zastosowanie klucza kodowego jako narzędzia analizy etyki komunikacyjnej (na podstawie dyskusji o wyborze Naczelnika ZHP), „Słowo. Studia Językoznawcze” [w druku].
• Jarymowicz M. (1992), Tożsamość jako efekt rozpoznawania siebie wśród swoich i obcych, [w:] P. Boski, M. Jarymowicz, H. Malewska-Payre, Tożsamość a odmienność kulturowa, Warszawa.
• Jarymowicz M. (1993), Poza etyką komunikacji: o niektórych przesłankach braku gotowości do porozumiewania się, [w:] J. Puzynina (red.), Etyka międzyludzkiej komunikacji, Warszawa.
• Jasik A. (2005), Wyzwiska, obelgi, pogróżki w gwarze uczniowskiej (próba typologii gatunkowej), „Język a Kultura”, t. 17.
• Jasnopis, https://jasnopis.pl/info# [dostęp: 23.03.2022].
• Jezierska B. (2012), Leksemy etyka i etykieta w polskich słownikach ogólnych i słownikach wyrazów obcych, „Poznańskie Spotkania Językoznawcze”, t. 24.
• Kapelewska E. (2020), Komentarz internetowy wobec wulgaryzacji i emocjonalności, [w:] A. Strawińska (red. nauk.), „Ojczysta święta mowo!… Wiąże nas twoje słowo”. Polszczyzna w perspektywie diachronicznej. Studia i szkice, Białystok.
• Kaproń-Charzyńska I., Wiśniewski M. (2018), Kreatywność leksykalna a etyka słowa (na przykładzie komentarzy internetowych), „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, t. 25, nr 1.
• Kapuściński R. (1993), Środki masowego przekazu a etyka komunikacji, [w:] J. Puzynina (red.), Etyka międzyludzkiej komunikacji, Warszawa.
• Karwat M. (2006), O złośliwej dyskredytacji. Manipulowanie wizerunkiem przeciwnika, Warszawa.
• Kołodziejek E. (2020), Etyczność języka w komunikacji, https://etykajezyka.pl/etyka-jezykowa-i-komunikacja-niedyskryminacyjna/ [dostęp: 23.03.2022].
• Kowalewska-Dąbrowska J. (2009), Język polityki a etyka słowa, „Prace Komisji Językoznawczej Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego”, nr XIX.
• Kozłowska A. (2019), Jeszcze o podstawach etyki słowa w komunikacji literackiej, „Roczniki Humanistyczne”, z. 6, t. LXVII.
• Król K. (2018), Przystępność percepcyjna internetowych ofert turystyki wiejskiej, „Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich”, t. 105, z. 1.
• Krysztofowicz D. (2018), Wulgaryzacja języka w świetle prawnym, [w:] M. Mycawka, R. Mazur, B. Żebrowska (red.), Nasz język ojczysty – etyka i estetyka słowa, Kraków.
• Laskowska E. (2018), Poziomy komunikacyjne w opisie etycznych i nieetycznych zachowań językowych, [w:] G. Habrajska (red.), Etyka w komunikacji, Łódź.
• Laskowska M. (2012), Komunikacja za pomocą social media – możliwości i zagrożenia. Zarys problematyki, [w:] M. Biedroń, M. Wawrzak-Chodaczek (red.), Komunikacja – (po)rozumienie – obecność społeczna, Toruń.
• Lewicki A.M., Nowak P. (2000), Manipulacja językowa w mediach, [w:] J. Bralczyk, K. Mosiołek-Kłosińska (red.), Język w mediach masowych, Warszawa.
• Lewiński P. (2005), O wyrazach ogólnie obelżywych, „Język a Kultura”, t. 17.
• Litwiński R. (2018), O etyce komunikacji. Sprawozdanie z konferencji, „Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska”, sectio N – Educatio Nova, vol. 3.
• Loigos, https://dozabawy.logios.dev/ [dostęp: 23.03.2022].
• Nukat, http://katalog.nukat.edu.pl/ [dostęp: 11.01.2022].
• Mac M. (2018), Sposób oceniania celebrytów przez „facebookowych” internautów, [w:] M. Mycawka, R. Mazur, B. Żebrowska (red.), Nasz język ojczysty – etyka i estetyka słowa, Kraków.
• Maj A. (2013), Analiza treści, [w:] M. Makowska (red. nauk.), Analiza danych zastanych. Przewodnik dla studentów, Warszawa.
• Majewska M. (2005), O przemycaniu treści deprecjonujących odbiorcę, „Język a Kultura”, t. 17.
• Marcjanik M. (2007), Grzeczność w komunikacji językowej, Warszawa.
• Marcjanik M. (2012), Etyczny aspekt językowych zachowań grzecznościowych (czyli „zawartość” etyki słowa w etykiecie językowej), „Poznańskie Spotkania Językoznawcze”, t. 24.
• Marcjanik M. (2017), Miejsce etykiety językowej wśród wartości. Uwagi ogólne, [w:] J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska, M. Nowosad-Bakalarczyk, J. Puzynina (red.), Etyka słowa. Wybór opracowań, Lublin.
• Markowski A. (2017), Warunki właściwego użycia języka: etyka słowa – manipulacja językowa – nowomowa, [w:] J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska, M. Nowosad-Bakalarczyk, J. Puzynina (red.), Etyka słowa. Wybór opracowań, Lublin.
• Martens A. (2012), Formy i normy – język komunikacji internetowej. Rozważania wstępne, „Komunikacja Społeczna”, nr 2.
• Mosiołek-Kłosińska K. (2000), Wulgaryzacja języka w mediach, [w:] J. Bralczyk, K. Mosiołek-Kłosińska (red.), Język w mediach masowych, Warszawa.
• Netykieta, [w:] Wielki słownik języka polskiego, https://wsjp.pl [dostęp: 11.01.2022].
• Nijakowski L. (2008), Mowa nienawiści w świetle teorii dyskursu, [w:] A. Horolets (red.), Analiza dyskursu w socjologii i dla socjologii, Toruń.
• Ożóg K. (2005), Współczesny model polskiej grzeczności językowej, „Język a Kultura”, t. 17.
• Pachowicz M. (2012), „Skomentuj na forum”, czyli etykieta językowa w komunikacji internetowej, „Poznańskie Spotkania Językoznawcze”, t. 24.
• Peisert M. (2004), Formy i funkcje agresji werbalnej. Próba typologii, Wrocław.
• Piekot T. (2020), Magia i nieporozumienie, czyli FOG, Mgła i DART, https://logios.dev/blog/magia-i-nieporozumienie/ [dostęp: 23.03.2022].
• Piotrowski A., Kowalski S., Czyżewski M. (red.) (2010), Rytualny chaos. Studium dyskursu publicznego, Warszawa.
• Pleszczyński J. (2009), Wartości epistemiczne mediów tradycyjnych i nowych, [w:] M. Filiciak, G. Ptaszek (red.), Komunikowanie (się) w mediach elektronicznych. Język, edukacja, semiotyka, Warszawa.
• Pręgowski M. (2012), Zarys aksjologii Internetu. Netykieta jako system norm i wartości sieci, Toruń.
• Puchala I. (2018), Nowy wymiar wulgaryzacji języka (na przykładzie komentarzy zamieszczonych na Facebooku), [w:] M. Mycawka, R. Mazur, B. Żebrowska (red.), Nasz język ojczysty – etyka i estetyka słowa, Kraków.
• Puzynina J. (1993), O warunkach udanej komunikacji językowej, [w:] tejże (red.), Etyka międzyludzkiej komunikacji, Warszawa.
• Puzynina J. (1997), Słowo – wartość – kultura, Lublin.
• Puzynina J. (2014), Dlaczego bronię kultury słowa?, „Poradnik Językowy”, nr 5.
• Puzynina J. (2017), Kultura języka a etyka słowa, [w:] J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska, M. Nowosad-Bakalarczyk, J. Puzynina (red.), Etyka słowa. Wybór opracowań, Lublin.
• Puzynina J., Pajdzińska A. (2017), Etyka słowa, [w:] J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska, M. Nowosad-Bakalarczyk, J. Puzynina (red.), Etyka słowa. Wybór opracowań, Lublin.
• Raport z działalności Obserwatorium Etyki Słowa w latach 2013–2014, http://oes.uw.edu.pl/raport/ [dostęp: 9.04.2022].
• Sadowski M. (2018), Hejt po łódzku – street art w kontekście futbolu, [w:] M. Mycawka, R. Mazur, B. Żebrowska (red.), Nasz język ojczysty – etyka i estetyka słowa, Kraków.
• Sareło Z. (2002), Media w służbie osoby. Etyka społecznego komunikowania, Toruń.
• Satkiewicz H. (2000), Językowe przejawy agresji w mediach, [w:] J. Bralczyk, K. Mosiołek-Kłosińska (red.), Język w mediach masowych, Warszawa.
• Smereka T. (2005), Agresja i życzliwość w kontekście zachowań komunikacyjnych, „Język a Kultura”, t. 17.
• Taras B. (2005), Przekleństwa i wulgaryzmy wsi rzeszowskiej, „Język a Kultura”, t. 17.
• Trzaskowski P. (2016), Wstyd i duma – etyka słowa w dyskusji o Ruchu Narodowym, [w:] P. Trzaskowski, U. Wysocka, Narracje o narodowcach i walce z aborcją z perspektywy etyki słowa, Warszawa.
• Trzaskowski P. (2019), Zawstydzanie w komentarzach internetowych – rekonesans pragmalingwistyczny, „Poradnik Językowy”, nr 7(766).
• Trzaskowski P. (2020), Hejt w komentarzach internetowych – pragmalingwistyczna analiza zjawiska, rozprawa doktorska pisana pod kierunkiem dr hab. Anny Cegieły, prof. UW.
• Urzędowska A. (2017), Etyka czy etykieta? Charakterystyka komentarzy Facebooka w perspektywie poprawności językowej i obyczajowej, „Studia Socialia Cracoviensia” 9, nr 1(16).
• Warda-Radys L. (2019), Hejt albo nawet nie hejt – o cechach pewnej grupy tekstów identyfikowanych w akcie nominacji jako hejt, „Studia Slavica”, nr 23(1).
• Wierzbicka A. (2017), Trzy zasady etyki słowa, [w:] J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska, M. Nowosad-Bakalarczyk, J. Puzynina (red.), Etyka słowa. Wybór opracowań, Lublin.
• Winczewski D. (2015), Reifikacja: Meandry teorii krytycznej, [w:] K. Bałękowski, K. Maciąg (red.), Filozoficzne rozważania o człowieku, kulturze i nowoczesności, Lublin.
• Witorska A. (2005), Co to jest agresja? Studium semantyczne, „Język a Kultura”, t. 17.
• Wojtak M., Brus B. (2005), Przejawy agresji w wypowiedziach nauczycieli, „Język a Kultura”, t. 17.
• Wysocka U. (2016), Cel uświęca środki? Nadużycia etyczne w posługiwaniu się słowem w sporze Frondy.pl z liberalizmem światopoglądowym, [w:] P. Trzaskowski, U. Wysocka, Narracje o narodowcach i walce z aborcją z perspektywy etyki słowa, Warszawa.
• Zasada K., Kamasa V. (2017), Agresja werbalna w komentarzach internetowych, „Investigationes Linguisticae”, vol. XXXVII.
• Żurawlew T. (2019a), Konwersacyjny wiersz Szymborskiej w świetle teorii etyki komunikacji, „Poradnik Językowy”, nr 8.
• Żurawlew T. (2019b), Etyka komunikacji jako wykład uniwersytecki, „Roczniki Humanistyczne”, t. LXVII, z. 6.
• Żywicka B. (2005), Tolerancja i nietolerancja we współczesnym języku prasy, „Język a Kultura”, t. 17.

Identifiers

DOI

10.25312/2391-5137.17/2022_15kj

Biblioteka Nauki

2191884