Towarzysz, przyjaciel, wróg… – postrzeganie psa na przykładzie wybranych tekstów

• Authors: Agnieszka Kijak

Title variants

EN

Companion, friend, enemy… – perception of a dog using examples from selected texts

Abstracts

EN

This article is a review of research on the socio-cultural image of the dog. The author presents different systems of perceiving this animal depending on the time and type of text. The article considers studies on the occurrence of the dog in literature, film and applied texts. Important material in the study of the perception of dogs was extracted from dictionaries containing a catalogue of culturally fixed phraseological compounds. Newer sources, especially online, also proved valuable. Tracing the various studies of dogs in selected texts made it possible to show how the image of the dog has changed and to identify the main factors influencing these changes, as well as to formulate forecasts for further transformations in how it is perceived.

PL

Artykuł stanowi przegląd badań na temat społeczno-kulturowego obrazu psa. Autorka odnosząc się do nich, przedstawia różne sposoby postrzegania tego zwierzęcia zależne od czasów i rodzaju tekstu. W artykule uwzględniono opracowania dotyczące występowania psa w literaturze, filmie oraz tekstach użytkowych. Jak pokazała przeprowadzona przez autorkę analiza, istotny materiał w badaniach nad postrzeganiem tego zwierzęcia wyekscerpowano ze słowników zawierających katalog utrwalonych kulturowo związków frazeologicznych. Wartościowe okazały się także nowsze źródła, zwłaszcza internetowe. Prześledzenie różnorodnych opracowań na temat psa w wybranych tekstach pozwoliło na pokazanie, jak zmieniał się jego obraz, oraz wskazanie głównych czynników wpływających na te zmiany, a także sformułowanie prognoz dotyczących dalszych przeobrażeń w jego postrzeganiu.

Keywords

PL

pies; językowy obraz świata; komunikacja internetowa; frazeologia; ekspresywizmy

EN

dog; linguistic image of the world; Internet communication; phraseology; expressionisms

• Publisher: Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi
• Journal: Językoznawstwo
• Year: 2024
• Volume: 20
• Issue: 1
• Pages: 152-160

Dates

published

2024

Contributors

author

Agnieszka Kijak

• Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach

• https://orcid.org/0000000245473798

References

• Bagnowska M. (2019), Najlepszy przyjaciel człowieka. Pies w roli terapeuty, „Parezja”, t. 2, s. 108–121.
• Błajet P., Błajet Z. (2017), Metafora z motywem psa, czyli o bliskości odległych kultur, „Edukacja Międzykulturowa”, nr 1(6), s. 163–181.
• Burkacka, I. (2015), Dlaczego pieseł i koteł są lepsze od psa i kota, a nieogar jest nie halo? Uwagi o nowszych neologizmach występujących w słownictwie młodzieżowym, [w:] U. Sokólska (red.), Odkrywanie słowa – historia i współczesność, Białystok, s. 395–408.
• Cyrek B. (2017), Uprzedmiotowienie i uczłowieczenie - wizerunek psa w serwisach ogłoszeniowych, „Maska”, nr 4, s. 91–102.
• Długosz-Kurczabowa K. (2008), Wielki słownik etymologiczno-historyczny języka polskiego, Warszawa.
• Karczmarczuk R. (1997), Pies i człowiek w ciągu stuleci, „Kosmos. Problemy nauk biologicznych”, t. 46, nr 2, s. 301–312.
• Kempf Z. (1985), Wyrazy gorsze dotyczące zwierząt, „Język Polski”, nr 65, s. 125–144.
• Kijak A. (2023), Imiona psów biorących udział w zawodach sportowych i motywacje ich nadawania, „Język Polski”, nr 103(2), s. 40–51.
• Kolberová U. (2014), Wyzwiska z komponentem „pies” w języku polskim, „Opera Slavica”, t. 24(2), s. 29–37.
• Kolberová U. (2016), Językowy obraz psa zawarty w inskrypcjach nagrobnych na wirtualnych cmentarzach zwierzęcych, „Poradnik Językowy”, nr 9, s. 48–57.
• Kotyczka M. (2017), Kot Bob, pies Bailey i inni. Terapeutyczne właściwości zwierzęcych bohaterów w literaturze popularnej, „Jak czytać (pop)literaturę”, nr 8, s. 169–186.
• Kotyczka M. (2019), Na początku była Lassie: fenomen psów i kotów w literaturze popularnej, [w:] T. Buliński, K. Linda-Grycza, W. Blacharska (red.), Kot, pies, człowiek: o relacjach międzygatunkowych i kulturowych tego konsekwencjach, Gdańsk–Sopot, s. 190–206.
• Lemański J. (2011), Negatywny obraz psa w biblii. Przyczyny i konsekwencje, „Colloquia Theologhica Ottoniana”, nr 1, s. 51–96.
• Mosiołek K. (1992), Stereotypy psa zawarte w języku polskim, „Poradnik Językowy”, nr 4, s. 301–304.
• Mosiołek-Kłosińska K. (1995), Motywacja związków frazeologicznych zawierających wyrazy „pies” i „kot”, „Etnolingwistyka”, t. 7, s. 21–31.
• Nowakowska A. (2003), Człowiek jak zwierzę. Sfrazeologizowane porównania doczasownikowe na podstawie Słownika frazeologicznego języka polskiego, „Acta Universitatis Wratislaviensis, Język a Kultura”, t. 15, s. 97–102.
• Oronowicz-Kida E. (2022), Zwierzę jak człowiek, czyli antropomorfizacja psów w zoonimach i chrematonimach, „Prace Językoznawcze”, t. 24(2), s. 35–46.
• Pacuła J. (2020), Not only the pies [dog] – on several animalistic names of prison officers in the history of Polish criminal Jargon, „Jazykovedný časopis (Journal of Linguistics)”, vol. 71(1), s. 91– 108.
• Palmes L. (2006), Językowy obraz psa (badania porównawcze na materiale języka polskiego i niemieckiego), „Poradnik Językowy”, nr 1, s. 42–56.
• Peisert M. (2004), Formy i funkcje agresji werbalnej. Próba typologii, Wrocław.
• Piwowarczyk D.R. (2021), O możliwej indoeuropejskiej etymologii wyrazu pies, „Polonica”, t. 41, s. 51–59.
• Raszewska-Żurek B. (2010), Ewolucja niektórych elementów stereotypu psa w polszczyźnie, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”, t. 45, s. 65–80.
• Skorupka S. (2002), Słownik frazeologiczny języka polskiego, t. 1–2. Warszawa.
• SeBr – Brückner A. (1927), Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków.
• SJPD – Doroszewski W. (1964), Słownik języka polskiego, t. 6., Warszawa.
• SJP PWN – Słownik języka polskiego PWN, https://sjp.pwn.pl/ [dostęp: 30.07.2023].
• Sobstyl K. (2019), „Bydlę mnie chapsnęło” – negatywny obraz psa w komunikacji internetowej, [w:] E. Borkowska, A. Borkowski, M. Długołęcka-Pietrzak, B. Stelingowska, E. Kozak (red), Pies w literaturze, kulturze, języku i mediach, s. 227–238.
• Sobstyl K. (2020), Semantyka grzebowisk dla zwierząt na tle miejsc pochówków ludzi. Analiza porównawcza makroznaków, „Etnolingwistyka. Problemy języka i kultury”, t. 32, s. 157–171.
• Sojka-Masztalerz H. (2010), O inwektywach zwierzęcych w języku polskim, „Acta Universitas Wratislaviensis. Kształcenie”, t. 8(18), s. 11–24.
• SWil – Zdanowicz A. (red.) (1861), Słownik języka polskiego Wilno.
• WSJP PAN – Żmigrodzki P. (red) (2007), Wielki słownik języka polskiego PAN, https://wsjp.pl/ [dostęp: 18.07.2023].
• Ziajka B. (2019), Wiek zwierząt jako czynnik determinujący sposób ich konceptualizacji, „Prace Językoznawcze”, t. 21(4), s. 235–251.
• Zimnowoda J. (2003), Opozycja homo-animal w ekspresywnych zwrotach językowych, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Język a Kultura”, t. 15, s. 103–115.

Identifiers

DOI

10.25312/j.6106

Biblioteka Nauki

38081258