Dwutekst jako element kategorii radialnej przekładów wybranego tekstu

• Authors: Jolanta Jóźwiak

Title variants

EN

Bitext as an element of the radial category of translations of the selected text

Abstracts

EN

The paper presents an attempt to apply the cognitive theory of prototypes in translation studies at the level of a macro-unit, which is so called bitext, that is, a pair of texts: the original and the translation, viewed and taken together. In accordance with this approach, three theoretical models of the category of translation of the selected text were proposed. In addition to the general model, a category with prototypical translation and a category with a mental model of translation as elements of bitexts, located at the center of the category, are also presented. The central-peripheral structure of the categories makes it possible to visualize the degree of approximation to the ideal of individual real or only potential bitexts. The models could also be useful in finding answers to the question of why, in the opinion of the audience, just this and not another translation of a work gained recognition or lost status, or in evaluating translation variants in translation series.

PL

W artykule zaprezentowano próbę zastosowania kognitywnej teorii prototypów w badaniach przekładoznawczych na poziomie makrojednostki, jaką stanowi dwutekst, czyli para tekstów: oryginał i przekład, postrzegane i rozpatrywane łącznie. Zgodnie z takim ujęciem zaproponowano trzy modele teoretyczne kategorii przekładów wybranego tekstu. Oprócz modelu ogólnego przedstawiono również kategorię z przekładem prototypowym oraz kategorię z modelem mentalnym przekładu jako elementami pary dwutekstów, znajdujących się w centrum kategorii. Centralno-peryferyjna struktura kategorii pozwala zwizualizować stopień przybliżenia do ideału poszczególnych, realnych lub tylko potencjalnych dwutekstów. Modele mogłyby również być przydatne w o odnalezieniu odpowiedzi na pytanie, dlaczego w ocenie odbiorców właśnie ten, a nie inny przekład utworu zyskał uznanie lub stracił status albo przy ocenie wariantów przekładowych w seriach przekładowych.

Keywords

PL

dwutekst; teoria prototypów; przekład; kognitywny model kategoryzacyjny; kategoria radialna

EN

bitext; prototype theory; translation; cognitive categorization model; radial category

• Publisher: Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi
• Journal: Językoznawstwo
• Year: 2023
• Volume: 19
• Issue: 2
• Pages: 199-207

Dates

published

2023

Contributors

author

Jolanta Jóźwiak

• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

• https://orcid.org/000000030884821X

References

• Balcerzan E. (2009), Tłumaczenie jako „wojna światów”. W kręgu translatologii i komparatystyki, Poznań.
• Barańczak S. (1974), Przekład artystyczny jako „samoistny” i „związany” obiekt interpretacji (na przykładzie niektórych polskich tłumaczeń Gottfrieda Benna), [w:] J. Baluch (red.), Z teorii i historii przekładu artystycznego, Kraków, s. 47–74.
• Borysowski D. (2018), Dwutekst i wielotekst a problemy leksykografii przekładowej, niepublikowana praca doktorska, Uniwersytet Opolski, https://repo.uni.opole.pl/info/phd/UO56e1ce5eaaf4436fb50c4d8e9f2727d3/Szczeg%25C3%25B3%25C5%2582y+rekordu+%25E2%2580%2593+Dwutekst+i+wielotekst+a+problemy+leksykografii+przek%25C5%2582adowej+%25E2%2580%2593+Uniwersytet+Opolski?r=phd&ps=20&lang=pl&pn=1&cid=135363 [dostęp: 29.11.2023].
• Chlebda W. (2011), Ekwiwalencja i ekwiwalenty: między słownikiem a tekstami, [w:] W. Chlebda (red.), Na tropach translatów. W poszukiwaniu odpowiedników przekładowych, Opole, s. 21–43.
• House J. (2015), Ocena jakości tłumaczenia. Opis językowy a ocena społeczna, pozycję bibliograficzną http://mlingua.pl/pol/czytelnia/teoria_tlumaczenia,,ocena_jakosci_tlumaczenia_opis_jezykowy_a_ocena_spoleczna_juliane_house_,a,519,p,0.html [dostęp: 30.08.2022].
• Jóźwiak J. (2022), Różne wymiary prototypów w analizie oryginału i przekładu, „Heteroglossia – studia kulturoznawczo-filologiczne”, nr 13, s. 179–194, https://doi.org/10.34864/heteroglossia.issn.2084-1302.nr13.art10
• Lewicki R. (2017), Zagadnienia lingwistyki przekładu, Lublin.
• Pisarska A., Tomaszkiewicz T. (1998), Współczesne tendencje przekładoznawcze, Poznań.
• Rosch E. (2007), Zasady kategoryzacji, [w:] Z. Chlewiński (red.), Psychologia poznawcza w trzech ostatnich dekadach XX wieku, Gdańsk, s. 409‒430.
• Tokarz B. (2011), Zamiast wstępu, „Przekłady Literatur Słowiańskich”, nr 2/1, s. 13–21, https://bazhum.muzhp.pl/media//files/Przeklady_Literatur_Slowianskich/Przeklady_Literatur_Slowianskich-r2011-t2-n1/Przeklady_Literatur_Slowianskich-r2011-t2-n1-s13-21/Przeklady_Literatur_Slowianskich-r2011-t2-n1-s13-21.pdf [dostęp: 28.08.2022].
• Tokarz B. (2015), Perspektywa tekstowa i perspektywa kulturowa w przekładzie, czyli o kłopotach współistnienia, „Przekłady Literatur Słowiańskich”, nr 6/1, s. 73–89, https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Przeklady_Literatur_Slowianskich/Przeklady_Literatur_Slowianskich-r2015-t6-n1/Przeklady_Literatur_Slowianskich-r2015-t6-n1-s73-89/Przeklady_Literatur_Slowianskich-r2015-t6-n1-s73-89.pdf [dostęp: 16.10.2022].

Identifiers

DOI

10.25312/j.6842

Biblioteka Nauki

37190739