Które rośliny czynią człowieka chorym? Próba kontrastywnej analizy językowego obrazu świata w polskich i niemieckich nazwach chorób z elementem roślinnym

• Authors: Piotr Aleksander Owsiński

Title variants

EN

What plants cause a man to become ill? Undertaking a contrastive study of linguistic worldviews with reference to the Polish and German names of diseases that include a plant element

Abstracts

EN

This article presents the results of a linguistic-cognitive analysis of selected Polish and German terms that indicate medical diseases or disorders that, in addition, include elements that refer to plants. The aim of the analysis is to examine the equivalence between the medical terms used in both languages with respect to the linguistic worldview generated by the specific language, and that is symptomatic of its material cultural. It is concluded that in most cases of terms indicating medical illnesses or disorders there either is a full or partial equivalence between the Polish and German terms. The examined equivalence can be helpful not only in the foreign language learning/teaching but also in the contact between a doctor and his patient. Thus, the searched isomorphism can be regarded as a factor which supports both the process of language learning/teaching and the understanding of a partner in the communication process and the reception of the delivered meaning.

PL

Artykuł stanowi prezentację wyników językowo-kognitywnej analizy wybranych nazw chorób i dolegliwości zawierających element roślinny. Celem eksploracji jest próba udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy między polskimi i niemieckimi terminami medycznymi istnieje izomorfizm pod względem utrwalonego w obu językach językowego obrazu świata, który jest charakterystyczny dla konkretnego kręgu kulturowego. Na podstawie badania można wysnuć wniosek, że większość analizowanych terminów określających chorobę lub dolegliwość wykazuje całkowitą lub częściową ekwiwalencję, która nie tylko w nauce języka obcego, lecz także w kontaktach między lekarzem i pacjentem jawi się jako istotny czynnik wspierający zarówno proces nauczania lub uczenia się języka obcego, jak i zrozumienie partnera komunikacji oraz recepcję przekazywanej treści w konkretnym kontekście sytuacyjnym.

Keywords

PL

językowy obraz świata; tłumaczenie; nazwa choroby; roślina

EN

linguistic worldview; translation; names of diseases; plant

• Publisher: Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi
• Journal: Językoznawstwo
• Year: 2024
• Volume: 20
• Issue: 1
• Pages: 179-197

Dates

published

2024

Contributors

author

Piotr Aleksander Owsiński

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

• https://orcid.org/0000000178623345

References

• Bartmiński J. (2012), Der Begriff des sprachlichen Weltbildes und die Methoden seiner Operationalisierung, „Tekst i Dykurs – Text und Diskurs”, nr 5, http://tekst-dyskurs.eu/resources/html/article/details?id=223427 [dostęp: 21.07.2023].
• Brückner A. (1974), Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa.
• Brzeziński P. (2010), Leczenie miejscowe w trądziku różowatym, „Wybrane Problemy Kliniczne”, nr 5, s. 263–272, https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/viewFile/10068/8569 [dostęp 24.07.2023].
• Bukowski P., Heydel M. (2009), Współczesne teorie przekładu. Antologia, Kraków.
• Burkacka I. (2012), Kombinatoryka sufiksalna w polskiej derywacji odrzeczownikowej, Warszawa.
• Casado Jiménez M. (2005), Camille Melchior Gibert (1797–1866), „Journal of the European Academy od Dermatology and Venereology”, vol. 19, s. 785–786, http://dx.doi.org/10.1111/j.1468-3083.2005.01242.x
• Cassirer E. (2003), Język i budowa świata przedmiotowego, [w:] G. Godlewski (red.): Antropologia słowa. Zagadnienia i wybór tekstów, Warszawa.
• Catford J. C. (1965), A Linguistic Theory of Translation. An Essay in Applied Linguistics, London.
• Długosz-Kurczabowa K., Dubisz S. (2006), Gramatyka historyczna języka polskiego, Warszawa.
• Doroszewski W. (1958–1969), Słownik języka polskiego, t. 3, Warszawa.
• DUDEN – Das Herkunftswörterbuch. Etymologie der deutschen Sprache, Bd. 7, Mannheim–Leipzig–Wien–Zürich.
• DWB – Deutsches Wörterbuch von Jacob Grimm und Wilhelm Grimm, digitalisierte Fassung im Wörterbuchnetz des Trier Center for Digital Humanities, Version 01/23, https://www.woerterbuchnetz.de/DWB [dostęp: 22.07.2023].
• Everett D.L. (2019), Jak powstał język. Historia największego wynalazku ludzkości, Warszawa.
• Fuchs C.H. (1840), Die krankhaften Veränderungen der Haut und ihrer Anhänge in nosologischer und therapeutischer Beziehung. Erste Abtheilung. Einleitung und Dermatonosen, Göttingen, https://www.digitale-bibliothek-mv.de/viewer/image/PPN745726941/283/ [dostęp: 24.07.2023].
• Gadamer H.G. (1966), Mensch und Sprache, http://gerardnuman.nl/artikelen/Gadamer%20-%20MENSCH%20UND%20SPRACHE%20b.pdf [dostęp: 21.07.2023].
• https://saez.ch/journalfile/view/article/ezm_saez/de/saez.2009.14241/7d31d018b0a73d534c4f703268c1f14f3f2324fa/saez_2009_14241.pdf/rsrc/jf [dostęp: 21.07.2023].
• Humboldt W. von (1820), Über das vergleichende Sprachstudium in Beziehung auf die verschiedenen Epochen der Sprachentwicklung, Berlin.
• Humboldt W. von (1836), Über die Verschiedenheit des menschlichen Sprachbaues und ihren Einfluss auf die geistige Entwicklung des Menschengeschlechts, Berlin.
• Jackowski P. (2006), Językowy obraz świata jako źródło nieprzetłumaczalności na przykładzie języka polskiego i niemieckiego, [w:] E. Komorowska, D. Dziadosz (red.), Świat Słowian w języku i kulturze. Językoznawstwo, t. 7, Szczecin, s. 98–100.
• Jopkiewicz S. (2017), Zjawisko samoleczenia jako model zachowania jednostki w zdrowiu i chorobie, [w:] K. Pujer (red.), Zdrowie i choroba w ujęciu socjomedycznym, Wrocław.
• Kahle Ch. (2022), Nesselsucht (Urtikaria), Meine Gesundheit, https://www.meine-gesundheit.de/krankheit/krankheiten/nesselsucht [dostęp: 23.07.2023].
• Karłowicz J., Kryński A., Niedźwiedzki W. (1900), Słownik języka polskiego, Warszawa.
• Kluge F. (2011), Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache, Berlin–Boston.
• Koller W. (2004), Einführung in die Übersetzungswissenschaft, Wiebelsheim.
• Koxeder-Hessenberger B. (2015), Kinderkrankheit Röteln: „Deutsche Masern”, Meine Gesundheit, https://www.meinegesundheit.at/cdscontent/?contentid=10007.754421 [dostęp: 23.07.2023].
• Kumaniecki K. (1976), Słownik łacińsko-polski, Warszawa.
• Kuźniak M., Mańczak-Wohlfeld E. (2014), Angielskie wyrazy okolicznościowe w polszczyźnie, „LingVaria”, R. IX, nr 1(17), s. 69–79, http://www.lingvaria.polonistyka.uj.edu.pl/documents/5768825/9068c751-2cbd-4fb5-9b07-dc8be80abab8 [dostęp: 22.07.2023].
• Lanzieri T., Haber P., Icenogle J. P., Patel M. (2021), Rubella, [w:] „Epidemiology and Prevention of Vaccine-Preventable Diseases”, Centers for Disease Control and Prebention, https://www.cdc.gov/vaccines/pubs/pinkbook/rubella.html [dostęp: 23.07.2023].
• Linde S.B. (1807–1814), Słownik języka polskiego, t. 2, Warszawa.
• Magajewska M. (2016), Specjalistyczny język medyczny a multimedialny kurs języka zawodowego dla pielęgniarek, „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, nr 23, s. 199–213, https://doi.org/10.18778/0860-6587.23.16
• Meyer U. (2009), Krankheit als leistungsauslösender Begriff im Sozialversicherungsrecht, „Schweizerische Ärztezeitung”, Jg. 90(14), s. 585–588.
• Morciniec N. (2020), Wprowadzenie do językoznawstwa niemieckiego, Wrocław.
• OJUW – Obserwatorium Językowe Uniwersytetu Warszawskiego, https://obserwatoriumjezykowe.uw.edu.pl/hasla/ziobrzyca/ [dostęp: 23.07.2023].
• Ortega y Gasset J. (2003), Mówienie jako zwyczaj społęczny, [w:] G. Godlewski (red.), Antropologia słowa. Zagadnienia i wybór tekstów, Warszawa.
• Owsiński P.A. (2020), Fremdsprachliche Interferenzen gestern und heute im Kontext der sprachexternen Faktoren. Eine Studie zum englisch-deutschen und deutsch-polnischen Sprachkontakt, „Linguodidactica”, nr 24, s. 201–226, http://dx.doi.org/10.15290/lingdid.2020.24.15
• Owsiński P.A. (2022), Welche Tiere machen den Menschen krank? Ein Versuch der kontrastiven Studie zum sprachlichen Weltbild in den Krankheitsnamen mit einem tierischen Element im Polnischen und Deutschen, „Acta Germanica: German Studies in Africa”, nr 50, s. 161–180.
• Owsiński P.A., Paluch A. (2020), Zum sprachlichen Weltbild in ausgewählten Begriffen aus dem Bereich des Erbrechts in der deutschen und polnischen Sprache, „Colloquia Germanica Stetinensia” nr 29, s. 255–276, https://doi.org/10.18276/cgs.2020.29-14
• Puto K. (2021), Personalmangel im Gesundheitswesen. Polnische Ärztinnen und Ärzte zieht es nach Deutschland, Goethe-Institut Polen, https://www.goethe.de/ins/pl/de/kul/ges/22151632.html?forceDesktop=1 [dostęp: 26.07.2023].
• Reiß K., Vermeer H.J. (1984), Grundlegung einer allgemeinen Translationstheorie, Tübingen.
• Sapir E. (2003), Język – przewodnik po kulturze, [w:] G. Godlewski (red.), Antropologia słowa. Zagadnienia i wybór tekstów, Warszawa.
• Sławek P. (2022), Zur Frage der Entlehnungen in den mittelalterlichen und frühneuzeitlichen medizinischen Fachtexten am Beispiel von Regimen sanitatis von 13. bis 15. Jh., [w:] A. Just, A.S. Feret, P.A. Owsiński (red.), Betrachtungen zur diachronen und synchronen Linguistik, Berlin.
• Sukalo M., (2022), Tomatengrippe – Was ist das? Was bisher zum Tomatengrippe-Virus bekannt ist, Fernarzt, https://www.fernarzt.com/magazin/tomatengrippe/ [dostęp: 22.07.2023].
• Sygit M. (2010), Zdrowie publiczne, Warszawa.
• Wiercińska M. (2022), Łupież Giberta (różowy) – objawy, przyczyny i leczenie, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/74329,lupiez-rozowy-giberta [dostęp: 24.07.2023].

Identifiers

DOI

10.25312/j.8111

Biblioteka Nauki

38084269