Głosy sprzed stu lat, czyli o potrzebie reformy kształcenia i wychowania w rzymskokatolickich seminariach duchownych na ziemiach polskich na początku XX w.

• Authors: Krzysztof Lewalski

Title variants

EN

Voices from a Hundred Years Ago. On the Need to Reform Education and Upbringing in Roman Catholic Seminaries on Polish Lands at the beginning of the Twentieth Century

Abstracts

EN

The article concerns the issues that found expression in the church press and during clergy meetings at the beginning of the 20th century. Then a discussion broke out on the need to reform education and upbringing in theological seminaries. The reasons for the failures of the seminary system, included unfavorable political conditions, low requirements for candidates, short study period, incompatibility of curricula with the changing requirements of social life, lack of appropriate textbooks and teaching methods, and a small and constantly changing number of lecturers. Students of theological seminaries in the Kingdom of Poland usually did not have thorough theological education or a passion for learning. Therefore, there was a demand to raise the intellectual level and education standards of the clergy so as to strengthen the weakening bond between Catholicism and the intelligentsia. It was considered very important to introduce lectures on sociology and pedagogy into seminars. In order to deepen the intellectual and spiritual formation of the students, it was also proposed to raise the requirements for the seminary staff and to ensure more frequent contacts between superiors and students.

PL

W artykule podjęto problematykę, która na początku XX w. znalazła swój wyraz na łamach prasy kościelnej oraz w trakcie zjazdów duchowieństwa. Rozgorzała wówczas dyskusja nad potrzebą reformy kształcenia i wychowania w seminariach duchownych. Wśród przyczyn niedomogów systemu seminaryjnego, obok niesprzyjających uwarunkowań politycznych, wymieniano niskie wymogi stawiane kandydatom, krótki czas studiów, nieprzystawalność programów nauczania do zmieniających się wymagań życia społecznego, brak odpowiednich podręczników i metod nauczania oraz zbyt mała i ciągle zmieniająca się liczba wykładowców. Wychowankowie seminariów duchownych, w Królestwie Polskim przeważnie nie wynosili gruntownego wykształcenia teologicznego i zamiłowania do nauki. Domagano się zatem podniesienia poziomu intelektualnego oraz standardów kształcenia duchowieństwa tak, aby wzmocnić słabnącą więź katolicyzmu z inteligencją. Za pożądane uznawano wprowadzenie do seminariów wykładów z socjologii i pedagogiki. W celu pogłębienia formacji intelektualno-duchowej alumnów postulowano również podniesienie wymagań stawianych kadrze seminaryjnej oraz zadbanie o częstsze kontakty przełożonych z wychowankami.

Keywords

EN

theological seminary; ratio studiorum; education and upbringing; clergy

PL

seminarium duchowne; ratio studiorum; edukacja i wychowanie; duchowieństwo

• Publisher: Gdańskie Seminarium Duchowne, Kuria Metropolitalna Gdańska
• Journal: Studia Gdańskie
• Year: 2023
• Volume: 53
• Pages: 109-122

Dates

published

2023

Contributors

author

Krzysztof Lewalski

• Uniwersytet Gdański

• https://orcid.org/0000000193789669

References

• Bilczewski, J. 1906, Ankieta »Przeglądu Powszechnego«, Przegląd Powszechny, R. 23, t. 89, z. 3 (nr 267), s. 1*.
• Caban, W., Przeniosło, M. 1998, Wstęp, w: Rokoszny J., Diariusz Wielkiej Wojny 1914-1915, cz. 1, Caban, W., Przeniosło, M. (oprac., wstęp i przypisy), Kielce: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Jana Kochanowskiego, s. VIII-IX.
• Czerkawski, W. 1906, Ankieta »Przeglądu Powszechnego«, Przegląd Powszechny, R. 23, t. 89, z. 2 (nr 266), s. 302-303.
• Dukała, J. 1984, „Ratio studiorum” w seminariach diecezjalnych pod zarządem księży misjonarzy (1675‒1864), Nasza Przeszłość, t. 61, s. 149‒231
• Firlej, W. 2013, Bibliografia piśmiennictwa profesorów Seminarium sandomierskiego (Ks. Jan Kanty Gajkowski, Ks. Władysław Gąsiorowski), Studia Sandomierskie, nr 1, s. 245.
• Fulman, M. 1906, Ankieta »Przeglądu Powszechnego«, Przegląd Powszechny, R. 23, t. 89, z. 2 (nr 266), s. 185.
• Gajewski, S. 2009, Wiara i Kościół w świetle modernistycznych poglądów Izydora Kajetana Wysłoucha, Echa Przeszłości, t. 10, s. 219.
• Graczyk, W. 2010, Wyższe Seminarium Duchowne w latach 1865-2010, w: Graczyk W., (red.), Wyższe Seminarium Duchowne w Płocku 1710-2010, Płock: Płocki Instytut Wydawniczy, s. 69.
• Hospes, [Nowowiejski, J.,] 1927, Konferencje Episkopatu Prowincji Warszawskiej 1906-1918, Włocławek.
• Kalina, A. 1906, Ankieta »Przeglądu Powszechnego«, Przegląd Powszechny, R. 23, t. 90, z. 4 (nr 268), s. 65*.
• Klecki, K. 1906, Ankieta »Przeglądu Powszechnego«, Przegląd Powszechny, R. 23, t. 89, z. 2 (nr 266), s. 285.
• Kowalski, J. M. 2016, Ksiądz Józef Rokoszny (1870-1931) – muzealnik, bibliotekarz, archiwista, Fides. Biuletyn Bibliotek Kościelnych, nr 1, s. 75-76
• Kumor, B. 1982, Nowakowski Wawrzyniec, w: Wyczawski, E. H. (red.) Słownik Polskich Teologów Katolickich, t. 3, Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej, s. 222.
• Leon XIII 1997a, Encyklika „De Educatione Cleri”, w: Mysłek, W., Siwiec, M., Drozdowicz, B. (oprac.), Encykliki Leona XIII, 1997, cz. 2, Słupsk: Wydawnictwo Uczelniane Wyższa Szkoła Pedagogiczna, s. 394-397.
• Leon XIII 1997b, Encyklika „Fin dal principio”, w: Mysłek, W., Siwiec, M., Drozdowicz, B. (oprac.), Encykliki Leona XIII, 1997, cz. 2, Słupsk: Wydawnictwo Uczelniane Wyższa Szkoła Pedagogiczna, s. 437-440.
• Lewalski, K. 2008, Kościół rzymskokatolicki a władze carskie w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX wieku, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Likowski, E. 1906, Ankieta »Przeglądu Powszechnego«, Przegląd Powszechny, R. 23, t. 89, z. 2 (nr 266), s. 4*.
• Michalski, J. 1906, Ankieta »Przeglądu Powszechnego«, Przegląd Powszechny, R. 23, t. 89, z. 2 (nr 266), s. 264-265.
• Miodoński, A. 1906, Ankieta »Przeglądu Powszechnego«, Przegląd Powszechny, R. 23, t. 90, z. 4 (nr 268), s. 34*.
• Muszalski, W. 2015, Dziennik (1905-1912), Lewalski K. (wstęp, oprac. i przypisy), Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego
• Pamiętnik i dziennik ks. Jana Gajkowskiego, zeszyt I, s. 63-64, Biblioteka Seminarium Duchownego w Sandomierzu, sygn. 531.
• Petrani, A. 1969, Szkolnictwo teologiczne w Polsce, w: Rechowicz, M. (red.), Księga tysiąclecia katolicyzmu w Polsce, cz. 1, Lublin: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego KUL, s. 306-308, 311.
• Prejs, R. 2012, Administracja diecezjalna w Królestwie Polskim w latach 1864-1918. Studium prozopograficzne, Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Rokoszny, J. 1921, Wychowanie i nauka w polskich seminariach duchownych, Radom.
• Szech, A.,[Wysłouch, I. K.,] 1906, W sprawie mankietnictwa, Kraków.
• Temata, które mając być rozwiązane na Kongregacji Dekanalnej według swego poglądu skreślił ksiądz Wawrzyniec Nowakowski, proboszcz parafii Pacanów roku 1906, k. 22-31, Archiwum Diecezjalne w Kielcach, Akta kurialne ogólne. Konferencje dekanalne (referaty, ankiety) 1906-1909 r., OD-2/1.
• Teodorowicz, J. 1906, Ankieta »Przeglądu Powszechnego«, Przegląd Powszechny, R. 23, t. 89, z. 2 (nr 266), s. 14*.
• Uchwały I Wiecu diecezjalnego duchowieństwa w Włocławku odbytego 26 i 27 kwietnia 1906 roku, k. 212-213v., Archiwum Diecezjalne we Włocławku, Różne I, nr 49.
• [Uwagi ks. Karola Barcza w kwestii seminariów i kandydatów do stanu duchownego 1906 r.], k. 97-102v, Archiwum Diecezjalne w Kielcach, Akta kurialne ogólne. Konferencje dekanalne (referaty, ankiety) 1906-1909 r., OD-2/1.
• Wicherkiewicz, B. 1906, Ankieta »Przeglądu Powszechnego«, Przegląd Powszechny, R. 23, t. 89, z. 3 (nr 267), s. 49*.
• Wodzianowska, I. 2007, Rzymskokatolicka Akademia Duchowna w Petersburgu, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
• Zbyszewski, L. 1906, Ankieta »Przeglądu Powszechnego«, Przegląd Powszechny, R. 23, t. 89, z. 2 (nr 266), s. 278.
• Zdziechowski, M. 1906, Ankieta »Przeglądu Powszechnego«, Przegląd Powszechny, R. 23, t. 89, z. 2 (nr 266), s. 290.
• Zwierowicz, S. 1906, Ankieta »Przeglądu Powszechnego«, Przegląd Powszechny, R. 23, t. 89, z. 3 (nr 267), s. 3*-4*.

Identifiers

DOI

10.26142/stgd-2023-020

Biblioteka Nauki

23050927