Kobiety na górniczym Śląsku. W stronę demistyfikacji

• Authors: Jolanta Klimczak

Title variants

EN

Women in mining Silesia.Towards demystification

Abstracts

EN

Our symbolic universe is composed of a network of senses responsible for the plurality and configuration of meanings. If in a public discourse, but also in a conversational one, we tackle issues of mining, coal and mines, then at the level of denotations the Silesian Voivodship (or even Upper Silesia) is brought to mind. A reverse process can be expected when we evoke associations related to Silesianity – perhaps in this case Szczepan Twardoch, Kazimierz Kutz and Spodek stadium come to mind first, but then one of further connotations will lead us to coal, mines and miners. Using these cultural resources and sociological research focused on the experience of the restructured Silesian region and filtered through the category of gender, I would like – drawing on the knowledge embedded in a female subject – to propose a few reconfigurations of meanings in this network of senses. Eco-feministic criticism of petroculture serves as a theoretic basis, whereas selected research of the experiences of women in the restructured region is an empiric inspiration.

PL

Nasze uniwersum symboliczne tworzy siatka sensów odpowiedzialna za wielość i konfigurację znaczeń. Gdy w dyskursie publicznym, ale także potocznym, podejmujemy problematykę górnictwa, węgla i kopalń, wówczas już na poziomie denotacji pojawia się województwo śląskie (a może nawet Górny Śląsk). Odwrotnego procesu można się spodziewać, gdy uruchomimy asocjacje związane ze śląskością – być może w tym wypadku najpierw pomyślimy Szczepan Twardoch, Kazimierz Kutz i Spodek, ale któraś z kolejnych konotacji zaprowadzi nas do węgla, kopalni i górników. Korzystając z tych zasobów kulturowych i badań socjologicznych skupionych na doświadczeniach restrukturyzowanego regionu śląskiego przefiltrowanych przez kategorię płci, chciałabym w tej siatce sensów zaproponować kilka rekonfiguracji znaczeń, czerpiąc z „wiedzy umiejscowionej” w kobiecym podmiocie. Teoretyczną podstawą jest ekofeministyczna krytyka petrokultury, empiryczną inspiracją zaś są wybrane badania nad doświadczeniami kobiet w restrukturyzowanym regionie.

Keywords

PL

kobiety; androcentryzm; petrokultura; śląskie

EN

women; androcentrism; petroculture; Silesian

• Publisher: Fundacja Akademia Organizacji Obywatelskich
• Journal: Kwartalnik Trzeci Sektor
• Year: 2021
• Issue: 53 (1/2021)
• Pages: 34-48

Dates

published

2021

Contributors

author

Jolanta Klimczak

• Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Nauk Społecznych

References

• Adamski, Franciszek. 1966. Hutnik i jego rodzina. Górnośląskie Studia Socjologiczne, 3.
• Bourdieu, Pierre. 2004. Męska dominacja. Przeł. Lucyna Kopciewicz. Warszawa: Oficyna Wydawnicza.
• Charkiewicz, Ewa. 2010. Made in Poland, made in China, [w:] Pun Ngai (red.), Pracownice chińskich fabryk. Przeł. Iwo Czyż. Poznań: Oficyna Bractwa Trojka.
• Daggett, Cara. 2018. Petro-masculinity: Fossil Fuels and Authoritarian Desir. Millennium: Journal of International Studies, 47(1): 25–44.
• Dunn, Elizabeth. 2008. Prywatyzując Polskę. O bobofrutach, wielkim biznesie i restrukturyzacji pracy. Przeł. Przemysław Sadura. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Dyczewski, Leon. 1975. Zmiany w spójności więzi międzypokoleniowej w rodzinie, [w:] Janina Komorowska (red.), Przemiany rodziny polskiej, Warszawa: Instytut Wydawniczy CRZZ.
• Fidelis, Małgorzata. 2015. Kobiety, komunizm i industrializacja w powojennej Polsce. Warszawa: WA B.
• Frankowski, Jan, Lewandowski, Piotr, Mazurkiewicz, Joanna, Sokołowski, Jakub. 2020. Zatrudnienie w górnictwie węgla kamiennego w Zagłębiu Górnośląskim, https://ibs.org.pl/publications/zatrudnienie-w-gornictwie-wegla-kamiennego-w-zaglebiu-gornoslaskim [dostęp: 15 lutego 2021 roku].
• Gałązka, Witold. 2019. Kobiety pod ziemią zajmują się najczęściej miernictwem i geodezją górniczą. Sztygarki spotkamy jednak też w działach szybowych i w transporcie. Gazeta Górnicza, 8 marca 2019 roku, http://nettg.pl/news/156180/kobiety-pod-ziemia-zajmuja-sie-najczesciej-miernictwem-i-geodezja-gornicza-sztygarki-spotkamy-jednak-tez-w-dzialach-szybowych-i-w-transporcie [dostęp: 12 sierpnia 2019 roku].
• Gardawski Janusz. 2009. Polacy pracujący a kryzys fordyzmu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Gibson, Katherine. 2011. Foreword, [w:] Kuntala Lahiri-Dutt (red.), Gendering the Field. Towards Sustainable Livelihoods for Mining Communities. Canberra: The Australian National University.
• Górnikowska-Zwolak, Elżbieta. 2000. Szkice do portretu Ślązaczki, Katowice: Wydawnictwo Śląsk.
• Górnikowska-Zwolak, Elżbieta. 2001. Kobieta w tradycyjnej rodzinie górniczej: przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. Kultura i Społeczeństwo, 45(2): 85–103.
• Griffin Cohen, Marjonine, Brodie, Janine. 2006. Remapping Gender In New Global Order, [w:] Marjonine Griffin Cohen, Janine Brodie (red.), Remapping Gender In New Global Order. London: Routledge.
• Haravey, Donna. 1988. Situated knowledges: The science question in feminism and the privilege of partial perspective. Feminist Studies, 14(3): 575–599.
• Hardy, Jane. 2010. Nowy polski kapitalizm. Przeł. Agata Czarnacka. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
• Jarska, Natalia. 2011. Praca kobiet w kopalniach w latach 1945–1957 – polityka zatrudnienia a rzeczywistość społeczna. Letnia Szkoła Historii Najnowszej 2010. Referaty. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.
• Kiewra, Daniel, Szpor, Aleksander, Witajewski-Baltvilk, Jan. 2019. Sprawiedliwa transformacja węglowa w regionie śląskim, http://ibs.org.pl/publications/sprawiedliwa-transformacja-weglowa-w-regionie-slaskim-implikacje-dla-rynku-pracy [dostęp: 26 lipca 2019 roku].
• Klimczak-Ziółek, Jolanta. 2011. Refleksje z badań nad zmianami aktywności zawodowej kobiet i mężczyzn w województwie śląskim. Górnośląskie Studia Socjologiczne. Seria Nowa, 2: 29–46.
• Klimczak-Ziółek, Jolanta. 2013. Przeobrażenia wzorców kobiecych i męskich w społecznościach postrobotniczych. Refleksja z badań, [w:] Kazimiera Wódz (red.), Zapomniane miejsca, zapomniani ludzie. Katowice: Wydawnictwo Śląsk.
• Kurzynowski, Adam. 2000. Przemiany wzorców karier zawodowych kobiet 1950–1989, [w:] Anna Żarnowska, Adam Szwarc (red.), Kobieta i praca w XIX i XX wieku. Warszawa: DiG.
• Lahiri-Dutt, Kuntala. 2011. Gendering the Field Towards Sustainable Livelihoods for Mining Communities, Canberra: The Australian National University.
• Lister, Ruth. 2008. Od intymności do globalności: refleksja nad płciowym wymiarem obywatelstwa, [w:] Elżbieta H. Oleksy (red.), Tożsamość i obywatelstwo w społeczeństwie wielokulturowym, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Madejska, Marta. 2019. Aleja Włókniarek. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
• Mies, Maria. 2014. The Mith of Catching-up Development. Women have No Fatherland, [w:] Maria Mies, Vandava Shiva (red.), Ecofeminism. London: Zed Books, s. 55–69, 116–132.
• Mrozek, Wanda. 1963. Rodzina a zawód. Biuletyn Śląskiego Instytutu Naukowego, 63.
• Mrozek, Wanda. 1972. Problemy socjologiczne województwa śląskiego. Katowice: Śląski Instytut Naukowy.
• Ost, David. 2007. Klęska „Solidarności”. Gniew i polityka w postkomunistycznej Europie. Przeł. Hanna Jankowska. Warszawa: MUZA.
• Ost, David. 2008. Wstęp, [w:] Elizabeth Dunn, Prywatyzując Polskę. O bobofrutach, wielkim biznesie i restrukturyzacji pracy. Przeł. Przemysław Sadura. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Szczepański, Marek. 1997. Opel z górniczym pióropuszem. Restrukturyzacja województwa katowickiego 1989–1996. Katowice: Wydawnictwo Śląsk.
• Świątkiewicz, Wojciech. 1999. Rodzina górnicza górnośląskim symbolem? Śląsk, 11: 36–38.Różnice w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn w Polsce. 2016. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/pracujacy-zatrudnieni-wynagrodzenia-koszty-pracy/struktura-wynagrodzen-wedlug-zawodow-w-pazdzierniku-2014-r-,4,7.html [dostęp: 20 stycznia 2018 roku].
• Tyszka, Zbigniew. 1977. Rodziny robotnicze w Polsce, Warszawa: Instytut Wydawniczy CRZZ.
• Wierzbińska, Halina. 2010. Ewolucja regulacji prawnej zatrudnienia kobiet pod ziemią w kopalniach. Państwo i Społeczeństwo, 4: 105–129.
• Wódz, Kazimiera, Klimczak-Ziółek, Jolanta. 2011. Restrukturyzacja ekonomiczna w doświadczeniu kobiet zatrudnionych w górnictwie, [w:] Joanna Struzik, Katarzyna Wojnicka, Krystyna Slany (red.), Gender w społeczeństwie polskim. Kraków: Oficyna Wydawnicza Nomos.
• Wódz, Kazimiera, Klimczak-Ziółek, Jolanta. 2013. Restrukturyzacja z perspektywy genderowej, [w:] Kazimiera Wódz (red.), Zapomniane miejsca, zapomniani ludzie. Katowice: Wydawnictwo Śląsk.

Identifiers

DOI

10.26368/17332265-53-1-2021-2

Biblioteka Nauki

1201952