Historia kół gospodyń wiejskich - między emancypacją a kolonizacją wsi

• Authors: Piotr Frączak

Title variants

EN

The history of rural housewives' circles - between emancipation and colonisation of rural areas

Abstracts

EN

The Act of 9 November 2018 on rural housewives’ circles introduced a third legal form for these organisations, which prompted a return to discussions on the role of circles and the ideological principles behind their formation and activities. The paper presents the development and functions of the rural housewives’ circles movement in Poland over the last 100 years. Basing on the analysis of literature covering the period from the establishment of the first circles to the present day, the author attempts to prove that contrary to popular views and opinions, the movement was not homogeneous and was characterised by great diversity. He also identifies the attempts to use the circles for political purposes, for a kind of “colonisation of the villages”, which, according to the author, was never entirely successful. This is evidenced by the ever-present significant, independent, and autonomous initiatives undertaken by the rural housewives’ circles, examples of which are provided for in the paper.

PL

Ustawa z dnia 9 listopada 2018 roku o kołach gospodyń wiejskich wprowadziła trzecią formę prawną tych organizacji, co spowodowało powrót do dyskusji na temat roli kół oraz ideologicznych założeń ich powstawania i działalności. Artykuł prezentuje, jak ruch kół gospodyń wiejskich rozwijał się w Polsce oraz jakie pełnił funkcje przez ponad stulecie. Bazując na analizie literatury obejmującej okres od powstania pierwszych kół do współczesności, autor podejmuje próbę udowodnienia, że ruch ten, wbrew popularnym poglądom i opiniom, był niejednorodny i cechowała go duża różnorodność. Wskazuje także próby wykorzystania kół do celów politycznych, swoistej „kolonizacji wsi”, co – zdaniem autora – nigdy nie zakończyło się pełnym sukcesem. Świadczą o tym zawsze silnie obecne w ruchach kół gospodyń wiejskich niezależne, autonomiczne inicjatywy, których przykłady można znaleźć w artykule.

Keywords

PL

koła gospodyń wiejskich; funkcje kół gospodyń wiejskich; kółka rolnicze; koła ziemianek; samoorganizacja kobiet wiejskich

EN

rural housewives'circles; functions of rural housewives' circles; farmers' circles; landladies' circles; self-organization of rural women

• Publisher: Fundacja Akademia Organizacji Obywatelskich
• Journal: Kwartalnik Trzeci Sektor
• Year: 2021
• Issue: 55 (03/2021)
• Pages: 42-56

Dates

published

2021

Contributors

author

Piotr Frączak

• Stowarzyszenie Dialog Społeczny

References

• Bełcikowski, Jan (oprac.). 1930. Warszawa kobieca. Warszawa: Bibljoteka Nowej Cywilizacji.
• Dąbrowski, Kazimierz, Radziejowska, Wanda, Kobyliński, Zygmunt. 1938. Prace zespołowe wsi. Warszawa: Towarzystwo Oświaty Rolniczej.
• Drużbacka, Maria Wanda. 1938. Sprawozdanie Zarządu Związku Kół Małopolskich Ziemianek za rok 1937. Przemówienie wygłoszone na Walnym Zgromadzeniu Ziemianek we Lwowie 24 marca 1938. Ziemianka Polska, 9.
• Dwudziestolecie 1927. Dwudziestolecie Centralnego Towarzystwa Rolniczego w Warszawie: 1907-1927. Warszawa: Centralne Towarzystwo Rolnicze.
• Frączak, Piotr. 2013. W poszukiwaniu tradycji. Dwa dwudziestolecia pozarządowych inspiracji. Warszawa: Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych.
• Jarosz, Dariusz. 2009. Idee, programy i realia: funkcje Ligi Kobiet w porządku instytucjonalnym Polski Ludowej (1945-1957), [w:] Agnieszka Janiak-Jasińska, Katarzyna Sierakowska, Andrzej Szwarc (red.), Działaczki społeczne, feministki, obywatelki. Samoorganizowanie się kobiet na ziemiach polskich po 1918 roku (na tle porównawczym), t. 2. Warszawa: Neriton.
• Kamińska-Kwak, Janina. 2009. Polski ruch kobiecy na Górnym Śląsku w 1. połowie XX  wieku (1900-1939); zróżnicowanie, rozmiary i formy działania, [w:] Agnieszka Janiak-Jasińska, Katarzyna Sierakowska, Andrzej Szwarc (red.), Działaczki społeczne, feministki, obywatelki. Samoorganizowanie się kobiet na ziemiach polskich po 1918 roku (na tle porównawczym), t. 2. Warszawa: Neriton.
• Karczewski, Wacław. 1937. Lisków. Dzieje jednej wsi polskiej. Lisków: Wydawnictwo wystawy „Praca i Kultura Wsi”.
• Koła Gospodyń Wiejskich 2014. Koła Gospodyń Wiejskich nie tylko od kuchni. Raport z badania. Warszawa: Pracownia Badań i Innowacji Społecznych „Stocznia”.
• Koło Gospodyń Wiejskich 1905. Koło Gospodyń Wiejskich. Posiedzenie odbyte dnia 6 i 7 czerwca 1905. Świat Kobiecy, 26.
• Kostrzewska, Ewelina M. 2009. Stowarzyszenie Zjednoczonych Ziemianek w dwudziestoleciu międzywojennym, [w:] Agnieszka Janiak-Jasińska, Katarzyna Sierakowska, Andrzej Szwarc (red.), Działaczki społeczne, feministki, obywatelki. Samoorganizowanie się kobiet na ziemiach polskich po 1918 roku (na tle porównawczym), t. 2. Warszawa: Neriton.
• Kostrzewska, Maria. 1995. Koła Gospodyń Wiejskich a oświata w Polsce międzywojennej, [w:] Anna Żarnowska, Andrzej Szwarc (red.), Kobieta i edukacja na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, t. 2, cz. 2. Warszawa: Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego.
• Mussolini, Benito. 1938. Przedmowa do zbioru aktów Wielkiej Rady Faszystowskiej. Polonia - Italia, 7-8.
• Niegolewska, Wanda. 1935. Szesnaście lat pracy Włościanek Wielkopolskich. Ziemianka Polska, 12.
• Obywatele Rolnicy! 1937. Obywatele Rolnicy! Życie Podlasia 26.
• Poszepczyński, Jarosław, 2012. Historia Kółek Rolniczych, Kół Gospodyń Wiejskich na ziemiach polskich: 1862-2012. Sto pięćdziesiąt lat Kółek Rolniczych na ziemiach polskich, Warszawa: Fundacja Plon.
• Rosół, Katarzyna. 2020 Koła Gospodyń Wiejskich w PRL -u - modernizacja czy petryfikacja wsi?, [w:] Joanna Jędrzejewska, Magdalena Śliwa (red.), Polska XX wieku w świetle badań historycznych i społecznych, Lublin: Wydawnictwo Naukowe Tygiel Sp. z o.o.
• Rozwadowska, Maria. 1912. Ziemianki. Ziemianka Polska, 1.
• Skorniewski, Mariusz. 2018. Źródła do dziejów działalności Kół Gospodyń Wiejskich w Gminie Ulhówek w okresie międzywojennym XX stulecia. Rocznik Historyczny Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, 34.
• Sowa, Kazimierz Z. 1988. Wstęp do socjologicznej teorii zrzeszeń. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Sprawozdanie 1938. Sprawozdanie CO KGW przy CTO i KR za 1937/8 rok. Warszawa: Centralne Towarzystwo Organizacji i Kółek Rolniczych.
• Urbaniak, Maria. 1981. Koła gospodyń Wiejskich Stowarzyszenia Zjednoczonych Ziemianek w latach 1905-1918. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica, 3.
• Walczewska, Sławomira. b.r. Liga Kobiet - jedyna organizacja kobieca w PRL , http://efka.org.pl/archiwum/en/index.php?action=p_art&ID =2 [dostęp: 15 sierpnia 2020 roku].
• Wieruszewski, Roman. 1975. Równość kobiet i mężczyzn w Polsce Ludowej, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
• Witkowska, Helena. 1917. Ligi Włościańskie. Na Posterunku, 26-27.
• Zajko-Czochańska, Justyna. 2017. Koła gospodyń wiejskich na łamach „Przyjaciółki” w początkach lat 60. XX wieku, [w:] Małgorzata Dajnowicz, Adam Miodowski (red.), Polityka i politycy w prasie XX i XXI wieku. Prasa organizacji politycznych. Białystok: Wydawnictwo Humanica.

Identifiers

DOI

10.26368/17332265-55-3-2021-2

Biblioteka Nauki

2048580