Zakaz ekscesywnego formalizmu a praktyka sądowa – uwagi na tle orzeczeń polskich sądów w sprawach cywilnych w świetle art. 6 EKPC

• Authors: Aneta Łazarska

Title variants

Zakaz ekscesywnego formalizmu a praktyka sądowa – uwagi na tle orzeczeń polskich sądów w sprawach cywilnych w świetle art. 6 EKPC

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Z gwarancji prawa do rzetelnego procesu (art. 6 EKPC) na tle orzecznictwa strasburskiego wynika konieczność dopełnienia przez sąd wszelkich obowiązków informacyjnych, które mają gwarancyjne znaczenie w aspekcie prawa do sądu, oraz zakaz ekscesywnego formalizmu. Trybunał strasburski w wyrokach ETPCz z 11 października 2018 r. w sprawie Parol przeciwko Polsce, z 28 marca 2019 r. w sprawie Adamkowski przeciwko Polsce na tle zbieżnego stanu faktycznego stwierdził, że odrzucenie przez sądy cywilne apelacji skarżących, osób pozbawionych wolności, stanowiło przejaw niedopuszczalnego na gruncie art. 6 EKPC nadmiernego formalizmu. Na takim rozstrzygnięciu zaważył fakt, że skarżący nie zostali należycie pouczeni przez sąd o wymogach formalnych związanych z wnoszeniem apelacji. Wyroki te stanowią wyraźny sygnał dla sądów, że stosując prawo procesowe, trzeba dokonywać jego materialnoprzyjaznej, prokonwencyjnej wykładni, aby nie naruszyć gwarancji fair trial. Być może orzeczenia te staną się ważnym przyczynkiem do szerszej dyskusji na temat wykładni prawa procesowego oraz efektywnej ochrony sądowej. Problem leży bowiem nie tylko w samym prawie, lecz także w braku dostatecznych gwarancji jego prokonwencyjnej wykładni przez sądy. Mimo unowocześnienia budynków sądowych i przystosowania ich dla potrzeb interesantów, w sądach nierzadko dominuje skrupulatne przywiązanie do mechanicznego i rutynowego stosowania przepisów proceduralnych.

EN

The guarantee of the right to a fair trial (Article 6 ECHR) in the light of the Strasbourg case law implies the need for the court to fulfil all disclosure obligations that have a guarantee significance in terms of the right to a court and the prohibition of excessive formalism. The Strasbourg Court in the ECtHR judgments of 11 October 2018 in the case of Parol v. Poland, and of 28 March 2019 in the case of Adamkowski v. Poland, on the background of concurrent facts, stated that the rejection by civil courts of appeals of the applicants, persons deprived of liberty, was a manifestation of excessive formalism inadmissible under Article 6 ECHR. This decision was influenced by the fact that the applicants were not duly instructed by the court about the formal requirements related to lodging an appeal. These judgments are a clear signal to the courts that, when applying procedural law, one must make its interpretation friendly in terms of substance and in line with Convention on Human Rights so as not to violate the fair trial guarantee. Perhaps these judgments will become an important contribution to a wider discussion on the interpretation of procedural law and effective judicial protection. The problem lies not only in the law itself, but also in the lack of sufficient guarantees of its pro-Convention interpretation by the courts. Despite the upgrading of court buildings and their adaptation to the needs of clients, a meticulous attachment to the mechanical and routine application of procedural rules often prevails in courts.

Keywords

PL

ekscesywny formalizm; rzetelny proces; pouczenia procesowe; obowiązek lojalności; powinność starannego działania; proporcjonalność; prawo do sądu; ekscesywny formalizm; rzetelny proces; pouczenia procesowe; obowiązek lojalności; powinność starannego działania; proporcjonalność; prawo do sądu

EN

excessive formalism; fair trial; procedural instructions; obligation of loyalty; obligation of diligence; proportionality; right to a court

• Publisher: Uczelnia Łazarskiego. Oficyna Wydawnicza
• Journal: Ius Novum
• Year: 2020
• Volume: 14
• Issue: 4

Dates

published

2020-12-30

Contributors

author

Aneta Łazarska

References

• Błachnio-Parzych A., Kosonoga J., Kuczyńska H., Nowak C., Rzetelny proces karny w orzecznictwie sądów polskich i międzynarodowych, P. Wiliński (ed.), Warszawa 2009.
• Cieślak S., Formalizm postępowania cywilnego, Warszawa 2008.
• Dörr D., Faires Verfahren, Kehl am Rhein–Straßburg 1984.
• Ereciński T., Komentarz do Kodeksu postępowania cywilnego, Vol. 1, Warszawa 2006.
• Esser J., Not und Gefahren des Revisionsrechts, Juristenzeitungen 17, 1969.
• Frowein J.A., Peukert W., Europäische Menschenrechtskonvention. EMRK – Kommentar, Kehl am Rhein 2009.
• Gudowski J., O kilku naczelnych zasadach procesu cywilnego – wczoraj, dziś, jutro, [in:] Prawo prywatne czasu przemian. Księga pamiątkowa dedykowana profesorowi Stanisławowi Sołtysińskiemu, A. Nowicka (ed.), 2005.
• Gwizdak J., Dlaczego media nie rozumieją sądów, a sądy nie rozumieją mediów?, 15.10.2016, https://wszystkoconajwazniejsze.pl/jaroslaw-gwizdak-dlaczegomedia-nie-rozumieja-sadow-a-sady-nie-rozumieja-mediow/.
• Haefliger A., Schürmann F., Die Europäische Menschenrechtskonvention und die Schweiz, Bern 1999.
• Jacob J.I.H., The Fabric of English Civil Justice, London 1987.
• Leigh L.H., The Right to a Fair Trial and the European Convention on Human Rights, [in:] The Right to a Fair Trial, D. Weissbrodt, R. Wolfrum (eds), Berlin 1998.
• Łazarska A., Rzetelny proces cywilny, Warszawa 2012.
• Łazarska A., Sędziowskie kierownictwo postępowaniem cywilnym przed sądem pierwszej instancji, Warszawa 2012.
• Łazarska A., Zaufanie jako kategoria prawa w procesie cywilnym, Polski Proces Cywilny 2, 2011.
• Miehsler H., Vogler T., [in:] Internationaler Kommentar zur Europäischen Menschenrechtskonvention, W. Karl (ed.), Köln 2009.
• Miller C.A., The Forest of Due Process of Law. The American Constitutional Tradition, [in:] Due Process, J.R. Pennock, J.W. Chapman (eds), New York 1977.
• Nowicki M.A., Europejski Trybunał Praw Człowieka. Wybór orzeczeń 2008, Warszawa 2009.
• Nowicki M.A., Wokół Konwencji Europejskiej. Komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Warszawa 2009.
• Plebanek M., Nadużycie praw procesowych w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2012.
• Prawo rzymskie. Słownik encyklopedyczny, W. Wołodkiewicz (ed.) Warszawa 1986.
• Rauscher T. [in:] Münchener Kommentar zur Zivilprozessordnung, T. Rauscher, P. Wax, J. Wenzel (eds), München 2008.
• Sawczuk M., Problem aktywności stron („vigilantibus iura scripta sunt”) w postępowaniu cywilnym, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego 1, 1974.
• Schwab K.H., Gottwald P., Verfassung und Zivilprozessrecht, Bielefeld 1984.
• Świerczyńska-Głownia W., Komunikowanie z perspektywy sali sądowej, Kraków 2019.
• The European Convention on Human Rights of and national case law, 2006, http://www.coe.int/t/dghl/publications/bulletin/hrib71suppl.pdf.
• Villiger M.E., Handbuch der Europäischen Menschenrechtskonvention (EMRK), Zürich 1993.
• Waśkowski E., Podręcznik procesu cywilnego, Wilno 1930.

Identifiers

DOI

10.26399/iusnovum.v14.4.2020.36/a.lazarska