Nie nasza to wojna – społeczne ramy niepamięci o I wojnie światowej

• Authors: Jakub Wysmułek

Title variants

EN

This is not our war – the social frames of the “non-memory” of World War I

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule postawiono pytanie o miejsce I wojny światowej we współczesnej polskiej kulturze i polityce pamięci. Analiza jubileuszowych obchodów w 100-lecie rozpoczęcia i zakończenia Wielkiej Wojny wskazuje na zasadniczy brak odniesień do związanych z nią wydarzeń w polskiej oficjalnej polityce pamięci. Dostrzeżenie tej sfery „niepamięci” skłania do postawienia pytań o jej skalę, spójność oraz przyczyny. W celu określenia ram społecznej niepamięci o Wielkiej Wojnie w artykule podjęto próbę odnalezienia i zarysowania miejsc w przestrzeni pamięci, w których pojawiają się odwołania do osób, miejsc i wydarzeń z nią związanych. Problem ten został rozpatrzony w trzech rejestrach działania pamięci zbiorowej, określonych tu jako: wymiar oficjalnej, państwowej polityki pamięci, wymiar pamięci lokalnej oraz wymiar pamięci na poziomie indywidualnym. Zebrany materiał badawczy wskazuje, że pomimo znaczącego wpływu I wojny światowej na życie całego wojennego pokolenia oraz pomimo skali i dotkliwości działań wojennych mających miejsce na terytorium dzisiejszej Polski doświadczenia z lat 1914–1918 zostały przez Polaków zapomniane. Wielka Wojna w oficjalnej narracji państwowej jest przeważnie przemilczana bądź traktuje się ją jedynie jako swego rodzaju „preludium” do odrodzenia się polskiej państwowości. W jeszcze większym stopniu jest ona nieobecna w świadomości współczesnych Polaków, którym zazwyczaj brakuje podstawowej wiedzy faktograficznej. Nie mają także skojarzeń kulturowych związanych z I wojną światową. Popularna symbolika Józefa Piłsudskiego i 11 listopada 1918 roku funkcjonuje w oderwaniu od kontekstu historycznego i nie jest przedmiotem debaty publicznej. W ostatnich latach w wymiarze lokalnym mamy jednak do czynienia z pewnym renesansem pamięci o I wojnie światowej oraz jej uczestnikach i ofiarach, niezależnie od tego, jakim posługiwali się językiem i pod jakim występowali sztandarem. Artykuł kończy przedstawienie trzech hipotez na temat społecznych i politycznych przyczyn, które sprawiły, że pamięć o doświadczeniach wojennych Polaków nie weszła do kanonu kultury narodowej.

EN

The article discusses the place of World War I in contemporary Polish culture and politics of memory. In Poland, the centenary commemorations of the Great War in 2014 and 2018 went by with a telling lack of reference to the related events at the national level. The impression of this collective forgetting prompts questions about its scale, coherence and causes. In order to define the frames of this “non-memory” about the Great War, the article identifies registers which contain references to people, places and events connected with the Great War. They were assigned to the three dimensions of the collective memory, defined here as: first, the official, state politics of memory, second, the local politics of memory and third, the individual memory. The collected data indicate that despite the significant influence that the First World War had on the life of the entire war generation, and despite the scale and severity of warfare taking place on the territory of today’s Poland, the history of the Great War is mostly silent in the national historical narratives. In the official, state politics of memory, its role is reduced to a certain “prelude” before the rebirth of Polish statehood, while in the minds of contemporary Poles the experiences of 1914–1918 are mostly forgotten. The popular silhouette of Józef Piłsudski and the celebrations of Independence Day on November 11 function in isolation from the historical context and are not the subjects of contemporary public debate. However, in recent years, in the local dimension of memory, we may observe a certain renaissance of the remembrances connected with the First World War. Local authorities, activists and communities have started to commemorate the participants and victims of the war, regardless of the language they used and the banner under which they fought. The article finishes with the presentation of three hypotheses of the social and political reasons that prevented the memories of wartime experiences from entering into the canon of Polish national culture.

Keywords

PL

pamięć zbiorowa, I wojna światowa, polityka pamięci, miejsca pamięci

EN

collective memory, First World War, politics of memory, places of memory

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Przegląd Socjologiczny
• Year: 2019
• Volume: LXVIII (68)
• Issue: 3
• Pages: 157-183

Dates

published

2019-10-30

Contributors

author

Jakub Wysmułek

Identifiers

DOI

10.26485/PS/2019/68.3/6