Służba wojskowa kleryków – żołnierzy jednostki wojskowej 4446 w Brzegu w świetle relacji kapłanów z diecezji krakowskiej i wrocławskiej (analiza pamięci świadków – wybrane aspekty)

• Authors: Marcin Chorazki , Sławomir Romański-Cebula

Title variants

Służba wojskowa kleryków – żołnierzy jednostki wojskowej 4446 w Brzegu w świetle relacji kapłanów z diecezji krakowskiej i wrocławskiej (analiza pamięci świadków – wybrane aspekty)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł jest analizą relacji historii mówionej polskich duchownych, którzy pod koniec lat 70. XX w. odbyli obowiązkową służbę wojskową, będącą elementem represyjnej polityki państwa wobec Kościoła katolickiego. Opowieści koncentrują się na doświadczeniach z wojska i są próbą strukturyzacji i racjonalizacji doświadczenia służby wojskowej. W relacjach przewijają się trzy charakterystyczne wątki: moment wyjścia do jednostki wojskowej, codzienność w koszarach i zwolnienie z wojska.

EN

The article is an analysis of oral history accounts made by clergymen during their obligatory military service in the late 70s, which was a part of repressive policy of the state towards the Catholic Church. The accounts concentrate on experiences in the army, highlighting attempts at structuring and rationalizing the experience of military service. Moreover three characteristic themes seem to be important in the narrations: moment of departure to the army unit, everyday life in barracks and discharge from the army.

Keywords

PL

ludowe Wojsko Polskie; alumni; służba wojskowa; historia mówiona

EN

Polish People’s Army; seminarians; military service; oral history; Polish People’s Army; seminarians; military service; oral history

• Publisher: Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”
• Journal: Wrocławski Rocznik Historii Mówionej
• Year: 2020
• Volume: 10
• Pages: 122-147

Dates

published

2021-06-18

Contributors

author

Marcin Chorazki

• Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie

• https://orcid.org/0000-0001-5505-6843

author

Sławomir Romański-Cebula

• Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie

• https://orcid.org/0000-0003-0629-4196

References

• Aleksijewicz S., Wojna nie ma w sobie nic z kobiety, Wołowiec 2010.
• Czaczkowska E.K., Kardynał Wyszyński. Biografia, Kraków 2013.
• Czaczkowska E.K., Wiścicki T., Ksiądz Jerzy Popiełuszko. Wiara, nadzieja, miłość. Biografia błogosławionego, Warszawa 2017.
• Czwołek A., Służba wojskowa alumnów w PRL: (na przykładzie 54. Szkolnego Batalionu Ratownictwa Terenowego w Bartoszycach), „Klio: czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym”, nr 18 (2011), s. 103–130.
• Dudek A., Państwo i Kościół 1945–1970, Kraków 1995.
• Dudek A., Gryz R., Komuniści i Kościół w Polsce (1945–1989), Kraków 2006.
• Dyduch J.M., Kardynał Karol Wojtyła w służbie Konferencji Episkopatu Polski, Kraków 2007.
• Dyduch J.M., Kardynał Karol Wojtyła w służbie Kościołowi powszechnemu: udział w pracach Kurii Rzymskiej i Synodów Biskupów, Kraków 1998.
• Eisler J., Refleksje nad wykorzystaniem relacji jako źródła w badaniu historii PRL (rozmowy z dysydentami i prominentami), „Polska 1944/45–1989. Studia i materiały”, t. 6 (2003), s. 23–48.
• Fereński J.P., Kierunek eksperymentalny. Początki pierwszych w Polsce studiów kulturoznawczych, Wrocław 2012.
• Filipkowski P., Historia mówiona i wojna. Doświadczenie obozu koncentracyjnego w perspektywie narracji biograficznych, Wrocław 2010.
• Filipkowski P., O relacjach byłych więźniów kacetów w kontekście czasu, miejsca i sytuacji ich powstania (albo o pożytkach historii mówionej), „Wrocławski Rocznik Historii Mówionej”, r. 2 (2012), s. 37–72.
• Fitych T., Służba wojskowa alumnów w PRL, „Chrześcijanin w Świecie”, nr 1 (1994), s. 119–135.
• Frątczak W., Służba wojskowa alumnów diecezji włocławskiej jako forma represji wobec Kościoła, „Ateneum Kapłańskie”, t. 144 (2005), s. 27–44.
• Gabański S., Dobrze! Zapiski kleryka-żołnierza (1965–1967), wstęp i oprac. J. Marecki, Kraków 2013.
• Gabański S., W zielonej sutannie. Dziennik kleryka-żołnierza 1965–1967, Tarnów 1995.
• Gryz R., Pozwolić czy nie? Władze PRL wobec budownictwa katolickich obiektów sakralnych w latach 1971–1980, Kielce 2007.
• Gryz R., Władze partyjno-państwowe w Polsce w walce z duchowieństwem (1945–1956), [w:] Represje wobec duchowieństwa Kościołów chrześcijańskich w okresie stalinowskim w krajach byłego bloku wschodniego, red. J. Myszor, A. Dziurok, Katowice 2004, s. 108–133.
• Gucewicz D., Próba sił? Rok 1966 w Gdańsku, Gdańsk 2014.
• Janowski J., Alumni-żołnierze. Elementy formacji seminaryjnej w świadomości alumnów żołnierzy na podstawie analizy dokumentów osobistych, Świdnica 2007.
• Jarząbek M., It is good to ask good questions – posing questions in oral history, interview as a teoretical problem, „Wrocławski Rocznik Historii Mówionej”, r. 6 (2016), s. 21–32.
• Kałwa D., Historia mówiona w polskich badaniach dziejów najnowszych, „Wrocławski Rocznik Historii Mówionej”, r. 7 (2017), s. 163–183.
• Karol Wojtyła jako biskup krakowski, red. T. Pieronek, R.M. Zawadzki, Kraków 1988.
• Kaźmierska K., Pałka J., Żołnierze ludowego Wojska Polskiego. Historie mówione, Łódź 2018.
• Kierzkowski M., Historia mówiona – próba definicji pojęcia, „Wrocławski Rocznik Historii Mówionej”, r. 4 (2014), s. 5–20.
• Kindziuk M., Jerzy Popiełuszko. Biografia, Kraków 2018.
• Kompanie kleryckie w Wojsku Polskim 1959–1980: materiały z konferencji naukowej zorganizowanej w 5 Pułku Inżynieryjnym w Szczecinie-Podjuchach, 8–9 września 2008 r., red. J. Kornek, T. Krawczak, J. Macholak, Szczecin 2009.
• Krawczyk M., Urząd do Spraw Wyznań a funkcjonowanie seminariów duchownych i służba wojskowa kleryków – studium historyczno-prawne, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach” (Seria: Administracja i Zarządzanie), nr 108 (2016), s. 31–50.
• Kudela-Świątek W., Odpamiętane. O historii mówionej na przykładzie narracji kazachstańskich Polaków o represjach na tle narodowościowym i religijnym, Kraków 2013.
• Kvale S., Prowadzenie wywiadów, Warszawa 2010.
• Kurkowska-Budzan M., Antykomunistyczne podziemie zbrojne na Białostocczyźnie: analiza współczesnej symbolizacji przeszłości, Kraków 2009.
• Larysz P., Służba wojskowa alumnów Śląskiego Seminarium Duchownego w latach 1959–1978, Katowice 2009.
• Lasota M., Donos na Wojtyłę. Karol Wojtyła w teczkach bezpieki, Kraków 2006.
• Lasota M., Wojtyła na podsłuchu, Kraków 2014.
• Lasota M., Musiał F., Kościół zraniony. Proces księdza Lelity i sprawa kurii krakowskiej, Kraków 2003.
• Lesiński A., Służba wojskowa kleryków w PRL (1959–1980), Olsztyn 1995.
• Łatka R., Episkopat Polski wobec stosunków państwo–Kościół i rzeczywistości społeczno-politycznej PRL 1970–1989, Warszawa 2019.
• Łatka R., Marecki J., Kościół katolicki w Polsce rządzonej przez komunistów, Warszawa 2017.
• Marecki J., Wstęp, [w:] Gabański S., Dobrze! Zapiski kleryka-żołnierza (1965–1967), wstęp i oprac. J. Marecki, Kraków 2013, s. 5–45.
• Marek Ł., „Kler, to nasz wróg”. Polityka władz państwowych wobec Kościoła katolickiego na terenie województwa katowickiego w latach 1956–1970, Katowice 2009.
• Mundur i sutanna, red. S. Pawłowski, Kraków 1998.
• Myszor J., Służba wojskowa alumnów Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego w Krakowie w latach 1959–1979, [w:] Wojskowa służba śląskich duchownych w latach 1918–1980, red. Z. Kapała, J. Myszor, Katowice 1999, s. 161–176.
• Noszczak B., Sacrum czy profanum? Spór o istotę obchodów Milenium polskiego (1949–1966), Warszawa 2002.
• Piotrowski P., Służba wojskowa jako forma represji politycznej w ludowym Wojsku Polskim, [w:] Inteligentna forma internowania. Ćwiczenia i powołania do ludowego Wojska Polskiego jako forma represji po 13 grudnia 1981 r., red. G. Majchrzak, Warszawa 2016, s. 24–64.
• Piotrowski P., Służba wojskowa kleryków na przykładzie 56. Batalionu Ratownictwa Terenowego w Brzegu (1966–1968), [w:] S.A. Bogaczewicz, S. Krzyżanowska, Represje wobec Kościoła katolickiego na Dolnym Śląsku i Opolszczyźnie 1945–1989, Wrocław 2004, s. s. 165–178.
• Plato A. von, Historia a psychologia – historia mówiona a psychoanaliza. Zarys problemu i przegląd literatury, „Wrocławski Rocznik Historii Mówionej”, r. 3 (2013), s. 5–38.
• Setlak A., Służba alumnów WSD w PRL i jej ocena w wypowiedziach alumnów i kapłanów rezerwistów, Olsztyn 2002.
• Śledzianowski E., Ksiądz Czesław Kaczmarek, biskup kielecki, Kielce 2008.
• Wawryszko T., Klerycy w wojsku. Wspomnienia ze służby wojskowej 1971–1973, Skołyszyn 2002.
• Zając J., Mundur zamiast sutanny. Klerycy w wojsku. Bartoszyce 1966–1968, Częstochowa 2010.
• Zapiski. Listy i wywiady ks. Jerzego Popiełuszki 1967–1984, oprac. G. Bartoszewski OFM Cap, Warszawa 2009.

Identifiers

DOI

10.26774/wrhm.265