Między deportacją a repatriacją. Granice w relacjach i wspomnieniach Sybiraków – ofiar deportacji w głąb ZSRR z lat 1940–1941

• Authors: Wojciech Marciniak

Title variants

EN

Between deportation and repatriation. Boundaries in the accounts and memories of Siberians – victims of deportations deep into the USSR in 1940–1941

Abstracts

EN

The memories and accounts of the victims of Soviet deportations are a valuable source of knowledge about the tragic fate of Polish citizens in the East, and their lives in the borderlands of the Second Polish Republic. Using the richness of their content, I analyse the problem of borders and their crossing in the period from deportation in 1940–1941 to repatriation in 1946. This article is a continuation and development of research undertaken into the issue of repatriation in the memories and accounts of Siberians, in which I discussed the topic of crossing the borders to and from the USSR.

PL

Wspomnienia i relacje ofiar radzieckich zsyłek to wartościowe źródło wiedzy o tragicznych losach obywateli polskich na Wschodzie, ale także o ich życiu na terenach pogranicza II RP. Wykorzystując bogactwo ich treści analizuję problem granic i ich przekraczania w okresie od deportacji w latach 1940–1941 do repatriacji w 1946 r. Interesują mnie przede wszystkim granice polityczne – te pomiędzy Polską a ZSRR. Jak wiemy, w okresie II wojny światowej uległy one zmianie. Refleksje towarzyszące Sybirakom podczas ich przekraczania w konkretnych okolicznościach politycznych w czasie deportacji, a następnie repatriacji znalazły swoje odbicie w materiale wspomnieniowym. Stosunek zesłańców do przekraczania zmieniających się granic pomiędzy Polską a ZSRR zależał bowiem przede wszystkim od ich własnych doświadczeń (sprzed wojny oraz czasów zsyłki) oraz perspektyw życiowych. 

Keywords

PL

deportacje; repatriacja z ZSRR; radzieckie represje; memuarystyka; Sybiracy

EN

deportations; repatriatrion from the USSR; Soviet repressions; memories; Sybiraks

• Publisher: Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”
• Journal: Wrocławski Rocznik Historii Mówionej
• Year: 2022
• Volume: 12
• Pages: 98-119

Dates

published

2022

Contributors

author

Wojciech Marciniak

• Uniwersytet Łódzki

• https://orcid.org/0000000206406816

References

• Dąbrowska U., Perypetie budowlane, [w:] Sybir. Pamięć. Muzeum, red. S. Szarejko, T. Danilecki, Białystok 2021, s. 64–79.
• Dobroński A.Cz., W pamięci dzieci, „Zesłaniec”, nr 34 (2008), s. 41–54.
• Głowacki A., Kwestie życia religijnego w wybranych dziennikach polskich zesłańców z okresu II wojny światowej, [w:] Sybir. Wiara, nadzieja, przetrwanie, red. W. Śleszyński, Białystok 2017, s. 11–32.
• Jackowska E., Deportacja na Sybir – psychiczne ślady cierpienia, „Zesłaniec”, nr 34 (2008), s. 55–68.
• Januszkiewicz I., Nareszcie w Polsce, Świebodzin 2007.
• Januszkiewicz I., Pamiętam. Wspomnienia dziecka wywiezionego w 1940 roku do Kazachstanu, Świebodzin 2004.
• Kość K.E., Opieka medyczna w środowisku Polaków deportowanych do ZSRR w latach 1940–1941. Analiza relacji zesłańczych, [w:] Lekarze polscy na Syberii od XVIII do XX wieku, red. J. Supady, Łódź 2008, s. 157–181.
• Kość-Ryżko K., Doświadczenia wywózki i życia na zesłaniu w relacjach Polaków wywiezionych z Kresów w latach 1940–1941, „Studia BAS”, nr 2 (34) (2013), s. 25–49.
• Kowalska E., W poszukiwaniu interpretacji rzeczywistości zsyłkowej lat 1940–1941,„Niepodległość i Pamięć”, nr 5/2 (11) (1998), s. 199–215.
• Kowalski G., Warunki życia codziennego na zesłaniu, „Zesłaniec”, nr 36 (2008), s. 25–48.
• Machcewicz M., „Przecież jutro wyjedziemy do kraju, do Polski”. Życie codzienne polskich zesłańców na Syberii w latach 1940–1946, „Zesłaniec”, nr 62 (2015), s. 3–25.
• Marciniak W., Długa droga do ojczyzny polskich repatriantów z obwodu kokczetawskiego (Kazachska SRR) w 1946 r., [w:] Mare integrans. Studia nad dziejami wybrzeży Morza Bałtyckiego, t. IX: „Migracje. Podróże w dziejach”. Współczesność. Monografia oparta na materiałach z VII Międzynarodowej Sesji Naukowej Dziejów Ludów Morza Bałtyckiego, Wolin, 26–28 lipca 2014, red. M. Franz, K. Kościelniak, Z. Pilarczyk, Toruń 2015, s. 271–297 (+mapa).
• Marciniak W., Obraz Wołynia w wybranych wspomnieniach polskich mieszkańców regionu deportowanych w głąb ZSRR w latach II wojny światowej, „Echa Przeszłości”, nr XX/2 (2019), s. 283–303.
• Marciniak W., Odzyskać nadzieję, wrócić do Ojczyzny. Związek Patriotów Polskich w Południowym Kazachstanie 1944–1946, Łódź 2021.
• Marciniak W., Wilno podwójnie utracone. Deportacje mieszkańców Wileńszczyzny w głąb ZSRR w latach 1940–1941 i ich stosunek do repatriacji na tereny Polski pojałtańskiej w latach 1945–1946, [w:] Między Wilnem a Olsztynem. W siedemdziesiątą rocznicę przybycia Polaków z Wileńszczyzny na Warmię i Mazury, red. P. Bojarski, A. Szmyt, Olsztyn 2016, s. 11–26.
• Pacuła J., Słowa z „domu niewoli”. Leksyka łagrowo-zesłańcza we wspomnieniach Beaty Obertyńskiej, „Prace Językoznawcze”, nr XXI/4 (2019), s. 177–194.
• Przerwane biografie. Relacje deportowanych z Polski w głąb Sowietów 1940–41, wybrała E. Kołodziejska-Fuentes, Warszawa 2020.
• Sariusz-Skąpska I., Polscy świadkowie GUŁagu. Literatura łagrowa 1939–1989, Kraków 2002.
• Siemaszko E., Siemaszko W., Mordy ukraińskie na Wołyniu w czasie II wojny światowej, [w:] Europa NIEprowincjonalna. Przemiany na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej (Białoruś, Litwa, Łotwa, Ukraina, wschodnie pogranicze III Rzeczypospolitej Polskiej) w latach 1772–1999, red. K. Jasiewicz, Warszawa 1999, s. 1035–1055.

Identifiers

DOI

10.26774/wrhm.324

Biblioteka Nauki

31803936