Volkslista i powojenne prześladowania. Analiza opowieści wspomnieniowych Wilamowian z perspektywy folklorystycznej

• Authors: Tymoteusz Król

Title variants

EN

The Volksliste and postwar persecutions. Analysis of memoires-based stories of Vilamovians from the perspective of folklore studies

Abstracts

EN

Vilamovians, an ethnic group living on the borderland of Silesia and Lesser Poland, signed the Volksliste and after the Second World War were persecuted by Poles. Their stories about their experience told by Vilamovians contain various schemes of narration, where Poles from surrounding villages are presented as persecutors and Vilamovians as victims. Fabulized and folklorized memoires turned from a witness story into a consistent version accepted by the whole group.

PL

Wilamowianie to grupa etniczna zamieszkująca Wilamowice położone na pograniczu Śląska i Małopolski. Jej członkowie podpisali volkslistę, a po II wojnie światowej byli prześladowani przez Polaków z okolicznych miejscowości. Ich opowieści o tamtych doświadczeniach są przepełnione schematami narracyjnymi przedstawiającymi Polaków jako prześladowców, a Wilamowian jako ofiary. Sfabularyzowane i sfolkloryzowane wspomnienia przerodziły się w spójną wersję zaakceptowaną przez całą grupę.

Keywords

PL

fabularyzacja i folkloryzacja; język wilamowski; volkslista; Wilamowianie

EN

fabulization and folklorization; Wymysorys language; Volksliste; Vilamovians

• Publisher: Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”
• Journal: Wrocławski Rocznik Historii Mówionej
• Year: 2022
• Volume: 12
• Pages: 120-140

Dates

published

2022

Contributors

author

Tymoteusz Król

• Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk

• https://orcid.org/0000000314086530

References

• Drost J., Polscy Flamandowie z Wilamowic cudem ocalili swoją tożsamość, https://plus.dziennikzachodni.pl/polscy-flamandowie-z-wilamowic-cudem-ocalili-swoja-tozsamosc/ar/9219125 (dostęp: 8 v 2022 r.).
• Fic M., Krzyżanowski L., Meus K., Wilamowice 1818–2018: Miasto i ludzie, Wilamowice 2018.
• Filip E.T., Flamandowie z Wilamowic? Stan badań, „Bielsko-Bialskie Studia Muzealne”, nr 4 (2005), s. 146–198.
• Golka M., Pamięć społeczna i jej implanty, Warszawa 2009.
• Grochowski P., Ustne narracje o Holokauście. Między folklorem a historią mówioną, [w:] O tym nie wolno mówić… Zagłada Żydów w opowieściach wspomnieniowych ze zbiorów Dionizjusza Czubali, red. P. Grochowski, D. Czubala, Toruń 2019, s. 7–36.
• Hajduk-Nijakowska J., Doświadczanie pamięci. Folklorystyczny kontekst opowieści wspomnieniowych, Opole 2016.
• Hajduk-Nijakowska J., Z badań nad opowieścią wspomnieniową, „Literatura Ludowa”, nr 4/5 (1976), s. 22–42.
• Hanslik E., Biala, eine Deutsche Stadt in Galizien, Wien–Teschen–Leipzig 1909.
• Hirsch M., Family Frames. Photography, Narrative, and Postmemory, Cambridge 1997.
• Kadłubiec D., Między memoratem a fabulatem, [w:] Folklorystyczne i antropologiczne opisanie świata, red. T. Smolińska, Opole 1999, s. 63–69.
• Karasek-Langer A., Drimlein und Schleier in Wilmesau. Ein Beitrag zur Trachtengeographie des beskidischen Raumes, „Schaffen und Schauen”, t. 5 (1931), s. 1–8.
• Kącki M., Oświęcim. Czarna zima, Kraków 2020.
• Knoblauch H., Topik und Soziologie. Von der sozialen zur kommunikativen Topik, [w:] Topik und Rhetorik. Ein interdisziplinäres Symposium, red. T. Schirren, G. Ueding, Tübingen 2000, s. 651–667.
• Król T., Relikt niemieckiego prastroju czy staropolska nałęcz? Wilamowska drymła w kontekście etnocentrycznych tekstów polskich i niemieckich badaczy, „Zeszyty Łużyckie”, t. 55 (2021), s. 143–169.
• Król T., S’ława fum Wilhelm, Wilamowice 2011.
• Król T., Strój ludowy, czy kostium zespołu folklorystycznego? Funkcje współczesnego stroju wilamowskiego, [w:] Stroje ludowe jako fenomen kulturowy, red. A.W. Brzezińska, M. Tymochowicz, Wrocław 2012, s. 111–118.
• Król T., Olko J., Wicherkiewicz T., Awakening the Language and Speakers Community of Wymysiöeryś, „European Review”, t. 26 (2017), s. 179–191.
• Kubica G., Śląskość i protestantyzm. Antropologiczne studia o Śląsku Cieszyńskim, proza, fotografia, Kraków 2011.
• Lehmann A., Reden über Erfahrung. Kulturwissenschaftliche Bewusstseinsanalyse des Erzählens, Berlin 2007.
• Macdonald S., Krainy pamięci. O dziedzictwie i tożsamości we współczesnej Europie, Kraków 2021.
• Majerska J., Wymysiöejer fibl, Warszawa 2014.
• Michalczyk M., Zajęcia ludności, [w:] Wilamowice. Przyroda, historia, język, kultura oraz społeczeństwo miasta i gminy, red. A. Barciak, Wilamowice 2001, s. 267–278.
• Nijakowski L., Domeny symboliczne. Konflikty narodowe i etniczne w wymiarze symbolicznym, Warszawa 2006.
• Olejnik L., Zdrajcy Narodu? Losy volksdeutschów w Polsce po II wojnie światowej, Warszawa 2006.
• Pałyga A., Zaklaszczcie na naszym pogrzebie, „Tygodnik Powszechny”, nr 2763 (2002), s. 19.
• Ritchie C., Ynzer boümmüter, Warszawa 2014.
• Rodak J., Wymysöjeriś: Etnolekt dawnych osadników frankońskich i jego pozostałości na przykładzie Wilamowic, [w:] Slovenski jezik na stičišču več kultur, red. M. Jesenšek, Maribor 2014, s. 344–361.
• Saint-Exupéry A. de, Der Kliny Fjyśt, tłum. T. Król, J. Maryniak, Warszawa 2019.
• Schröder H. J., Topoi des autobiographischen Erzählens, [w:] Leben – Erzählen. Beiträge zur Erzähl und Biographieforschung. Festschrift für Albrecht Lehmann, red. T. Hengartner, B. Schmidt-Lauber, Berlin–Hamburg 2005, s. 17–42.
• Simonides D., Memorat i fabulat we współczesnej folklorystyce, [w:] Literatura popularna –folklor – język, t. 2, red. W. Nawrocki, M. Waliński, Katowice 1981.
• Simonides D., Rozwój i znaczenie folkloru na Górnym Śląsku, [w:] Folklor Górnego Śląska, red. D. Simonides, Katowice 1989, s. 49–94.
• Simonides D., Współczesna śląska proza ludowa, Opole 1969.
• Strzygowsky H., Bei Leuten aus dem größeren Schlesien. Deutschtum im Ausland, „Zeitschrift des Deutschen Ausland-Instituts Stuttgart”, t. 9/10 (1939), s. 557–561.
• Sydow C.W. von, Kategorien der Prosa-Volksdichtung, [w:] Volkskundliche Gaben. John Meier zum 70 Geburtstage dargebracht, red. E. Seemann, H. Schewe, Berlin 1934, s. 253–268.
• Tokarska-Bakir J., Legendy o krwi. Antropologia przesądu, Warszawa 2008.
• Welzer H., Moller S., Tschuggnall K., „Dziadek nie był nazistą”. Narodowy socjalizm i Holokaust w pamięci rodzinnej, [w:] Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, red. M. Saryusz-Wolska, Kraków 2009, s. 351–410.
• Welzer H., Moller S., Tschuggnall K., „Opa war kein Nazi”. Nationalsozialismus und Holocaust im Familiengedächtnis, Frankfurt 2002.
• Wicherkiewicz T., The Making of a Language: The Case of the Idiom of Wilamowice, Southern Poland, Berlin–New York 2003.
• Wicherkiewicz T., Wir kuza ny mejr wymysojerysz. Stan etnolektu miasteczka Wilamowice u końca XX wieku, [w:] Miasto. Teren koegzystencji pokoleń, red. Z. Staszewska, Łódź 1999, s. 236–242.
• Wilamowianie i ich stroje, red. B. Chromik, T. Król, M. Małanicz-Przybylska, Warszawa 2020.

Identifiers

DOI

10.26774/wrhm.339

Biblioteka Nauki

31803944