Old Polish and Spanish Penitentials as a Source of Knowledge on Folk-paganism in a Christian Society

• Authors: Partyka Joanna

Title variants

Staropolskie i hiszpańskie penitencjały jako źródła wiedzy o pogańskich praktykach w chrześcijańskim społeczeństwie

• Languages of publication: EN

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia kilka ciekawych wniosków dotyczących pogaństwa ludowego na podstawie porównania penitencjałów (libri poenitentiales) pochodzących z Półwyspu Iberyjskiego i Rzeczpospolitej Polskiej datowanych na XVI, XVII i XVIII wiek. Najważniejszym obiektem porównania są cztery penitencjały, które zawierają długie listy grzechów i odpowiadające im pokuty: XIII-wieczne dzieło łacińskie Summa de confessionis discretione autorstwa Brata Rudolfa, penitencjał z 1633 r. Instrución de confesores, como han de administrar el Sacramento de la Penitencia napisany przez hiszpańskiego jezuitę Antonio Fernandeza de Cordobę, El fuero de la conciencia napisany przez Valentína de la Madre de Dios z 1704 roku oraz polski penitencjał z 1753 r. zatytułowany Kolęda duchowna parafianom od pasterzów autorstwa Marcina Józefa Nowakowskiego. Z toku analizy wynika, że struktura i treść analizowanych tekstów są bardzo podobne i pozostały praktycznie niezmienione: pomimo upływu czasu nadal odgrywały taką samą rolę.

Some interesting conclusions on folk-paganism are drawn here from a comparison of 16th, 17th and 18th-century confessional handbooks (libri poenitentiales) originating in the Iberian Peninsula and Polish Commonwealth. Four penitentials which include large lists of sins and the penances prescribed for them are the main object of comparison: the 13th-century Latin work Summa de confessionis discretione by Brother Rudolf, the penitential from 1633 Instrución de confesores, como han de administrar el Sacramento de la Penitencia by Spanish Jesuit Antonio Fernandez de Cordoba, El fuero de la conciencia by Valentín de la Madre de Dios from 1704, and the Polish penitential from 1753 entitled Kolęda duchowna parafi anom od pasterzów [The Pastoral Visit] authored by Marcin Józef Nowakowski. It proved that the structure and contents of the analysed texts are very similar and remained practically unchanged: despite the lapse of time they continued to play the same role.

Keywords

EN

Spanish penitentials; Old Polish penitentials; confession; folk-paganism; superstitions

hiszpańskie penitencjały; staropolskie penitencjały; spowiedź; pogaństwo ludowe; przesądy

• Publisher: Polskie Towarzystwo Retoryczne
• Journal: Res Rhetorica
• Year: 2017
• Volume: 4
• Issue: 3
• Pages: 13-21

Dates

published

2017

Contributors

author

Partyka Joanna

• Instytut Badań Literackich PAN

References

• Azpilcueta Navarro, Martín de. 1553. Manual de confessores y penitentes: que clara y brevemente contiene la universal y particular decissiô de quasi todas las dubdas que en las côfessiones suelê ocurrir de los peccados, absoluciones, restituciones, censuras, irregularidades. Coimbra: Barreirus y Alvarez.
• Charles Borromeo. [1633]. “Instructiones Confessorum”. In Acta Ecclesiae Mediolanensis, A Sancto Carolo [...] Borromaei Archiepiscopi Mediolani Iussu Undique diligentius collecta et edita [...]. Lugduni: Ex Officina Anissoniana et Joan. Posuel, Tomus I, 644-668.
• Fernández de Córdoba, Antonio. 1621. Instrucción de confesores, como han de administrar el Sacramento de la Penitencia. Granada: Martín Fernandez Zambrano.
• Fray Valentín de la Madre de Dios. [1994]. El fuero de la conciencia o diálogo entre un confesor y un penitente a propósito del sexto mandamiento, ed. Gérard Dufour. Alicante: Instituto de Cultura Juan Gil-Albert.
• Księgi pokutne (tekst łaciński, grecki i polski). 2011. Ed. Arkadiusz Baron, Henryk Pietras SJ. Kraków: Wydawnictwo WAM.
• Medieval handbooks of penance: A translation of the principal libri poenitentiales and selections from related documents. 1965. Ed. Helena M. Gamer, John T. McNeill. New York: Columbia University Press.
• McNeill, John T. 1933.”Folk-Paganism in Penitentials.” The Journal of Religion, 13: 4.
• Martim Pérez. [1957]. “O penitencial de Martim Pérez em medievo-português.” Ed. Mário Martins. Lusitânia Sacra, 2.
• Nowakowski, Józef. 1753. Kolęda duchowna parafianom od pasterzów dla wygody wszystkich od jednego sprawiona albo sposób konwersowania kapłanom z ludźmi świeckimi, osobliwie przy nawiedzaniu ich podczas kolędy, także słuchania spowiedzi, napominania, czynienia refleksji na rozmowach, na kazaniach, na spowiedziach. Kraków: Drukarnia Michała Józefa Antoniego Dyaszewskiego.
• Delumeau, Jean. 1990. L’Aveu et le pardon: les difficultés de la confession (XIII e -XVIII e siècles). Paris: Fayard.
• Gurevich, Aron. 1990. Medieval Popular Culture. Problems of Belief and Perception. Cambridge: Cambridge University Press.
• Karwot, Edward. 1955. Katalog magii Rudolfa. Źródło etnograficzne z XIII wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Kołłątaj, Hugo. 1953. Stan Oświecenia w Polsce w ostatnich latach panowania Augusta III (1750-1764), ed. Jan Hulewicz. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Lausberg, Heinrich. 2002. Retoryka literacka. Podstawy wiedzy o literaturze, trans. Albert Gorzkowski. Bydgoszcz: Homini.
• López Martínez, Nicolás. 2001. “En torno al Penitencial de Silos.” Burgense: Collectánea Scientífica 42 (2): 569-582.
• Łowmiański, Henryk. 1979. Religia Słowian i ich upadek (w. VI-XII). Warszawa: PWN.
• Olszewski, Mikołaj. 2002. Świat zabobonów w średniowieczu. Studium Kazania „O zabobonach” Stanisława ze Skarbimierza. Warszawa: Semper.
• Partyka, Joanna. 2008. „Staropolskie podręczniki dla spowiedników: pierwsze kwestionariusze etnograficzne”. In „Wszystko tu najdzie, co wy macie w głowie”. Świat prozy staropolskiej, ed. Estera Lasocińska, Agnieszka Czechowicz, 297-304. Warszawa: Wydawnictwo IBL.
• Partyka, Joanna. 2012. „Władza nad sumieniami: retoryka penitencjałów i poradników dla kaznodziejów”. In Między znaczeniem a działaniem. Retoryka i władza, ed. Agnieszka Kampka, 125-133. Warszawa: Wydawnictwo SGGW.

Identifiers

DOI

10.29107/rr2017.3.2