Jak z uczuć uczynić argumenty? Środki retoryczne w wybranych szkicach krytycznoliterackich Michała Grabowskiego

• Authors: Dymek Dominika

Title variants

EN

How to translate feelings into arguments? Rhetorical figures in selected literary critical essays by Michał Grabowski

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Sądzę, że przykład pisarstwa krytycznoliterackiego Michała Grabowskiego, krytyka doby romantyzmu, ukazuje nie tylko indywidualne zmagania krytyka z własnym tekstem, ale prezentuje także wzorzec udzielania porad dominujący w XIX-wiecznej krytyce. Przykład strategii retorycznych wykorzystanych przez Grabowskiego otworzy dyskusję nad znacznie szerszym zagadnieniem – pozwoli zaprezentować jeden z wielu romantycznych modeli krytyki, która mimo dowartościowania roli odbiorcy opierała się na retorycznym oddziaływaniu na wybory czytelnika. Choć krytykę Grabowskiego charakteryzuje koncyliacyjny ton, a pisarz zdaje się jedynie doradzać czytelnikom, to w jego wypowiedziach łatwo odnaleźć także próby sterowania rozwojem literatury i jej recepcją. W artykule przybliżam środki retoryczne, które wykorzystywał autor O poezji XIX wieku, co pozwoli na pełniejsze objaśnienie jego myśli krytycznoliterackiej.

The example of critical literary texts by Michał Grabowski, a critic of the romantic era, demonstrates not only his individual struggle with his own text, but also presents the model of expressing recommendations that prevailed in the 19th century critique. The example of rhetorical strategies used by Grabowski will open a discussion about a much broader issue – it will make it possible to present one of many romantic models of criticism which, despite empowering the audience, was based on a rhetorical influence on the reader's choices. Although Grabowski's criticism is characterized by a conciliatory tone, and the author seems to only provide readers with advice, his expressions also reveal attempts at controlling the development of literature and its reception. I will thus present the tools used by the author of O poezji XIX wieku, which will allow me to more fully elucidate his literary critical views.

Keywords

PL

środki retoryczne; emocje; retoryczność; porady krytyka; teoria poezji

EN

rhetorical figures; emotions; rhetorics; critic's advice; theory of poetry

• Publisher: Polskie Towarzystwo Retoryczne
• Journal: Res Rhetorica
• Year: 2017
• Volume: 4
• Issue: 4
• Pages: 43-59

Dates

published

2017-12

Contributors

author

Dymek Dominika

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

References

• Bogołębska, Barbara. 1998. Romantyczny model retoryki i nauki o stylu: przegląd problematyki. „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” nr 1: 139-152.
• Bojarska, Katarzyna. 2013. Poczuć myślenie: afektywne procedury historii i krytyki (dziś). „Teksty Drugie” nr 6: 8-16.
• Dobrzańska, Teresa. 1984. Metafora, red. Maria Renata Mayenowa. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Dybciak, Krzysztof. 2016. „Istota i funkcje krytyki literackiej”. W Wokół czy w centrum literatury? Studia o krytyce i eseju. 9-26. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
• Eco, Umberto. 1972. Pejzaż semiotyczny, przeł. Adam Weinsberg. Wrocław: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Grabowski, Michał. 2005. „Jeszcze kilka słów o Karpińskim”. W Wybór pism krytycznych, oprac. Andrzej Waśko. 131-137. Kraków: Księgarnia Akademicka.
• Grabowski, Michał. 2005. „O poezji XIX wieku”. W Wybór pism krytycznych, oprac. Andrzej Waśko, 33-66. Kraków: Księgarnia Akademicka.
• Grabowski, Michał. 2005. „Uwagi nad «Balladami» Stefana Witwickiego z przyłączeniem uwag ogólnych nad szkołą romantyczną w Polszcze”. W Wybór pism krytycznych, oprac. Andrzej Waśko, 3-8. Kraków: Księgarnia Akademicka.
• Grabowski, Tadeusz. 1931. Krytyka literacka w Polsce w dobie romantyzmu. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
• Jarzębski, Jerzy. 2007. „Krytyka: kilka słów wstępu”. W Dyskursy krytyczne u progu XXI wieku. Między rynkiem a uniwersytetem, red. Dorota Kozicka, Tomasz Cieślak-Sokołowski, 5-12. Kraków: Universitas.
• Jasielska, Aleksandra. 2013. Reprezentacja współczesnych modeli emocji w dziełach sztuki. „Teksty Drugie” nr 6: 204-220.
• Karpiński, Franciszek. 1993. „O wymowie w prozie albo wierszu”. W Oświeceni o literaturze. Wypowiedzi pisarzy polskich 1740-1800, oprac. Teresa Kostkiewiczowa, Zbigniew Goliński, 197-219. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Korolko, Mirosław. 1998. Sztuka retoryki: przewodnik encyklopedyczny. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Koszowy, Marcin. Budzyńska, Katarzyna. 2015, „Ad verecundiam jako element struktury dialogu”. W Strategie retoryczne, techniki komunikacyjno-poznawcze, błędy i sofizmaty. 140-163. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Kozicka, Dorota. 2007. „Metafory metakrytyki – przenośny wizerunek krytyka literatury”. W Dyskursy krytyczne u progu XXI wieku. Między rynkiem a uniwersytetem, red. Dorota Kozicka, Tomasz Cieślak-Sokołowski, 393-410. Kraków: Universitas.
• Lausberg, Heinrich. 2002. Retoryka literacka. Podstawy wiedzy o literaturze, przeł., oprac. Albert Gorzkowski. Bydgoszcz: Homini.
• Lichański, Jakub Zdzisław. 1992. Retoryka od średniowiecza do baroku. Teoria i praktyka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Massumi, Brian. 2013. Autonomia afektu, przeł. Adam Lipszyc. „Teksty Drugie” nr 6: 111-134.
• Mickiewicz, Adam. 1986. „Romantyczność”. W Wybór poezji, oprac. Czesław Zgorzelski, 99-104. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Pieczyński, Maciej. 2016. „Retoryka”. W Słownik polskiej krytyki literackiej 1764-1918. Pojęcia – terminy – zjawiska – przekroje, red. Józef Bachórz, Grażyna Borkowska, Teresa Kostkiewiczowa i in., t.2, 457-467. Toruń-Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Płachecki, Marian. Zaleski, Krzysztof. 1974, „Metatekst w tekście krytycznym”. W Badania nad krytyką literacką, red. Janusz Sławiński, t. 1. 81-94. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Płuciennik, Jarosław. 2000. Retoryka wzniosłości w dziele literackim. Kraków: Universitas.
• Schlegel, Friedrich. 2009. Fragmenty, przeł. Carmen Bartl, oprac. Michał Paweł Markowski, 39-147. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Stanisz, Marek. 2007. Przedmowy romantyków: kreacje autorskie, idee programowe, gry z czytelnikiem, Kraków: Księgarnia Akademicka.
• Tokarski, Ryszard. 1988. „Metafora-zagadka: możliwości interpretacji”. W Studia o tropach, red. Teresa Dobrzańska, cz. 1. 45-54.Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Waśko, Andrzej. 2005. „Wstęp”. W Wybór pism krytycznych, oprac. Andrzej Waśko. V-XXXVII, Kraków: Księgarnia Akademicka.
• Węgrzyn, Iwona. 2012. „Listowanie krytyków. Epistolograficzne potyczki pisarzy kręgu «Tygodnika Petersburskiego» i kijowskiej «Gwiazdy»”. W Dyskursy krytycznoliterackie 1764-1918. Wokół „Słownika polskiej krytyki literackiej”, red. Mirosław Strzyżewski, cz. 2, 157-174, Toruń: Wydawnictwa Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Ziomek, Jerzy. 2000. Retoryka opisowa, wyd. 2 popr. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Identifiers

DOI

10.29107/rr2017.4.4