Dobry doradca – piętnastowieczny portugalski traktat dydaktyczny. O poradach żywieniowych króla Edwarda

• Authors: Działak-Szubińska Anna

Title variants

EN

Leal Conselheiro – Portuguese didactic treatise. Advice on nutrition by King Edward

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Dobry doradca (Leal Conselheiro) to traktat dydaktyczny napisany przez króla Edwarda (port. Dom Duarte), władcę Portugalii z dynastii Avis (1391–1438). Dzieło – podobnie jak inne utwory monarchy, któremu historiografowie nadali przydomek „Elokwentny” – jest przykładem publikacji z tak zwanego nurtu dworskiej prozy doktrynalnej. Wszechstronnie wykształcony władca wygłasza różnorodne porady. W wielu przypadkach odwołuje się także do autorytetu Kościoła i uczonych ksiąg, mimo to rady podane są w sposób przystępny i przejrzysty. Autor traktatu utrzymuje stały kontakt z audytorium – w pracy można znaleźć elementy właściwe dla dyskursu wygłaszanego ustnie, a porady są skierowane bezpośrednio do interlokutora i oparte na osobistych doświadczeniach władcy. Dobry doradca, zgodnie z nazwą, jest dziełem, które zawiera zalecenia z różnych dziedzin życia, w tym także porady dotyczące żywienia. To właśnie zalecenia, które król formułuje i przedstawia odnośnie do, jak sam to określa, „dbania o żołądek”, zostały w artykule poddane analizie. Na podstawie specyfiki wybranych środków językowych charakterystycznych dla literatury parenetycznej można stwierdzić, że tekst jest wysoce perswazyjny i podporządkowany celom doradczym. Co więcej, pozornie błahe wskazówki żywieniowe Dobrego doradcy są elementem szerszej wizji moralno-politycznej.

EN

Leal Conselheiro is a fifteenth century didactic treatise written by Edward (Portuguese: Dom Duarte), King of Portugal of the House of Aviz (1391–1438). The work – similar to others created by the ruler, whom historiographers refer to as the Eloquent – comes under the heading of so-called prosa doutrinal de corte. A diversified body of advice is delivered by a comprehensively educated king. King Edward relates to the authority of the Church as well as wise books. Nonetheless, bits of advice are presented clearly and understandably. It is worth adding that the author maintains a rapport with his audience – the work exhibits features evocative of oral discourse, whereas advice is addressed directly at the interlocutor and based upon king’s personal experience. Leal Conselheiro, in line with its very title, is a compound of recommendations from different areas of life, including nutrition. Advice on “how to take care of one’s stomach”, as the king himself puts it, has been subjected to analysis in the present article. The characteristics of textual devices demonstrate that the treatise is highly persuasive and subordinated to advisory goals. What is more, apparently trivial pieces of nutrition-related advice of Leal Conselheiro seem to be embedded in the king’s broader political and moral vision.

Keywords

PL

Dobry doradca; Edward I (Dom Duarte); literatura portugalska; porady; literatura parenetyczna

EN

Leal Conselheiro; King Edward (Dom Duarte); Portuguese literature; paraenesis

• Publisher: Polskie Towarzystwo Retoryczne
• Journal: Res Rhetorica
• Year: 2018
• Volume: 5
• Issue: 1
• Pages: 81-95

Dates

published

2018

Contributors

author

Działak-Szubińska Anna

• Uniwersytet Warszawski

References

• Arystoteles. 2004. Retoryka. Retoryka dla Aleksandra. Poetyka, tłum. Henryk Podbielski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Budzyńska-Daca, Agnieszka. 2009. „Sztuka argumentacji”. W Retoryka, red. Maria Barłowska, Agnieszka Budzyńska-Daca i Piotr Wilczek. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Dom Duarte. 2012. Leal Conselheiro: Electronic Critical Edition, red. João Dionísio et al. Madison: University of Wisconsin–Madison Libraries, http://digital.library.wisc.edu/1711.dl/IbrAmerTxt.LealConsel [5.02.2018].
• Camões, Luís Vaz de. 1995. Luzytanie, tłum. Ireneusz Kania. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Carvalhão Buescu, Maria Leonor. 1994. História da literatura. Lisboa: Imprensa Nacional–Casa da Moeda.
• Curtius, Ernst Robert. 1997. Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, tłum. Andrzej Borowski. Kraków: Universitas.
• Dionísio, João. 2001–2002. „Literatura Franciscana no Leal Concelheiro, de D. Duarte”. Lusitania Sacra. 2a série, 13–14: 491–515.
• Dionísio, João. 1998. „Uma Abelha no Prólogo” W História e Antologia da Literatura Portuguesa. Século XV. Obras dos Príncipes de Avis, red. Luis de Sousa Rebelo et al. 25–28. Lisboa: Casa da Moeda.
• Domański Juliusz. 2009. Philologica, Litteraria, Humaniora. Studia i szkice z dziejów recepcji dziedzictwa antycznego. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
• Działak-Szubińska, Anna. 2016. „«Wydawać Ci się może, że wszystkich tych [zaleceń] ciężko jest przestrzegać, lecz, gdy już się przyzwyczaisz, lżej Ci przyjdzie żyć z nimi w zgodzie». O średniowiecznej dietetyce słów kilka. Dobry doradca króla Portugalii Edwarda (1391–1438)”. W Kuchnia i stół w komunikacji społecznej. Dyskurs, tekst, kultura, red. Waldemar Żarski przy współpracy Tomasza Piaseckiego. 256–262. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut.
• Dziechcińska, Hanna. 1972. „Parenetyka, jej tradycje i odmiany w literaturze”. W Problemy literatury staropolskiej, red. Janusz Pelc. 355–390. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Fernandes Reis, Flávio Antônio. 2015. „No Leal Conselheiro de D. Duarte: Concelhos Sobre a Maneira de «Tirar em Linguagem» Textos Latinos em Língua Vulgar Portuguesa Quatrocentista”. Aletria 3: 225–242.
• Gomes, Saul António. 2012. „Livros de Ciência em Bibliotecas Medievais”. Ágora. Estudos Clássicos em debate 14.1: 13–26.
• Gonçalves, Iria. 2011. „A Alimentação”. W História da Vida Privada em Portugal. A Idade Média, red. Bernardo Vasconcelos e Sousa. 226–259. Lisboa: Temas e Debates–Círculo de Leitores.
• Gouveia Monteiro, João. 1998. „Orientações da Cultura da Corte na Primeira Metade do Século XV (A literatura dos Príncipes de Avis)”. W História e Antologia da Literatura Portuguesa. Século XV. Obras dos Príncipes de Avis, red. Luís de Sousa Rebelo, et al. 11–17. Lisboa: Casa da Moeda.
• Klave, Janina. 1985. Historia literatury portugalskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Korolko, Mirosław. 1990. Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny. Wiedza Powszechna: Warszawa.
• Lindley Cintra, Luís Filipe. 1998. „Dom Duarte”. W História e Antologia da Literatura Portuguesa.Século XV. Obras dos Príncipes de Avis, red. Luís de Sousa Rebelo, et al. 18–24. Lisboa: Casa da Moeda.
• Meyzie, Philippe. 2012. Kuchnia w Europie doby nowożytnej. Jeść i pić: XVI–XIX wiek, tłum. Ewa Kucińska i Aleksandra Drzymała. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią wieki”.
• Montanari, Massimo. 2012. Il cibo come cultura. Bari: Editori Laterza.
• Pina, Rui de. 1914. Cronica d’El-Rei D. Duarte. Porto: Renascença.
• Platon. 1999. Fajdros, tłum. Władysław Witwicki. Kęty: Wydawnictwo Antyk.
• Ramos, Rui, Vasconcelos e Sousa, Bernardo and, Monteiro, Nuno Gonçalo. 2012. História de Portugal. Lisboa: A Esfera dos Livros.
• Rodrigues de Oliveira, Ana. 2010. Rainhas Medievais de Portugal. Lisboa: A esfera dos livros.
• Saraiva, José Hermano. 2000. Krótka historia Portugalii, tłum. Ewa Łukaszyk. Kraków: Universitas.
• Soares, Nair de Nazaré Castro. 2011. „Retórica de Corte no Primeiro Humanismo Português”. Máthesis 20: 231–251.
• Załęska, Maria. 2016. „Autorytet i argument z autorytetu w kontekście krytyki: ipse dixit, ergo?” W Retoryka–władza–krytyka, red. Maria Załęska. 57–82. Warszawa: Polskie Towarzystwo Retoryczne.

Identifiers

DOI

10.29107/rr2018.1.6