Retoryka pamięci zbiorowej – ujęcia, perspektywy i problemy badawcze

• Authors: Marta Wójcicka

Title variants

EN

Rhetoric of collective memory – approaches, perspectives and research problems [–▪️▪️▪️-]

Abstracts

EN

The article is an attempt to define the term “rhetoric of memory”. The first part presents a linguistic approach to collective memory defined as an image of the past created in the text and remembering as a communicative practice. Attention was also paid to the role of the individual in the process of remembering. The following sections present key concepts of the rhetoric of memory and the assumptions of visual and multimodal rhetoric. The last part is a rhetorical analysis of the speech delivered by Marian Turski on the 80th anniversary of the outbreak of the Warsaw Ghetto Uprising. The analyzed text – intertextual and intericonic – contains and evokes images of the past, and at the same time serves to remember – it shows the past as a continuum, a process. The analysis – in accordance with the assumptions of multimodal rhetoric – consists of three parts: syntactic analysis (semiotic means), semantic analysis (meaning), pragmatic analysis (sign functions).

PL

Artykuł stanowi próbę zdefiniowania terminu „retoryka pamięci”. W pierwszej części przedstawiono lingwistyczne ujęcie pamięci zbiorowej, definiowanej jako obraz przeszłości kreowany w tekście oraz pamiętania jako praktyki komunikatywnej. Zwrócono także uwagę na rolę jednostki w procesie pamiętania. W kolejnych częściach przedstawiono kluczowe koncepcje retoryki pamięci oraz założenia retoryki wizualnej i multimodalnej. Ostatnia część stanowi retoryczną analizę przemówienia wygłoszonego przez Mariana Turskiego w 80. rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim. Analizowany tekst – intertekstualny i interikoniczny – zawiera i przywołuje obrazy przeszłości, a zarazem służy pamiętaniu – ukazuje przeszłość jako continuum, proces. Analiza – zgodnie z założeniami retoryki multimodalnej – składa się z trzech części: analiza syntaktyczna (środki semiotyczne), analiza semantyczna (znaczenie), analiza pragmatyczna (funkcje znaków).

Keywords

PL

pamięć zbiorowa; pamiętanie; retoryka; multimodalność

EN

collective memory; remembering; rhetoric; multimodality

• Publisher: Polskie Towarzystwo Retoryczne
• Journal: Res Rhetorica
• Year: 2024
• Volume: 11
• Issue: 1
• Pages: 52-65

Dates

published

2024

Contributors

author

Marta Wójcicka

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

References

• Assmann, Aleida. 2013. Między historią a pamięcią. Antologia. Red. Magdalena Saryusz-Wolska. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Assmann, Jan. 2008. Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych. Tłum. Anna Kryczyńska-Pham. Red. Robert Traba. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Bredekamp, Horst. 2020. „Akty obrazu jako świadectwo i werdykt” W: Historia wizualna. Obrazy w dyskusjach niemieckich historyków. Red. Magdalena Saryusz-Wolska. Tłum. Adam Peszke. 201-206. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Chlebda, Wojciech. 2012. „Pamięć ujęzykowiona” W Tradycja dla współczesności, t. 6: Pamięć jako kategoria rzeczywistości kulturowej, red. Jan Adamowski, Marta Wójcicka. 109–119. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Drong, Leszek. 2019. Tropy konfliktu. Retoryka pamięci kulturowej we współczesnej powieści pół-nocnoirlandzkiej. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
• Erll, Astrid. 2009. „Literatura jako medium pamięci zbiorowej” W: Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, red. Magdalena Saryusz-Wolska. 211-247. Kraków: Universitas.
• Erll, Astrid. 2018. Kultura pamięci. Wprowadzenie. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Hahn, Hans Henning, Traba, Robert. 2015. „O czym (nie) opowiadają polsko-niemieckie miejsca pamięci” W Polsko-niemieckie miejsca pamięci, t. 1, Wspólne/Oddzielne, red. Hans H. Hahn, Robert Traba. 9–43. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Halbwachs, Maurice. 2008. Społeczne ramy pamięci. Warszawa: PWN.
• Kaczmarek, Michał. 2007. „Retoryka pamięci (z problemów mnemologii Vincenza)”. Przestrzenie Teorii. 7: 75-96.
• Kampka, Agnieszka. 2011. „Retoryka wizualna. Perspektywy i pytania”, Forum Artis Rhetoricae. 1: 7-23.
• Kubiszyn, Marta. 2019, Niepamięć– postpamięć– współpamięć. Zagłada lubelskich Żydów jako przedmiot kultury pamięci. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Pisarek, Walery. 2002. Nowa retoryka dziennikarska. Kraków: Universitas.
• Tabaszewska, Justyna. 2016. Poetyki pamięci. Współczesna poezja wobec tradycji i pamięci. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
• Terdiman, Richard. 1993. Present Past: Modernity and the Memory Crisis. New York: Cornell University Press.
• Wójcicka, Marta. 2014. Pamięć zbiorowa a tekst ustny. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Wójcicka, Marta. 2023. Medialne dyskursy (nie)pamięci zbiorowej. Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Identifiers

DOI

10.29107/rr2024.1.3

Biblioteka Nauki

39744754