O zróżnicowaniu desygnatów terminu „ekologia” z okazji czterdziestej rocznicy ogłoszenia

• Authors: Maciej Tomaszewski

Title variants

O zróżnicowaniu desygnatów terminu „ekologia” z okazji czterdziestej rocznicy ogłoszenia

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W pierwszej części artykułu wskazano określenia ekologii w nauczaniu Jana Pawła II i w encyklice Laudato si’ papieża Franciszka. Ukazano postulat wypracowania języka właściwego dla „ekologii integralnej” jako wezwanie do przeciwstawienia się zagrażającej jej „ekologii powierzchownej”. W drugiej części przedstawiono desygnaty terminu „ekologia” występujące w szesnastu źródłach o zróżnicowanym statusie. Grupy desygnatów przedstawiono zgodnie ze wzrostem liczby wymienianych znaczeń terminu „ekologia” (od 2 do 9) u szesnastu autorów w latach 1990-2010. W trzeciej części określono tendencje dostrzeżone w polisemicznym (wieloznacznym) użyciu tego terminu. Zauważono zbieżność różnych definicji pojęcia „ekologia” u autorów związanych z biologią. Definicje te podobne są do spotykanych w innych źródłach, w których nie występuje polisemia tego terminu. Stwierdzono również, że w dokumentach Jana Pawła II i w encyklice Laudato si’ papieża Franciszka termin „ekologia” ma charakter polisemiczny. Zaobserwowany u niektórych autorów brak akceptacji dla polisemii tego terminu rodzi pytanie: Czy postawa ta ma wpływ na odbiór ekologicznej nauki Kościoła?

EN

The first part of the article indicates the definitions of the term ecology in the teaching of John Paul II and the encyclical Laudato si‚ of Pope Francis. The postulate to develop a language appropriate for integral ecology was presented as a call to oppose the superficial ecology threatening it. The second part presents the designations of the term ecology appearing in sixteen sources of various status. Groups of desig-nations were presented in accordance with the increase in the number of meanings of the term ecology (from 2 to 9) in sixteen authors in the years 1990-2010. The third part sets out trends noticed in the polysemic (ambiguous) use of the term ecology. The is a coincidence of different definitions of the term ecology in authors related to biology. These definitions are similar to those found in other sources that do not have the polysemy of the term. It was also stated that in the documents of John Paul II and in the encyclical Laudato si ’of Pope Francis, the term ecology is of polysemic character. The lack of acceptance of the term observed in some authors raises the question: Does this attitude influence the reception of the Church’s ecological teaching?

Keywords

PL

ekologia; polisemia; definicja; znaczenie; uprzedzenie; ekologia; polisemia; definicja; znaczenie; uprzedzenie

EN

Ecology; polysemy; definition; meaning; prejudice

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Collegium Bobolanum
• Journal: Studia Bobolanum
• Year: 2020
• Volume: 31
• Issue: 1
• Pages: 155-185

Dates

published

2020-11-10

Contributors

author

Maciej Tomaszewski

• Papieski Wydział Teologiczny w Warszawie – Collegium Bobolanum Warszawa

• https://orcid.org/0000-0003-4740-1883

References

• Franciscus. „Adhortacja apostolska Evangelii gaudium” (24 XI 2013). AAS 105 (2013):
• -1137.
• Franciszek. Encyklika „Laudato si’” w trosce o wspólny dom. Kraków: Wydawnictwo M, 2015.
• Giovanni Paolo II. „Omelia, Kaunas, Campo »Sàntaka«” (Lituania, 6 IX 1993). http://www.vatican.va/content/john-paul-ii/it/homilies/1993/documents/hf_jp-ii_hom_19930906_kaunas.html.
• Giovanni Paolo II. „Discorso di Giovanni Paolo II ai partecipanti al III »Meeting Per L’amicizia Tra I Popoli«” (Rimini, 29 VIII 1982). http://www.vatican.va/content/john-paul-ii/it/speeches/1982/august/documents/hf_jp-ii_spe_19820829_meeting-amicizia.html.
• Giovanni Paolo II. „Discorso al mondo accademico e agli intellettuali, Cappella dell’Università di Vilnius” (5 IX 1993). http://www.vatican.va/content/john-paul-ii/it/speeches/1993/september/documents/hf_jp-ii_spe_19930905_universita- vilnius.html.
• Giovanni Paolo II. Udienza Generale (2 IV 1986). http://www.vatican.va/content/john-paul- ii/it/audiences/1986/documents/hf_jp-ii_aud_19860402.
• hml.
• Ioannes Paulus II. „Encyklika Sollicitudo rei socialis” (30 XII 1987). AAS 80 (1988): 513- 586.
• Ioannes Paulus II. „Encyklika Centesimus annus” (1 V 1991). AAS 83 (1991): 793-867.
• Ioannes Paulus II. „Encyklika Evangelium vitae“ (25 III 1995). AAS 87 (1995): 401-522.
• Ioannes Paulus II. „Encyklika Fides et ratio” (14 IX 1998). AAS 91 (1999): 5-88.
• Ioannes Paulus II. „Posynodalna adhortacja apostolska Christifideles laici” (30 XII 1988). AAS 81 (1989): 393-521.
• Ioannes Paulus II. „List apostolski Inter sanctos” (29 XI 1979). AAS 71(1979): 1509-1510.
• Ioannes Paulus II. „ List apostolski Radiabat velut” (15 VIII 1982). AAS 75 (1983): 107-118.
• Ioannes Paulus II. „Allocutio ad sodales Societatis Europaeae Physices” (30 III 1979). AAS71(1979): 591-596.
• Ioannes Paulus II. „Allocutio Genavae, CERN” (15 VI 1982). AAS 74 (1982): 1006-1012.
• Ioannes Paulus II. „Allocutio ad eos qui undeseptuagesimo coetui consociationis popularium legibus ferendis legatorum ex multis Nationibus Romae habito interfuere coram admissos” (18 IX 1982). AAS 74 (1982): 1162-1167.
• Ioannes Paulus II. „Allocutio Nairobiae, ad Organismos ab omnibus nationibus ibi extantes habita” (18 VIII 1985). AAS 78 (1986): 89-95.
• Ioannes Paulus II. „Allocutio in Valle videnda, intra fines Bellunensis dioecesis habita, occasione oblata commemorationis S. Ioannis Gualberti” (12 VII 1987).
• AAS 80 (1988): 46-51.
• Ioannes Paulus II. „Allocutio L expleto anno a Pontificia Academia Scientiarum condita” (28 X 1986). AAS 79 (1987): 871-881.
• Ioannes Paulus II. „Allocutio Denverii, ad iuventam ex omnibus nationibus in nocturnis vigiliis congregatami habita. Secunda vigilia” (14 VIII 1993). AAS 86 (1994): 418-423.
• Ioannes Paulus II. „Allocutio ad eos qui plenario coetui Pontificiae Academiae Scientiarum interfuerunt” (28 X 1994). AAS 87(1995): 627-632.
• Ioannes Paulus II. „Nuntius scripto datus La paix avec Dieu Créateur – la paix avec toute la création” (8 XII 1989). AAS 82 (1990): 147-156.
• Jan Paweł II. „Encyklika Sollicitudo rei socialis” (30 XII 1987). http://www.vatican.va/content/john-paul-ii/pl/encyclicals/documents/hf_ jp-ii_enc_30121987_sollicitudo-rei-socialis.html.
• Jan Paweł II. „Encyklika Centesimus annus” (1 V 1991). http://www.vatican.va/content/john-paul-ii/pl/encyclicals/documents/hf_jp-ii_enc_01051991_centesimus-annus.html.
• Jan Paweł II. „Encyklika Evangelium vitae” (25 III 1995). http://www.vatican.va/content/john-paul-ii/pl/encyclicals/documents/hf_ jp-ii_enc_25031995_evangelium-vitae.html.
• Jan Paweł II. „Encyklika Fides et ratio” (14 IX 1998). http://www.vatican.va/content/john-paul-ii/pl/encyclicals/documents/hf_jp-ii_enc_14091998_fides-et-ratio.html.
• Jan Paweł II. „Posynodalna adhortacja apostolska Christifideles laici ” (30 XII 1988). W Jan Paweł II, Dzieła zebrane. T. II: Adhortacje, redakcja Paweł Ptasznik i in., 219-294. Kraków: Wydawnictwo M, 2006.
• Jan Paweł II. List Apostolski „Inter Sanctos” ogłaszający św. Franciszka z Asyżu patronem ekologów. Rzym, 29 XI 1979. Tłumaczenie Cecylian Niezgoda. W Zbigniew Świerczek, Ekologia-Kościół i św. Franciszek, 171-172. Kraków: Wyższe Seminarium Duchowne OO. Franciszkanów w Krakowie, 1990.
• Jan Paweł II. „List na zakończenie jubileuszu osiemsetlecia urodzin św. Franciszka”. Studia franciszkańskie 1(1984): 32-42.
• Jan Paweł II. „Homilia do leśników w Val Visdende w Dolomitach” (12 VII 1987). Osservatore Romano, nr 8 (1987): 14-15.
• Jan Paweł II. „Homilia podczas Mszy św. dla wiernych archidiecezji. Moc Prawdy Chrystusa odnawia oblicze ziemi”. Kowno, 6 IX 1993. W Jan Paweł II, Dzieła zebrane. T. XI: Homilie i przemówienia z pielgrzymek – Europa, cz. 3, redakcja Paweł Ptasznik i in., 636-638. Kraków: Wydawnictwo M, 2008.
• Jan Paweł II. „Homilia podczas liturgii słowa”. Zamość, 12 VI 1999 [opisana jako: Sandomierz 12 VI 1999]. W Jan Paweł II, Dzieła zebrane. T. IX: Polska, cz. 1, redakcja Paweł Ptasznik i in., 837-840. Kraków: Wydawnictwo M, 2009.
• Jan Paweł II. „Przemówienie do Europejskiego Towarzystwa Fizycznego” (31 III 1979). W Jan Paweł II, Nauczanie Papieskie. T. II/1: 1979 (styczeń-czerwiec), redakcja Eugeniusz Weron, Antoni Jaroch, 309-313. Poznań: Pallottinum, 1990.
• Jan Paweł II. „Przemówienie w Europejskim Centrum Badań Naukowych” (15 VI 1982). W: Jan Paweł II. Nauczanie Papieskie. T. V/2: 1982 (czerwiec-grudzień), redakcja Eugeniusz Weron, Antoni Jaroch, 95-98. Poznań: Pallottinum, 1996.
• Jan Paweł II. „Przemówienie do uczestników sesji plenarnej Papieskiej Akademii
• Jan Paweł II. „Przemówienie do uczestników Mityngu Przyjaźni Między Narodami” (29 VIII 1982). W Jan Paweł II. Nauczanie Papieskie. T. V/2: 1982
• (czerwiec-grudzień), redakcja Eugeniusz Weron, Antoni Jaroch, 316-319. Poznań: Pallottinum, 1996.
• Jan Paweł II. „Przemówienie do uczestników 69. Konferencji Unii Międzyparlamentarnej” (18 IX 1982). W Jan Paweł II. Nauczanie Papieskie. T. V/2: 1982 (czerwiec-grudzień), redakcja Eugeniusz Weron, Antoni Jaroch, 389-393. Poznań: Pallottinum, 1996.
• Jan Paweł II. „Przemówienie w ośrodku ONZ ds. ochrony środowiska (UNEP) oraz osiedli ludzkich (INCHS)” (18 VIII 1985). Osservatore Romano, nr 71(1985): 12-13 (nr nadzwyczajny).
• Jan Paweł II. „Przemówienie do Papieskiej Akademii Nauk (28 X 1986). Mądrość i etyka – granice nauki”. W Jan Paweł II, Dzieła zebrane. T. XIV: Homilie i przemówienia okolicznościowe, redakcja Paweł Ptasznik i in., 515-521. Kraków: Wydawnictwo M, 2009.
• Jan Paweł II. „Przemówienie podczas czuwania modlitewnego w Cherry Creek State Park. Chrystus nadzieją, która nie zawodzi” (14 VIII 1993). W Jan Paweł II, Dzieła zebrane. T. XII: Homilie i przemówienia z pielgrzymek – Ameryka Północna i Południowa, redakcja Paweł Ptasznik i in., 111-118. Kraków: Wydawnictwo M, 2009.
• Jan Paweł II. „Przemówienie podczas spotkania z przedstawicielami świata kultury i nauki na Uniwersytecie Wileńskim. Nowe Przymierze między Kościołem a kulturą” (5 IX 1993). W Jan Paweł II, Dzieła zebrane. T. XI: Homilie i przemówienia z pielgrzymek – Europa, cz. 3, redakcja Paweł Ptasznik i in., 627-631. Kraków: Wydawnictwo M,
• Jan Paweł II. „Orędzie na XXIII Światowy Dzień Pokoju 1 stycznia 1990 Pokój z Bogiem Stwórcą – pokój z całym stworzeniem” (8 XII 1989). W Zbigniew Świerczek, Ekologia – Kościół i św. Franciszek, 184-197. Kraków: Wyższe Seminarium Duchowne OO. Franciszkanów w Krakowie, 1990.
• Jan Paweł II. „Katecheza Stworzenie a słuszna autonomia rzeczy stworzonych” (2 IV1986). W Jan Paweł II, Dzieła zebrane. T. VI: Katechezy, cz. 1, redakcja Paweł Ptasznik i in., 617-619. Kraków: Wydawnictwo M, 2007.
• Banaszak Józef, Wiśniewski Henryk. Podstawy ekologii. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2006.
• Blackburn Simon. Oksfordzki słownik filozoficzny. Warszawa: Książka i Wiedza, 1997 Nauk” (28 X 1994). Osservatore Romano nr 2(1995): 43-45.
• Bołoz Wojciech. Kościół i ekologia. W obronie człowieka i środowiska naturalnego. Kraków: Wydawnictwo Homo Dei, 2010.
• Budzyński Oleg. „Ekologia i gospodarka w perspektywie przeszłości”. W Ekonomia. Ekologia. Etyka (materiały konferencyjne), redakcja Włodzimierz Tyburski, 133 142. Toruń: Instytut Filozofii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Polski Klub Ekologiczny Oddział Pomorsko-Kujawski, 1996.
• Chlewiński Zdzisław. „Ekologizm”. W Encyklopedia katolicka. T. 4, redakcja Romuald Łukaszyk i in. (Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski, 1983), 794-795.
• Cieśliński Cezary. „Definicja realna”. W Simon Blackburn, Oksfordzki słownik filozoficzny, 78b. Warszawa: Książka i Wiedza, 1997.
• Compagnoni Francesco, Piana Giannino, Privitera Salvatore, redakcja, Nuovo Dizionario di Teologia Morale. Wyd. 3. Cinisello Balsamo: Edizioni San Paolo, 1994.
• Czarny Janusz. „Ekologia”. W Leksykon Duchowości Katolickiej, redakcja Marek
• Chmielewski, 242-243. Lublin-Kraków: Wydawnictwo M, 2002.
• Czelakowska Anna. „Polisemia regularna: między semantyką a kontekstem”, LingVaria 9, nr 1 (2014): 45-58.
• Czernecka-Rej Bożena. „Wieloznaczność”. W Powszechna Encyklopedia Filozofii. T. 9: Se-Ż, redakcja Andrzej Maryniarczyk, 752b-754b. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2008.
• Dołęga Józef M. Człowiek w zagrożonym środowisku. Z podstawowych zagadnień sozologii. Warszawa: Wydawnictwo ATK, 1993.
• Dołęga Józef M., Czartoszewski Jacek W., redakcja, Ochrona środowiska w filozofii i teologii. Warszawa: Wydawnictwo ATK, 1999.
• Dudała Rafał. „Polisemiczny charakter zjawiska laickości i przykłady jego zastosowania we współczesnym dyskursie publicznym”. Logos i Ethos 50, nr 2 (2019): 107-125.
• Eldredge Niles. Życie na krawędzi. Rozwój cywilizacji i zagłada gatunków. Warszawa:
• Prószyński i S-ka., 2003.
• Gajewska Magdalena , Pawliszak Piotr, redakcja, Polisemia krzyża w praktykach społeczeństwa polskiego. Miscellanea Anthropologica et Sociologica 13. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2012.
• Ganowicz-Bączyk Anita. Spór o etykę środowiskową. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2009.
• Gogola Jerzy W. „Słowo wstępne”. W Marek Sokołowski, W stronę ekologii ducha, 7-9. Kraków: Wydawnictwo Karmelitów Bosych, 2006.
• Gomola Aleksander. „Niejednoznaczna Biblia. O tłumaczeniu terminów polisemicznych”. Znak 6, nr 697 (2013): 85-89.
• Gomola Aleksander. „Rola kontekstu w przekładzie terminów polisemicznych w Biblii”. W Słowo – kontekst – przekład, redakcja Joanna Dybiec-Gajer, Anna Tereszkiewicz, 59-69. Kraków: Krakowskie Towarzystwo Popularyzowania Wiedzy o Komunikacji Językowej „Tertium”, 2014.
• Haeckel Ernst. „Über Entwicklungsgang und Aufgabe der Zoologie”. Jenaische Zeitschrift für Naturwissenschaft, nr 18 (1870): 353-370.
• Harbar Arkadiusz. „Ochrona środowiska w nauczaniu św. Jana Pawła II”. W Ekologia wyzwaniem dla teologii, redakcja Jarosław M. Lipniak, 219-233.
• Wrocław: Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu, 2016.
• Jaromi Stanisław. Ecologia humana – chrześcijańska odpowiedź na kryzys ekologiczny. Kraków: Bratni Zew, 2004.
• Jaromi Stanisław. „Nadzieje Jana Pawła II związane z ochroną stworzenia”. W Losy
• Nadziei świętego Jana Pawła II, redakcja Agnieszka Hennel-Brzozowska, Stanisław Jaromi, 130-142. Kraków: Wydawnictwo „Scriptum” 2016.
• Jaromi Stanisław, redakcja, Patron ekologów: Ruch Ekologiczny św. Franciszka z Asyżu. Szkoła liderów ekologii integralnej REFA i Wydawnictwo Franciszkanów Bratni Zew z okazji 40-lecia ogłoszenia św. Franciszka patronem ekologów. Kraków: Bratni Zew, 2019.
• Kalinowska Anna. Ekologia – wybór przyszłości. Wyd. 2. Warszawa: Editions Spotkania, 1993.
• Kądziołka Władysław. „Polisemia jako klucz do estymy logosu”. Studia nad Rodziną 15, nr 1/2 (2011): 319-339.
• Kehl Medard. (Współpraca Hans-D. Mutschler, Michael Sievernich). I widział Bóg, że to jest dobre. Teologia stworzenia. Tłumaczenie Wiesław Szymona. Poznań: W drodze, 2008.
• Korpysz Tomasz. „Polisemia i homonimia”. Idziemy nr 33 (2014): 44.
• Lenartowicz Piotr. Elementy teorii poznania (Szkice wykładów). Kraków: Wydział Filozoficzny Towarzystwa Jezusowego w Krakowie, 1995.
• Lisicka Halina. „Ochrona środowiska czy ekologia”. W Ochrona środowiska w filozofii i teologii, redakcja Józef M. Dołęga, Jacek W. Czartoszewski, 260-264. Warszawa: Wydawnictwo ATK, 1999.
• Lovelock James. Gaia. A New Look at Life on Earth. Oxford: Oxford Univ. Press, 1995.
• Łastowski Krzysztof. „Cztery sposoby pojmowania ekologii, czyli o przesłankach ekofilozofii”. W Człowiek wobec świata, redakcja Zbigniew Hull,
• Witold Tulibacki, 91-104. SNS AR-T w Olsztynie, PTF Oddział w Olsztynie, 1996.
• Mączka Ewelina Marta, Pawlik Jacek Jan, redakcja, Polisemia ciała. Olsztyn: Wydział Teologii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, 2016.
• Moroni Antonio. „Fondamenti scientifici per un’etica dell’ambiente”. W Nuovo Dizionario di Teologia Morale, redakcja Francesco Compagnoni, Giannino Piana, Salvatore Privitera, 439-459. Wyd. 3. Cinisello Balsamo: Edizioni San Paolo, 1994.
• Najder-Stefaniak Krystyna. „Edukacja w paradygmacie ekologicznym”. W Ochrona środowiska w filozofii i teologii, redakcja Józef M. Dołęga, Jacek W. Czartoszewski, 131-141.Warszawa: Wydawnictwo ATK, 1999.
• Nason Alvin, Dehaan Robert L. Świat biologii. Tłumaczenie Halina Gutowska i in. Warszawa: PWRiL, 1987.
• Nowacka Teresa. „Uwagi o aspektach ochrony środowiska”. W Idee ekologii w świadomości społecznej, redakcja Krzysztof Łastowski, Marek Rafiński, 60-63. Poznań: Sorus, 1992.
• Odum Eugène P. Podstawy ekologii. Wyd. 3. Warszawa: PWRiL, 1982.
• Papuziński Andrzej. „Ekofilozofia jako filozofia ekologii holistycznej”. W Ochrona środowiska w filozofii i teologii, redakcja Józef M. Dołęga, Jacek W. Czartoszewski, 27-44. Warszawa: Wydawnictwo ATK, 1999.
• Przanowska Małgorzata. „Filozofia a pedagogika – polisemiczność odniesień. Rekapitulacja wprowadzająca”, Kwartalnik Pedagogiczny 1, nr 243 (2017): 9-19.
• Ropiak Sławomir, Katarzyna Kamińska ilustracje. Polisemia: o tajemniczych liściach, ludziach i zwierzętach, a także troszkę o Panu Bogu dla małych i dorosłych dzieci Bożych. Olsztyn: Pracownia Wydawnicza „ElSet”, 2010.
• Sadowski Ryszard F. Filozoficzny spór o rolę chrześcijaństwa w kwestii ekologicznej. Warszawa: Towarzystwo Naukowe Franciszka Salezego, 2015.
• Sandner Jan. „Postawy proekologiczne społeczeństwa polskiego”. W Ochrona środowiska w filozofii i teologii, redakcja Józef M. Dołęga, Jacek W. Czartoszewski, 123-130.Warszawa: Wydawnictwo ATK, 1999.
• Skolimowski Henryk. Filozofia żyjąca. Ekofilozofia jako drzewo życia. Warszawa: Pusty Obłok, 1994.
• Sokołowski Grzegorz. „Ekologia integralna według Papieża Franciszka”. W Dlaczego ekologia? W kręgu encykliki „Laudato si’”, redakcja Tadeusz Reroń, Andrzej Szafulski, 53-161. Wrocław: Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu, 2016.
• Sokołowski Marek. W stronę ekologii ducha. Kraków: Wydawnictwo Karmelitów Bosych, 2006.
• Szczubiałka Michał. „Definicja nominalna”. W Simon Blackburn, Oksfordzki słownik filozoficzny, 77b. Warszawa: Książka i Wiedza, 1997.
• Szymik Stefan, „Polisemia miłości. Prawda o miłości ludzkiej i Bożej w Pieśni nad Pieśniami” – referat wygłoszony 21 X 2015 na konferencji XI Międzynarodowe Jesienne Dni Biblijne „Bóg objawiający się w swoim Słowie. Prawda Pisma Świętego”, KUL, 20-21 X 2015. http://bi-blista.pl/component/content/article/294-ogoszenia/ogoszenia/
• -xi-midzynarodowe-jesienne-dni-biblijne-na-kul.html.
• Ślipko Tadeusz, Zwoliński Andrzej. Rozdroża ekologii. Kraków: Wydawnictwo WAM, 1999.
• Świerczek Zbigniew. Ekologia – Kościół i św. Franciszek. Kraków: Wyższe Seminarium Duchowne OO. Franciszkanów w Krakowie, 1990.
• Trojan Przemysław. Ekologia ogólna. Wyd. 4. Warszawa: PWN, 1980.
• Tyburski Włodzimierz, redakcja, Ekonomia. Ekologia. Etyka (materiały konferencyjne), Instytut Filozofii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Polski Klub Ekologiczny Oddział Pomorsko-Kujawski, 1996.
• Waloszczyk Konrad. Kryzys ekologiczny w świetle ekofilozofii. Łódź: Wydaw. Politechniki Łódzkiej, 1996.
• Warming Johannes E. Lehrbuch der ökologischen Pflanzengeographie. Eine Einführung in die Kenntnis der Pflanzenvereine. Berlin 1896.
• Warming Johannes E. Oecology of Plants. Oxford 1909.
• Warming Johannes E. Zbiorowiska roślinne. Zarys ekologicznej geografii roślin. Warszawa 1900.
• Watson Richard A. „A Critique of Anti-Anthropocentric Biocentrism”. Environmental Ethics, nr 5 (1983): 245-256.
• Weizsaecker von Ernst U. Erdpolitik. Oekologische Realpolitik an der Schwelle zum Jahrhundert der Umwelt. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1989.
• Wróblewski Zbigniew. „Uwagi o rodzinie znaczeń pojęcia »ekologia«”. Państwo i Społeczeństwo 4, nr 2 (2004): 152-162.
• Zaufal Bogumił T. „Walery Goetel – sozologia a ekorozwój”. Aura 121, nr 1 (1983): 7-10.
• Zięba Stanisław. Perspektywy ekologii człowieka. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2008. On the diversity of the designations of the term ecology for the 40th anniversary of the announcement of St. Francis of Assisi, the patron of ecologists

Identifiers

DOI

10.30439/2020.1.8