Prawiek i inne czasy Olgi Tokarczuk w perspektywie lingwistyki kulturowej i ekologicznej

• Authors: Ewa Sławek

Title variants

EN

Olga Tokarczuk’s Primeval and other Times – Cultural and Ecological Linguistics Perspectives

IT

Nella quiete del tempo di Olga Tokarczuk nella prospettiva della linguistica culturale ed ecologica

Abstracts

IT

L’autrice cerca di leggere il romanzo Nella quiete del tempo di Olga Tokarczuk attraverso il prisma di categorie e concetti della linguistica culturale contemporanea (etnolinguistica) e dell’ecologia, come l’immagine linguistica del mondo, lo stereotipo, la mappa mentale, l’ecosistema lessicale. L’analisi del linguaggio dell’opera con con l’ausilio degli strumenti della linguistica culturale ha permesso di formulare la convinzione che il premio Nobel ha creato in quest’opera un “ritratto” storico-culturale e sociale di quella parte dell’Europa centrale chiamata Polonia provinciale. Secondo lei, questa immagine consiste in un certo sistema di verità, miti e spesso false percezioni. Senza entrare in polemica con l’insieme di stereotipi (per esempio stereotipi etnici), miti e credenze presenti nella nostra cultura e mentalità, la scrittrice ha indicato il potere dell’influenza dei cliché mentali ancora riprodotti. Gli strumenti di ricerca della linguistica ecologica, d’altra parte, hanno permesso di scrutare nel romanzo una polemica con la tradizione delle discipline umanistiche antroponormative e di definire l’atteggiamento dell’autrice come pro-ecologico.

EN

Taking recourse to such concepts of cultural and ecological linguistics as the linguistic picture of the world, mental maps, stereotypes and linguistic ecosystem the article tries to reinterpret Olga Tokarczuk’s Primeval and Other Times. Our analysis demonstrates that the Nobel prize winning writer has constituted a  historical, cultural, and social portrait of a  part of Central Europe called “provincial Poland.” This cultural construction is composed of a  system of truths and myths, as well as fictitious imaginings. These are mental cliches which still actively influence cultural and social behaviour in this part of the world. Ecological linguistics helped to identify ways in which Tokarczuk, assuming a  proecological attitude, deconstructs the tradition of anthroponormative thinking.

PL

Autorka podejmuje próbę odczytania powieści Olgi Tokarczuk Prawiek i inne czasy przez pryzmat kategorii i pojęć współczesnej lingwistyki kulturowej (etnolingwistyki) i ekologicznej, takich jak  językowy obraz świata, stereotyp, mapa mentalna, leksykalny ekosystem. Analiza języka utworu za pomocą instrumentarium lingwistyki kulturowej pozwoliła na sformułowanie przekonania, że noblistka stworzyła w tym utworze historyczno-kulturowy i społeczny „portret” tej części Europy Środkowej, która nazywa się Polska prowincjonalna. Jej zdaniem obraz ten składa się pewnego systemu prawd, mitów i nierzadko fałszywych wyobrażeń. Nie podejmując sporu z zespołem obecnych w naszej kulturze i mentalności stereotypów (np. etnicznych), mitów i przeświadczeń, pisarka wskazała na siłę oddziaływania powielanych nadal klisz myślowych. Natomiast narzędzia badawcze lingwistyki ekologicznej pozwoliły dostrzec w powieści  polemikę z tradycją humanistyki antroponormatywnej i określić postawę autorki jako proekologiczną. 

Keywords

IT

Etnolinguistica; linguistica ecologica; stereotipo etnico; mappa mentale; ethos nazionale

EN

ethnolinguistics; ecological linguistics; ethic stereotype; mental map; national ethos

PL

etnolingwistyka; lingwistyka ekologiczna; stereotyp etniczny; mapa mentalna; etos narodowy

• Publisher: Uniwersytet Śląski
• Journal: Fabrica Litterarum Polono-Italica
• Year: 2022
• Issue: 4
• Pages: 1-14

Dates

published

2022

Contributors

author

Ewa Sławek

• Profesor Emeritus. Uniwersytet Śląski w Katowicach

• https://orcid.org/0000000245664789

References

• Baran Jan (1997): „Nie ma mnie jednej”. Rozmowa z Olgą Tokarczuk. „Sycyna”, nr 24, s. 3–4.
• Bartmiński Jerzy (b.d.): Folklorystyka, etnonauka, etnolingwistyka – sytuacja w Polsce (maszynopis).
• Bartmiński Jerzy (1998): Zmiany stereotypu Niemca w Polsce. Profile i ich historyczno-kulturowe uwarunkowania. W: Profilowanie w języku i w tekście. Red. J. Bartmiński, R. Tokarski. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 225–235.
• Bartmiński Jerzy (2006): Językowe podstawy obrazu świata. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
• Bartmiński Jerzy (2009): Stereotypy mieszkają w języku. Studia etnolingwistyczne. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
• Bartmiński Jerzy (2019): Polski etos narodowy: pański, chłopski, mieszczański…? W: W kręgu myśli Profesora Jana Szczepańskiego. T. 5. Red. D. Kadłubiec, E. Ogrodzka-Mazur, A. Kasperek. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 8–21.
• Burgat Florence (2012): Une autre existence. La conditio animale. Albin Michel, Paris.
• Cieński Marcin (1996): Powieść ze środka wszechświata. „Odra”, nr 11, s. 116–118.
• Dąbrowska Anna (2004–2005): Współczesne problemy lingwistyki kulturowej. „Postscriptum”, nr 2–1, s. 140–155.
• Domańska Ewa (2006): Historie niekonwencjonalne. Refleksja o przeszłości w nowej humanistyce. Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
• Gajda Stanisław (2021): Lingwoekologia – ochrona języka przed człowiekiem i człowieka przed językiem „Poradnik Językowy”, nr 3, s. 85–98.
• Jędrzejko Ewa (1994): Kobieta w przysłowiach, aforyzmach i anegdotach polskich. Konotacje i stereotypy. W:„Język a Kultura”, T. 9: Płeć w języku i kulturze. Red. J. Anusiewicz, K. Handke. Wiedza o Kulturze, Wrocław, s. 159–172.
• Kępiński Andrzej (1990): Lach i Moskal. Z dziejów stereotypu. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Kraków.
• Koziołek Ryszard (2019): Mieszkają w nas różne duchy, czyli czego nas uczy Olga Tokarczuk. „Gazeta Uniwersytecka”, nr 3(273), s. 8.
• Libura Agnieszka (2001): Wielki łańcuch bytów jako element językowego obrazu świata i zasada współorganizująca semantykę tekstów artystycznych. W: Semantyka tekstu artystycznego. Red. A. Pajdzińska, R. Tokarski. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 191–206.
• Lovejoy Arthur Oncken (1999): Wielki łańcuch bytu. Przekł. A. Przybysławski. KR, Warszawa.
• Niewiara Aleksandra (2000): Wyobrażenia o narodach w pamiętnikach i dziennikach z XVI–XIX wieku. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Niewiara Aleksandra (2009): Kształty polskiej tożsamości. Potoczny dyskurs narodowy w perspektywie etnolingwistycznej (XVI–XX w.). Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Orski Mieczysław (1996): Realizm magiczny. „Nowe Książki”, nr 8, s. 46–47.
• Pelluchon Corine (2017): Manifeste animaliste. Politiser la cause animale. Alma éditeur, Paris.
• Sławkowa Ewa (2020): Kilka uwag o pojęciu leksykalnego ekosystemu (na przykładzie języka polskiego). W:„Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis”. Studia Linguistica, nr 15, s. 255–264.
• Tokarczuk Olga (1996): Prawiek i inne czasy. W.A.B., Warszawa.
• Tokarczuk Olga (2020): Czuły narrator. Wydawnictwo Literackie, Kraków.

Identifiers

DOI

10.31261/FLPI.2022.04.11

Biblioteka Nauki

16729636