Plagiat jako forma braku poszanowania praw autorskich pracowników nauki. Perspektywa wiktymologiczna

• Authors: Eugeniusz Moczuk , Dorota Kamuda , Arkadiusz Lesniak-Moczuk

Title variants

EN

Plagiarism as a form of disrespect for academics’ copyright. A victimological perspective

Abstracts

EN

Pathology in the academic community is not an isolated phenomenon. The various dysfunctional phenomena that appear in this community, encompassing many kinds of behaviour, have nothing to do with scientific truth or the ethos of the scholar. One such situation is the phenomenon of plagiarism in science, the genesis of which consists of numerous factors, of an institutional, institutional-organisational, group and individual nature. And in spite of the existence of relevant laws that speak of copyright, intellectual property, or misappropriation of authorship or misrepresentation of authorship of all or part of another’s work, there is no legal definition of plagiarism, and the phenomenon has still not been eliminated from contemporary science. This study analyses plagiarism from a victimological perspective, presenting what a victim of plagiarism feels when he or she has knowledge of such an incident. It uses a qualitative analytical method from the sociology of law, namely case analysis.

PL

Patologia w środowisku akademickim nie jest zjawiskiem odosobnionym. Różnorodne zjawiska dysfunkcjonalne, które pojawiają się w tej społeczności, obejmując wiele zachowań, nie mają nic wspólnego z prawdą naukową czy ethosem uczonego. Jedną z takich sytuacji jest zjawisko plagiaryzmu w nauce, na którego genezę składają się liczne czynniki mające charakter instytucjonalny, instytucjonalno-organizacyjny, grupowy i indywidualny. I mimo istnienia odpowiednich przepisów prawa, które mówią o prawie autorskim, własności intelektualnej, czy o przywłaszczaniu sobie autorstwa albo wprowadzaniu w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu, brakuje legalnej definicji plagiatu, a zjawisko to nie zostało nadal wyeliminowane ze współczesnej nauki. W niniejszym opracowaniu dokonano analizy plagiaryzmu z perspektywy wiktymologicznej, prezentując, jakie są odczucia ofiary plagiatu w sytuacji, gdy posiądzie ona wiedzę o takim zdarzeniu. Wykorzystano tu analityczną metodę jakościową z zakresu socjologii prawa, jaką jest analiza przypadku.

Keywords

PL

plagiat; patologia nauki; scoping review; wiktymologia; case study

EN

plagiarism; pathology of science; scoping review; victimology; case study

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
• Journal: Forum Polityki Kryminalnej
• Year: 2023
• Issue: 2(6)
• Pages: 1-36

Dates

published

2023

Contributors

author

Eugeniusz Moczuk

• Politechnika Rzeszowska, Katedra Nauk Humanistycznych i Społecznych

• https://orcid.org/0000000254476966

author

Dorota Kamuda

• Politechnika Rzeszowska, Katedra Prawa i Administracji

• https://orcid.org/000000024415527X

author

Arkadiusz Lesniak-Moczuk

• Pedagogium – Wyższa Szkoła Nauk Społecznych w Warszawie, Wydział Nauk Społecznych

• https://orcid.org/0000000177585519

References

• Apanowicz J., Metodologia ogólna, Wydawnictwo Diecezji Pelplińskiej „Bernardinum”, Gdynia 2002.
• Babbie E., Badania społeczne w praktyce, przeł. W. Betkiewicz i in., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003.
• Bieliński J., Tomczyńska A., Etos nauki we współczesnej Polsce, „Nauka i Szkolnictwo Wyższe” 2019, nr 1–2 (53–54), s. 219–250.
• Bieńkowska E., Wiktymologia, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2018.
• Bieńkowska E., Wiktymologia. Zarys wykładu, Wydawnictwo Zrzeszenia Prawników Polskich, Warszawa 2000.
• Błeszyńska-Wysocka J., Plagiat ukryty i cywilnoprawna odpowiedzialność za jego popełnienie, w: Działalność naukowo-dydaktyczna w świetle prawa autorskiego, red. W. Lis, G. Tylec, Wydawnictwo KUL, Lublin 2015, s. 25–32.
• Błeszyński J., Podstawy prawne i możliwości przeciwdziałania przywłaszczaniu sobie autorstwa cudzej twórczości w pracach dyplomowych i doktorskich, w: Raport o zasadach poszanowania autorstwa w pracach dyplomowych oraz doktorskich w instytucjach akademickich i naukowych, red. E. Wosik, Fundacja Rektorów Polskich, Warszawa 2005, s. 18–22.
• Bocheński M., Krytyczne spojrzenie na koncepcję przyczynienia się ofiary do zaistnienia przestępstwa zgwałcenia, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2010, r. 14, z. 2, s. 57–71.
• Chalmers A.F., Czym jest to, co zwiemy nauką? Rozważania o naturze, statusie i metodach nauki. Wprowadzenie do współczesnej filozofii nauki, przeł. A. Chmielewski, Siedmioróg, Wrocław 1997.
• Chwedeńczuk B., Spór o naturę prawdy, PIW, Warszawa 1984.
• Coveney P., Highfield R., Granice złożoności. Poszukiwania porządku w chaotycznym świecie, przeł. P. Amsterdamski, Prószyński i S-ka, Warszawa 1997.
• Dudek J., Sumienie naukowe i kryzys niezależności uczonych, „Rocznik Lubuski” 2020, t. 46, cz. 1, s. 203–218.
• Falandysz L., Wiktymologia, Wiedza Powszechna, Warszawa 1979.
• Fanelli D., How Many Scientists Fabricate and Falsify Research? A Systematic Review and Meta-Analysis of Survey Data, “PLoS ONE” 2009, no 4, article e5738.
• Feyerabend P.K., Consolations for the Specialist, in: Criticism and the Growth of Knowledge, eds. I. Lakatos, A. Musgrave, Cambridge University Press, Cambridge 1970, s. 197–230.
• Flick U., Jakość w badaniach jakościowych, przeł. P. Tomanek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011.
• Flick U., Projektowanie badania jakościowego, przeł. P. Tomanek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010.
• Frankfort-Nachmias C., Nachmias D., Metody badawcze w naukach społecznych, przeł. E. Hornowska, Zysk i S-ka, Poznań 2001.
• Fudalej M., Patologia życia naukowego, w: Socjologia nauki. Zarys problematyki, red. Z. Krawczyk, COM SNP, Uniwersytet Warszawski, Warszawa 1990.
• Gibbs G., Analizowanie danych jakościowych, przeł. M. Brzozowska-Brywczyńska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2023.
• Goćkowski J., Autorytety świata uczonych, PIW, Warszawa 1984.
• Gromkowska-Melosik A., Ściągi, plagiaty, fałszywe dyplomy. Socjopatologia edukacji, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2007.
• Heller M., Filozofia nauki, Copernicus Center Press, Kraków 2016.
• Heller M., Filozofia nauki. Wprowadzenie, Wydawnictwo Petrus, Warszawa 2011.
• Hołyst B., Rola ofiary w genezie zabójstwa, „Państwo i Prawo” 1964, nr 11, s. 746–755.
• Hołyst B., Wiktymologia, Wydawnictwo LexisNexis, Warszawa 2011.
• Hołyst B., Wiktymologia, Wydawnictwo Prawnicze PWN, Warszawa 1997.
• Hołyst B., Wiktymologia kryminalna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2021.
• Hołyst B., Wiktymologia społeczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2020.
• Jemielniak D., Wprowadzenie. Różnorodność metodologii i narzędzi w badaniach jakościowych, w: Badania jakościowe. Metody i narzędzia, t. 2, red. D. Jemielniak, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012, s. IX–XVII.
• Kawa J., Metodologia, metodyka, metoda jako podstawa wywodu naukowego, „Studia Prawnoustrojowe” 2013, nr 21, s. 169–188.
• Keay S., Kirby S., Defining Vulnerability: From the Conceptual to the Operational, “Policing” 2018, vol. 12, no 4, s. 428–438.
• Kisiel P., Ethos nauki i uczonego w świetle koncepcji nauki J. Goćkowskiego, „Zagadnienia Naukoznawstwa” 2011, nr 2 (188), s. 203–215.
• Kister Ł., Studium przypadku w dydaktyce problemów bezpieczeństwa, in: Nove trendy vo vyucovani spolocensko-vednych predmetov v skolach zameranych na bezpecnost. Medzinarodna Vedecka Konferencia Liptovsky Mikulas 24–25.10.2013. Zborník Vedeckých a Odborných Prac, ed. J. Matis, D. Malik, Akademia Ozbrojenych Sil gen. M.R. Stefanika, Liptovsky Mikulas 2013, s. 134–149.
• Kitcher P., Science, Truth, and Democracy, Oxford University Press, Oxford 2001.
• Klepacki B., Wybrane zagadnienia związane z metodologią badań naukowych, „Roczniki Nauk Rolniczych” 2009, seria G, t. 96, z. 2, s. 38–46.
• Konarska-Wrzosek V., Marek A., Prawo karne, C.H. Beck, Warszawa 2019.
• Krajewski W., Prawa nauki. Przegląd zagadnień metodologicznych i filozoficznych, Książka i Wiedza, Warszawa 1998.
• Kuc B.R., Funkcje nauki. Wstęp do metodologii. Nauka nie jest grą, Wydawnictwo TPM, Warszawa 2012.
• Kuć M., Wiktymologia, C.H. Beck, Warszawa 2010.
• Kuhn T.S., Struktura rewolucji naukowych, PWN, Warszawa 1968.
• Kuhn T.S., The Structure of Scientific Revolutions, University of Chicago Press, Chicago 1962.
• Kulesza C., Wiktymologia procesowa, Temida II, Białystok 2020.
• LaFollette M.C., The Evolution of the “Scientific Misconduct” Issues: An Historical Overview, “Proceedings of the Society for Experimental Biology and Medicine” 2000, vol. 224, no 4, s. 211–215.
• Lakatos I., Falsification and the Methodology of Scientific Research Programmes, in: Criticism and the Growth of Knowledge, eds. I. Lakatos, A. Musgrave, Cambridge University Press, Cambridge 1970, s. 91–196.
• Leszczyński J., O niezmienności sposobu uprawiania dogmatyki prawa, „Studia Prawno-Ekonomiczne” 2010, t. 81, s. 115–129.
• Lisiecka K., Kostka-Bochenek A., Case Study Research jako metoda badań naukowych, „Przegląd Organizacji” 2009, nr 10 (837), s. 25–29.
• Mania G., Plagiat muzyczny, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego (Prace z Prawa Własności Intelektualnej)” 2016, z. 3, s. 54–69.
• Metodologia badań w naukach o zarządzaniu. (Materiał pomocniczy), Społeczna Akademia Nauk w Łodzi, Łódź 2003.
• Metody badań jakościowych, red. N.K. Denzin, Y.S. Lincoln, t. 1–2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
• Moczuk E., Bezpieczeństwo szkolne w ujęciu holistycznym. Analiza zagadnienia na przykładzie badań młodzieży szkolnej Rzeszowa, Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 2022.
• Mohammed R.A.A. et al., Plagiarism in Medical Scientific Research, “Journal of Taibah University Medical Sciences” 2015, vol. 10, no 1, s. 6–11.
• Mozgawa M., Radoniewicz J., Prawnokarne aspekty prawa autorskiego (analiza dogmatyczna i praktyka ścigania), Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, Warszawa 2002.
• Nowakowski K., Szarras-Kudzia K., Przewoźnik S., Przedmowa, w: Oblicza wiktymizacji. Ujęcie interdyscyplinarne, red. K. Nowakowski, K. Szarras-Kudzia, S. Przewoźnik, Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie, Kraków 2022, s. 7–11.
• Opar A., Podatność wiktymizacyjna – przesłanki i formy przeciwdziałania wiktymizacji, „Rozprawy Społeczne” 2016, t. 10, nr 2, s. 24–30.
• Opar A., Piątek T., Edukacja z zakresu TIK a problem wiktymizacji człowieka doby społeczeństwa informacyjnego, „Dydaktyka Informatyki” 2017, nr 12, s. 57–62.
• Patton E., Appelbaum S.H., The Case for Case Studies in Management Research, “Management Research News” 2003, vol. 26, no 5, s. 60–71.
• Perloff L.S., Perceptions of Vulnerability to Victimization, “Social Issues. A Journal of the Society for the Psychological Study of Social Issues” 1983, vol. 39, no 2, s. 41–61.
• Pilch T., Zasady badań pedagogicznych, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 1998.
• Pizło W., Studium przypadku jako metoda badawcze w naukach ekonomicznych, „Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu” 2009, t. 11, z. 5, s. 246–251.
• Pondel E., Strojny J., Tabasz W., Prawo własności intelektualnej, Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 2013.
• Popper K.R., Conjectures and Refutations. The Growth of Scientific Knowledge, Routledge Taylor & Francis Group, London–New York 1963 (reprint w 2004 r.).
• Popper K.R., Mit schematu pojęciowego. W obronie nauki i racjonalności, przeł. B. Chwedeńczuk, Książka i Wiedza, Warszawa 1997.
• Popper K.R., Wiedza obiektywna. Ewolucyjna teoria epistemologiczna, przeł. A. Chmielewski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2022.
• Prawo autorskie. Komentarz, red. A. Niewęgłowski, Wolters Kluwer, Warszawa 2021.
• Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. D. Flisak, Wolters Kluwer, Warszawa 2015.
• Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. W. Machała, R.M. Sarbiński, Wolters Kluwer, Warszawa 2019.
• Przyłuska-Fiszer A., Etyka badań naukowych – od etosu do regulacji, „Postępy Rehabilitacji” 2012, nr 4, s. 15–21.
• Resnik D.B., The Ethics of Science. An Introduction, Routledge, London–New York 2005.
• Sarkowicz J., Przestępstwo plagiatu w świetle przepisów Unii Europejskiej i polskiego prawa, „Przegląd Sądowy” 2012, nr 3, s. 63–75.
• Sauerland K., Idea uniwersytetu. Aktualność tradycji Humboldta?, „Przegląd Pedagogiczny” 2008, nr 1, s. 29–37.
• Schmidt-Asmann E., Dogmatyka prawa administracyjnego. Bilans rozwoju, reformy i przyszłych zadań, przeł. M. Bochwic-Ivanovska, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2022.
• Schneider H.-J., Wiktymologia – nauka o ofierze przestępstwa, „Studia Kryminologiczne, Kryminalistyczne i Penitencjarne” 1980, t. 11, s. 57–72.
• Schreck Ch.J., Berg M.T., What Ideas of Victimization and Vulnerability Mean for Criminological Theory: A Logical Appraisal, in: Revitalizing Victimization Theory: Revisions, Applications and New Directions, eds. T.C. Pratt, J.J. Turanovic, Routledge Publisher, London–New York 2021, s. 15–55 (Advances in Criminological Theory, vol. 27).
• Shamoo A.E., Resnik D.B., Responsible Conduct of Research, Oxford University Press, Oxford 2015.
• Siemaszko A., Granice tolerancji. O teoriach zachowań dewiacyjnych, PWN, Warszawa 1993.
• Skarbek W.W., Wybrane zagadnienia metodologii nauk społecznych, Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, Piotrków Trybunalski 2013.
• Sokołowska A., Zjawisko plagiatu a młodzież akademicka. Studium socjopedagogiczne, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań 2020.
• Tarka P., Specyfika i komplementarność badań ilościowych i jakościowych, „Wiadomości Statystyczne” 2017, nr 3 (670), s. 16–27.
• Tijdink J.K., Verbeke R., Smulders Y.M., Publication Pressure and Scientific Misconduct in Medical Scientists, “Journal of Empirical Research on Human Research Ethics” 2014, vol. 9, no 5, s. 64–71.
• Tomczyk M., Karalne przywłaszczenie autorstwa, C.H. Beck, Warszawa 2020.
• Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. J. Barta, R. Markiewicz, Wolters Kluwer, Warszawa 2011.
• Ustawy autorskie. Komentarze, t. 2, red. R. Markiewicz, Wolters Kluwer, Warszawa 2021.
• Wieczorek J., Etyka i patologie polskiego środowiska akademickiego, Niezależne Forum Akademickie, Kraków 2010.
• Woleński J., Epistemologia. Poznanie. Prawda. Wiedza. Realizm, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2022.
• Z problematyki wiktymologii. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Ewie Bieńkowskiej, red. L. Mazowiecka, W. Klaus, A. Tarwacka, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2017.
• Ziman J., Społeczeństwo nauki, PIW, Warszawa 1972.
• Żukiewicz A., Społeczny ethos uczonych a procesy „zurzędniczania” nauki, „Rocznik Lubuski” 2018, t. 44, cz. 2, s. 81–92.
• Żywczok A., Wychować człowieka prawdomównego. Koncepcje, badania naukowe, wdrożenia, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2016.

Identifiers

DOI

10.31261/FPK.2023.06.04

Biblioteka Nauki

27316316