Kolizja aksjologiczna prawa karnego z prawem upadłościowym jako skutek zmiany tytułu rozdziału XXXVI Kodeksu karnego

• Authors: Dariusz Grabarek

Title variants

EN

Collision between criminal law and bankruptcy law as a consequence of the change in the title of Chapter XXXVI of the Criminal Code

Abstracts

EN

The specific legal benefit of the respective provisions of the Penal Code indicated in the title of the special chapter of the Code implies the type of legal benefits contained therein. Since May 25, 2019, the legislator, by amending the title of Chapter XXXVI of this Code as following: ‘Crimes against economic turnover and property interests in civil law transactions’ has extended the generic object of protection, as a result of which it is no longer relevant whether the respective conduct takes place in economic turnover (as previously) or in civil law turnover, in which non-professionals will appear on both sides. The Supreme Court noted that this would cause an inevitable revolution in the interpretation of the provisions of this chapter. Among other things, this applies to the crimes specified in Art. 301 of the Penal Code, sanctioning the debtor’s bankruptcy or insolvency, therefore penalisation, as a subject of a crime, will also apply to the “consumer”. At the same time, the legislator in the insolvency law, and more specifically in the Bankruptcy Law, opened access to debt relief also to those debtors “consumers” who led to their insolvency or significantly increased its degree intentionally or through gross negligence. There is a possibility of reduction of liabilities even if such a debtor acted deliberately. The author showed that this resulted in a discrepancy between criminal law and bankruptcy law, as well as an axiological collision in the legal system, which occurs when the legislator values a given value higher in one norm than in another, and in the other one does the opposite. In the author’s opinion, some norms will not be derogated by the legislator, and the conflict of laws rules will not apply in this case. It will be necessary to interpret penal provisions based on the paradigm of the presumption of the rationality of the legislator and the subsidiarity of criminal law.

PL

Wskazane w tytule rozdziału części szczególnej Kodeksu karnego rodzajowe dobro prawne implikuje wykładnię przepisów w nim zawartych. Od 25 maja 2019 roku ustawodawca, poprzez zmianę tytułu rozdziału XXXVI tego kodeksu na „Przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu i interesom majątkowym w obrocie cywilnoprawnym”, dokonał poszerzenia rodzajowego przedmiotu ochrony, skutkiem którego przestało mieć znaczenie, czy dane zachowanie będzie mieć miejsce w obrocie gospodarczym (jak uprzednio), czy też w obrocie cywilnoprawnym, w którym po obu stronach występować będą nieprofesjonaliści. Sąd Najwyższy zauważył, że spowoduje to nieuniknioną „rewolucję” w wykładni przepisów tego rozdziału. Między innymi dotyczy to czynów stypizowanych w art. 301 Kodeksu karnego, sankcjonujących doprowadzenie dłużnika do swojej upadłości lub niewypłacalności, zatem penalizacją, jako podmiot przestępstwa, zostanie objęty również „konsument”. Jednocześnie ustawodawca w prawie insolwencyjnym, a konkretnie w ustawie Prawo upadłościowe, otworzył dostęp do oddłużenia także i tym dłużnikom „konsumentom”, którzy doprowadzili do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększyli jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Przewidziano możliwość oddłużenia nawet wówczas, gdy taki dłużnik działał w sposób celowy. Autor wykazał, że doszło skutkiem tego do rozdźwięku pomiędzy prawem karnym, a prawem upadłościowym i kolizji aksjologicznej w systemie prawa, która ma miejsce wówczas, kiedy ustawodawca w jednej normie wyżej ceni daną wartość niż w innej, a w drugiej normie czyni odwrotnie. Zdaniem autora nie dojdzie do derogacji części norm przez ustawodawcę, a reguły kolizyjne nie będą mieć tu zastosowania. Konieczna będzie wykładnia przepisów karnych oparta na paradygmacie domniemania racjonalności ustawodawcy oraz subsydiarności prawa karnego.

Keywords

PL

business trading; civil law transaction; bankruptcy; insolvency; debt removal; penalty; axiology collision; subsidiarity of criminal law

EN

business trading; civil law transaction; bankruptcy; insolvency; debt removal; penalty; axiology collision; subsidiarity of criminal law

• Publisher: Uniwersytet Śląski
• Journal: Problemy Prawa Karnego
• Year: 2022
• Volume: 6
• Issue: 1
• Pages: 1-18

Dates

published

2022

Contributors

author

Dariusz Grabarek

• https://orcid.org/0000000260694804

References

• Adamus R.: Oddłużenie w upadłości konsumenckiej i układzie konsumenckim. Warszawa 2020.
• Currit M.: Pokrzywdzenie wierzycieli przez dłużnika. Przestępstwa z art. 300 i 301 § 1 k.k. Warszawa 2021.
• Gardocki L.: Prawo karne. Wyd. 20. Warszawa 2017.
• Gardocki L.: Zagadnienia teorii kryminalizacji. Warszawa 1990.
• Geronim M.: Moralność płatnicza dłużnika. W: Prawo restrukturyzacyjne i upadłościowe. Red. A. Machowska. Wyd. 2. Warszawa 2021.
• Górniok O.: Koncepcja przestępstw gospodarczych w doktrynie niemieckiej a polityka kryminalna. „Państwo i Prawo” 1993, nr 1.
• Górniok O.: Przestępczość gospodarcza i jej zwalczanie. Warszawa 1994.
• Górniok O.: Przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu (rozdz. XXXVI KK art. 296–309). W: Prawo karne gospodarcze. Red. O. Górniok. Warszawa 2003.
• Hałas R.G.: Dobro chronione (przedmiot przestępstwa). W: Prawo karne. Red. A. Grześkowiak, K. Wiak. Wyd. 7. Warszawa 2020.
• Hrycaj A.: Pokrzywdzenie wierzycieli jako przesłanka odmowy otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego. „Doradca Restrukturyzacyjny” 2016, nr 1.
• Hrycaj A.: Prawo i postępowanie upadłościowe osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Warszawa 2020.
• Kulik M.: Art. 301 [Pokrzywdzenie wierzycieli]. W: Kodeks karny. Komentarz. Red. M. Mozgawa. Wyd. 8. Warszawa 2017.
• Lizurek M.: Upadłość konsumencka byłego przedsiębiorcy od 1 stycznia 2016 roku. „Fenix.pl” 2016, nr 1.
• Machowska A.: Geneza reformy postępowań, założenia nowelizacji i jej główne cele. W: Prawo restrukturyzacyjne i upadłościowe. Red. A. Machowska. Wyd. 2. Warszawa 2021.
• Majewski J.: Art. 300. W: Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz do art. 278–363 Kodeksu karnego. Red. A. Zoll. Kraków 1999.
• Mucha A.: Struktura przestępstwa gospodarczego oraz okoliczności wyłączające bezprawność czynu w prawie karnym gospodarczym. Analiza teoretyczna i dogmatyczna. Warszawa 2013.
• Patora K.: Prawnokarna ochrona wierzycieli. Zagadnienia teorii i praktyki. Łódź 2020.
• Skorupka J.: Prawo karne gospodarcze. Zarys wykładu. Warszawa 2005.
• Wolter W.: Funkcja błędu w prawie karnym. Warszawa 1965.
• Zawłocki R.: Podstawy odpowiedzialności karnej za przestępstwa gospodarcze. Warszawa 2004.
• Zawłocki R.: Przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu. Zagadnienia ogólne. W: System prawa karnego. T. 9: Przestępstwa przeciwko mieniu i gospodarcze. Red. R. Zawłocki. Wyd. 2. Warszawa 2015.
• Zawłocki R.: Przestępstwa przeciwko wierzycielom w polskim prawie karnym. Sopot 2007.
• Ustawa z dnia 12 października 1994 r. o ochronie obrotu gospodarczego i zmianie niektórych przepisów prawa karnego. Dz.U. 1994, nr 126, poz. 615.
• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny. Dz.U. 1997, nr 88, poz. 553 ze zm.
• Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe. T.j. Dz.U. 2020, poz. 1228 ze zm.
• Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Dz.U. 2008, nr 234, poz. 1572.
• Ustawa z dnia 29 sierpnia 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze, ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Dz.U. 2014, poz. 306.
• Ustawa z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne. T.j. Dz.U. 2020, poz. 814 ze zm.
• Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców. Dz.U. 2018, poz. 646.
• Ustawa z dnia 6 grudnia 2018 r. o Krajowym Rejestrze Zadłużonych. T.j. Dz.U. 2019, poz. 55 ze zm.
• Ustawa z dnia 15 marca 2019 r. o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz ustawy – Kodeks karny. Dz.U. 2019, poz. 870.
• Ustawa z dnia 30 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw. Dz.U. 2019, poz. 1802.
• Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2002 r. II KKN 220/00. LEX nr 55524.
• Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2000 r. I KZP 31/00, OSNKW 2001, nr 1–2, poz. 5. LEX nr 44029.
• Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 2003 r. I KZP 32/03. Legalis nr 59874.
• Uwagi Sądu Najwyższego do projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz ustawy – Prawo o ruchu drogowym. 24.01.2018. Źródło: https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12307059/12484417/12484420/dokument328113.pdf [dostęp: 19.09.2021].
• Uzasadnienie projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny. Komisja Kodyfikacyjna Prawa Karnego, 5.11.2013. Źródło: https://arch-bip.ms.gov.pl/pl/dzialalnosc/komisje-kodyfikacyjne/komisja-kodyfikacyjna-prawakarnego/komisja-kodyfikacyjna-prawa-karnego-2009-2013 [dostęp: 19.09. 2021].
• Uzasadnienie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz ustawy – Kodeks karny. Druk nr 2878. Sejm VIII kadencji, 24.09.2018. Źródło: https://orka.sejm.gov.pl/druki8ka.nsf/0/B0B303E8640376EBC125831A003532BF/%24File/2878.pdf [dostęp: 19.09.2021].

Identifiers

DOI

10.31261/PPK.2022.06.01.05

Biblioteka Nauki

29519198