Pillars of the System of ius matrimoniale canonicum According to Remigiusz Sobański

• Authors: Andrzej Pastwa

Title variants

PL

Filary systemu ius matrimoniale canonicum w ujęciu Remigiusza Sobańskiego

FR

Piliers du système du ius matrimoniale canonicum vus par Remigiusz Sobański

Abstracts

PL

“Konstytucja Gaudium et spes nie podchodzi [do małżeństwa] a priori – jak to czyniła jeszcze encyklika Casti connubii, lecz analizuje rzeczywistość małżeńską tak, jak ona przedstawia się w świadomości chrześcijańskiej uformowanej przez naukę Kościoła.” To charakterystyczne zdanie, wyjęte z debiutujących podówczas na rynku periodyków teologicznych Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne (1968), już samo w sobie zdradza wrażliwość epistemologiczną i wyostrzony zmysł metodyczny twórcy i redaktora naczelnego czasopisma. W niniejszym opracowaniu przyjęto hipotezę, że w tym i podobnych wersach głośnego artykułu z 1969 roku – znakomicie osadzonych w nurcie soborowego aggiornamento – objawił się klucz do zrozumienia fenomenu i naukowego formatu twórczości Księdza Profesora Remigiusza Sobańskiego (1930-2010). Pozytywna weryfikacja tej hipotezy nie budzi wątpliwości: półwiecze pracy naukowca i bogata praktyka (sędziego i oficjała w trybunale katowickim) oraz związany z tym fakt, że stał się on niekwestionowanym autorytetem w dziedzinie kanonicznego prawa małżeńskiego, zaowocowały autorską ekspozycję zasad systemowych skodyfikowanego ius matrimoniale (CIC 1983). Ustalenie to każe z wyostrzoną uwagą reflektować tytułowy obszar filarów systemu ius matrimoniale canonicum według R. Sobański, w następującej kolejności: (1) “zasada nierozerwalności małżeńskiej” (irrevocabilis consensus personalis – vinculum indissolubile), (2) “ zasada, [która] inspiruje wszystkie przepisy kanoniczne dotyczące małżeństwa”(favor matrimonii), (3) “zasada prawa do małżeństwa” (ius connubii), (4) “sakrament – jeden z elementów strukturalnych Kościoła” (sacramentum matrimoni; zasady: eo ipso sacramentum i favor fidei).

FR

« La Constitution Gaudium et Spes n’aborde pas [le mariage] a priori – comme le faisait encore l’encyclique Casti Connubii – mais analyse la réalité du mariage telle qu’elle se présente dans la conscience chrétienne formée par l’enseignement de l’Église. » Cette phrase caractéristique, extraite de la revue théologique Silesian Historical-Theological Studies (1968), qui a fait en ce temps-là ses débuts sur le marché, trahit déjà à elle seule la sensibilité épistémologique et le sens méthodologique aigu du fondateur et rédacteur en chef de la revue. La présente étude adopte l’hypothèse que c’est dans cette phrase et dans les phrases similaires du célèbre article de 1969 – bien intégrées dans le courant de l’aggiornamento conciliaire – qu’a été révélée la clé de la compréhension du phénomène et du format scientifique de l’œuvre du Révérend Professeur Remigiusz Sobański (1930–2010). La vérification positive de cette hypothèse ne soulève aucun doute : un demi-siècle de travail académique, une riche pratique (juge et fonctionnaire au tribunal de Katowice) ainsi que le fait connexe qu’il est devenu une autorité incontestable dans le domaine du droit canonique du mariage, ont abouti à l’exposition par l’auteur des principes systémiques du ius matrimoniale codifié (CIC 1983). Cette constatation rend nécessaire une réflexion approfondie sur les titres des piliers du système du ius matrimoniale canonicum selon R. Sobanski, dans l’ordre suivant : (1) « le principe de l’indissolubilité conjugale » (irrevocabilis consensus personalis – vinculum indissolubile), (2) « le principe [qui] inspire toute la législation canonique sur le mariage » (favor matrimonii), (3) « le principe du droit au mariage » (ius connubii), (4) « le sacrement – un des éléments structuraux de l’Église » (sacramentum matrimoni ; principes: eo ipso sacramentum et favor fidei).

EN

“The Gaudium et spes Constitution does not approach [matrimony] a priori-as the Casti connubii Encyclical did-but, instead, it analyzes the reality of matrimony as it is reflected in the Christian consciousness shaped by the teaching of the Church.” This characteristic sentence, derived from Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne [Silesian Studies in History and Theology] (1968), which debuted at that time on the market of theological periodicals, shows in itself the epistemological sensitivity and sharp methodical sense of the Author and the Executive Editor of the periodical. This study adopts a hypothesis, which suggests that in this and similar lines of the famous article from 1969-perfectly set in the current of the conciliar aggiornamento-a key to understanding the phenomenon and scientific format of the work of Rev. Professor Remigiusz Sobański (1930–2010) appeared. Positive verification of this hypothesis is not in doubt: the experience of half a century of work as a scientist and person with real-life experience (a judge and officials in the Katowice Tribunal) and the related fact that he has become an undisputed authority in the field of canonical matrimonial law, resulted in the Author’s exposition of the systemic principles of the codified ius matrimoniale (CIC 1983). This finding makes it necessary to reflect, with sharpened attention, on the title area “Pillars of the system of ius matrimoniale canonicum according to Remigiusz Sobański” in the following order: (1) “the principle of matrimonial indissolubility” (irrevocabilis consensus personalis-vinculum indissolubile), (2) “the principle [that] shapes from within all the canonical norms on marriage” (favor matrimonii), (3) “the principle of the right to marriage” (ius connubii), (4) “sacrament- one of the structural elements of the Church” (sacramentum matrimoni; principles: eo ipso sacramentum and favor fidei).

Keywords

PL

Remigiusz Sobański; metodologia prawa kanonicznego; małżeństwo; sakrament małżeństwa; zgoda małżeńska; zasada nierozerwalności małżeńskiej; favor matrimonii; ius connubii; zasada eo ipso sacramentum; favor fidei

EN

Remigiusz Sobański; methodology of the canon law; matrimony; sacrament of matrimony; matrimonial consent; principle of matrimonial indissolubility; favor matrimonii; ius connubii; principle eo ipso sacramentum; favor fidei

FR

Remigiusz Sobański; méthodologie du droit canonique; mariage; consentement matrimonial; principe d’indissolubilité matrimoniale; favor matrimonii; ius connubii; principe eo ipso sacramentum; favor fide; sacrement du mariage

• Publisher: Uniwersytet Śląski
• Journal: Philosophy and Canon Law
• Year: 2022
• Volume: 8
• Issue: 2
• Pages: 1-26

Dates

published

2022

Contributors

author

Andrzej Pastwa

• University of Silesia in Katowice

• https://orcid.org/0000000326795107

References

• Aymans, Winfried. “Gleichsam häusliche Kirche. Ein kanonistischer Beitrag zum Grundverständnis der sakramentalen Ehe als Gottesbund und Vollzugsgestalt kirchlicher Existenz.” Archiv für katholisches Kirchenrecht, vol. 147 (1978): 424–446.
• Aymans, Winfried. “Die Sakramentalität christlicher Ehe in ekklesiologisch-kanonistischer Sicht. Thesenhafte Erwägungen zu einer Neubestimmung.” Trierer Theologische Zeitschrift 83 (1974): 321–338.
• Bañares, Juan Ignacio. “Comentario al c. 1058.” In Comentario exegético al Código de Derecho canónico, edited by Ángel Marzoa, Jorge Miras, and Rafael Rodríguez-Ocaña. Vol. 3/2, 1067–1075. Pamplona: EUNSA, 20023.
• Bañares, Juan Ignacio. “El ‘favor matrimonii’ y la presunción de validez del matrimonio contraído. Comentario al Discurso de Juan Pablo II al Tribunal de la Rota Romana de 29.I.2004.” Ius canonicum, vol. 45, no. 89 (2005): 243–257.
• Bianchi, Paolo. “L’interpretazione positivistica del momento costitutivo del matrimonio.” Periodica de re canonica, vol. 101 (2012): 463–476.
• Benedict XVI. “Address on the Occasion of the Inauguration of the Judicial Year of the Tribunal of the Roman Rota” (January 22, 2011). http://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/speeches/2011/january/documents/hf_ben-xvi_spe_20110122_rota-romana.html. Accessed February 28, 2022.
• Benedict XVI. “Address for the Inauguration of the Judicial Year of the Tribunal of the Roman Rota” (January 21, 2012). https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/speeches/2012/january/documents/hf_ben-xvi_spe_20120121_rota-romana.html. Accessed February 28, 2022.
• Benedict XVI. “Address to the Members of the Tribunal of the Roman Rota” (January 27, 2007). http://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/speeches/2007/january/documents/hf_benxvi_spe_20070127_roman-rota.html. Accessed February 28, 2022.
• Benedict XVI. “Address to the Roman Curia Offering them his Christmas Greetings” (December 22, 2005). https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/speeches/2005/december/documents/hf_ben_xvi_spe_20051222_roman-curia.html, Accessed February 28, 2022.
• Code of Canon Law (promulgated: May 27, 1917).
• Code of Canon Law (promulgated: January 25, 1983).
• Corecco, Eugenio. “Il sacramento del matrimonio: cardine della costituzione della Chiesa.” In Diritto, persona e vita sociale. Scritti in memoria di Orio Giacchi. Vol. 1, 390–409. Milano: Vita e pensiero, 1984.
• Corecco, Eugenio. “‘Ordinatio rationis’” o ‘ordinatio fidei’? Appunti sulla definizione della legge canonica.” In Idem, Ius et Communio. Scritti di Diritto Canonico, edited by Graziano Borgonovo and Arturo Cattaneo. Vol. 1, 135–156 (Lugano–Casale Monferrato: Piemme, 1997).
• Corecco, Eugenio. “Die Lehre der Untrennbarkeit des Ehevertrags vom Sakrament im Lichte des scholastischen Prinzips Gratia perfecit, non destruit naturam.” Archiv für katholisches Kirchenrecht, vol. 143 (1974): 379–442.
• Errázuriz, Mackenna, and Carlos José. “Riflessioni circa il ‘bonum coniugum’ e la nullità del matrimonio.” In “Iustitia et iudicium.” Studi di diritto matrimoniale e processuale canonico in onore di Antoni Stankiewicz, edited by Janusz Kowal and Joaquín Llobell. Vol. 1, 169–182. Città del Vaticano: LEV, 2010.
• Fornés, Juan. “Comentario al c. 1150.” In Comentario exegético al Código de Derecho canónico, edited by Ángel Marzoa, Jorge Miras, and Rafael Rodríguez-Ocaña. Vol. 3/2, 1577–1579. Pamplona: EUNSA, 20023.
• Francis. “Address to the Officials of the Tribunal of the Roman Rota for the Inauguration of the Judicial Year” (January 24, 2014). https://www.vatican.va/content/francesco/en/speeches/2014/january/documents/papa-francesco_20140124_rota-romana.html. Accessed February 28, 2022.
• Francis. Address to the Officials of the Tribunal of the Roman Rota for the Inauguration of the Judicial Year (January 23, 2015). https://www.vatican.va/content/francesco/en/speeches/2015/january/documents/papa-francesco_20150123_tribunale-rota-romana.html. Accessed February 28, 2022.
• Fumagalli Carulli, Ombretta. “Verità e giustitia nella giurisprudenza ecclesiale.” Ius Ecclesiae, vol. 20 (2008): 463–478.
• Gerosa, Libero. “La legge canonica quale ‘ordninatio fidei.’ La lezione di Eugenio Corecco sul metodo scientifico nella canonistica.” Il diritto ecclesiastico, vol. 106 (1995): 140–159.
• Góralski, Wojciech. “Nierozdzielność ważnej umowy małżeńskiej zawartej między ochrzczonymi i sakramentu (kan. 1055 § 2 KPK i kan. 776 § 2 KKKW).” Ius Matrimoniale, vol. 12 (2007): 7–33.
• Grocholewski, Zenon. “La función del juez en las causas matrimoniales.” Ius canonicum vol. 45, no. 89 (2005): 13–33.
• International Theological Commission. “Propositions on the Doctrine of Christian Marriage” (1977). http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/cti_documents/rc_cti_1977_sacramento-matrimonio_en.html. Accessed February 28, 2022.
• International Theological Commission. “Christological Theses on the Sacrament of Marriage” (1977). http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/cti_documents/rc_cti_1977_sacramento-matrimonio_en.html. Accessed February 28, 2022.
• International Theological Commission. “The Reciprocity Between Faith and Sacraments in the Sacramental Economy” (2020). https://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/cti_documents/rc_cti_20200303_reciprocita-fede-sacramenti_en.html. Accessed February 28, 2022.
• John Paul II. “Address to the Prelate Auditors, Officials and Advocates of the Tribunal of the Roman Rota” (January 18, 1990). http://www.vatican.va/content/john-paul-ii/it/speeches/1990/january/documents/hf_jp-ii_spe_19900118_rota-romana.html. Accessed February 28, 2022.
• John Paul II. “Address to the Tribunal of the Roman Rota” (January 21, 2000). http://www.vatican.va/content/john-paul-ii/en/speeches/2000/jan-mar/documents/hf_jp-ii_spe_20000121_rotaromana.html. Accessed February 28, 2022.
• John Paul II. “Address to the Prelate Auditors, Officials and Advocates of the Tribunal of the Roman Rota” (January 28, 2002). http://www.vatican.va/content/john-paul-ii/en/speeches/2002/january/documents/hf_jp-ii_spe_20020128_roman-rota.html. Accessed February 28, 2022.
• John Paul II. “Address to the Prelate Auditors, Officials and Advocates of the Tribunal of the Roman Rota” (January 30, 2003). https://www.vatican.va/content/john-paul-ii/en/speeches/2003/january/documents/hf_jp-ii_spe_20030130_roman-rota.html. Accessed February 28, 2022.
• John Paul II. “Address to the Members of the Tribunal of the Roman Rota for the Inauguration of the Judicial Year” (January 29, 2004). http://www.vatican.va/content/john-paul-ii/en/speeches/2004/january/documents/hf_jp-ii_spe_20040129_roman-rota.html. Accessed: February 28, 2022.
• John Paul II. “Address to Members of the Tribunal of the Roman Rota” (January 29, 2005).
• http://www.vatican.va/content/john-paul-ii/en/speeches/2005/january/documents/hf_jp-ii_spe_20050129_roman-rota.html. Accessed February 28, 2022.
• John Paul II. Apostolic Exhortation “Familiaris consortio” (November 22, 1981).
• Kowal, Janusz. “L’ indissolubilità del matrimonio rato e consumato. Status quaestionis.” Periodica de re canonica, vol. 90 (2001): 273–304.
• Kowal, Janusz. “Conflitto tra ‘favor matrimonii’ e ‘favor libertatis’?.” Periodica de re canonica, vol. 94 (2005): 243–273.
• Leszczyński, Grzegorz. “Iustus iudex et Pastor bonus.” In Wkład Księdza Profesora Remigiusza Sobańskiego w rozwój kanonistyki. W dowód wdzięcznej pamięci o zasługach dla rozwoju kanonistyki. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej na Wydziale Prawa Kanonicznego UKSW w dniu 11 grudnia 2013 roku, edited by Tomasz Gałkowski, 119–136. Warszawa-Kraków: Scriptum, 2014.
• Lüdicke, Klaus. “Kommentar zum c. 1058.” In Münsterischer Kommentar zum Codex Iuris Canonici, edited by Klaus Lüdicke, 1058/1–3. Essen: Ludgerus, Lfg. Dezember 2013.
• Lüdicke, Klaus. “Kommentar vor c. 1059.” In Münsterischer Kommentar zum Codex Iuris Canonici. Edited by Klaus Lüdicke, Einf. vor 1059/1–6. Essen: Ludgerus, Lfg. Dezember 2013.
• Lüdicke, Klaus. “Kommentar zum c. 1060.” In Münsterischer Kommentar zum Codex Iuris Canonici. Edited by Klaus Lüdicke, 1060/1–3. Essen: Ludgerus, Lfg. Februar 2009.
• Lüdicke, Klaus. “Kommentar vor c. 1095.” In Münsterischer Kommentar zum Codex Iuris Canonici. Edited by Klaus Lüdicke, Einf. vor 1095/1–2. Essen: Ludgerus, Lfg. Oktober 1987.
• Navarrete, Urbano. Structura iuridica matrimonii secundum Concilium Vaticanum II. Momentum iuridicum amoris coniugalis. Roma: Editrice Pontificia Università Gregoriana, 19942.
• Pastwa, Andrzej. Il bene dei coniugi. L’identificazione dell’elemento ad validitatem nella giuris-prudenza della Rota Romana [Biblioteca Teologica, Sezione Canonistica, 7]. Lugano–Siena: Eupress FTL–Edizioni Cantagalli, 2018.
• Pastwa, Andrzej. “Indissolubilitas… quae ratione sacramenti peculiarem obtinet firmitatem (kan. 1056). Uwagi o relacji nierozerwalność – sakrament małżeństwa.” Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne, vol. 44 no. 2 (2011): 590–606.
• Pastwa, Andrzej. “Ius connubii Today – Legal and Pastoral Perspective.” In Youth – Church – Evangelism, edited by Andrzej Pastwa. Ecumeny and Law, vol. 5 (2017): 235–261.
• Pastwa, Andrzej. “Kanonické paradigma nerozlučitelnosti. O vztahu přirozenosti a kultury v katolickém chápání manželství.” Studia Theologica, vol. 22, no. 2 (2020): 85–98.
• Pastwa, Andrzej. “Promotor idei dispensatio gratiae. Uwagi o wkładzie ks. prof. R. Sobańskiego w kulturę prawną (Archi)diecezji Katowickiej.” In Wkład Księdza Profesora Remigiusza Sobańskiego w rozwój kanonistyki. W dowód wdzięcznej pamięci o zasługach dla rozwoju kanonistyki. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej na Wydziale Prawa Kanonicznego UKSW w dniu 11 grudnia 2013 roku, edited by Tomasz Gałkowski, 161–173. Warszawa–Kraków: Scriptum, 2014.
• Pastwa, Andrzej. “Sacramentalitas czwartym dobrem małżeństwa?.” In “Ars boni et aequi.” Księga pamiątkowa dedykowana Księdzu Profesorowi Remigiuszowi Sobańskiemu z okazji osiemdziesiątej rocznicy urodzin, edited by Józef Wroceński and Helena Pietrzak, 391–409. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, 2010.
• Pastwa, Andrzej. “Przymierze miłości małżeńskiej.” Jana Pawła II idea małżeństwa kanonicznego. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2009.
• Pastwa, Andrzej. “Sensus fidei fidelium. Legal and Ecumenical Reflection.” In Remaining United in Diversity, edited by Andrzej Pastwa. Ecumeny and Law, vol. 6 (2018): 225–247.
• Paulus VI: “Allocutio ad Praelatos Auditores, Officiales et Advocatos Tribunalis Sacrae Romanae Rotae, novo litibus iudicandis ineunte anno coram admissos” (23 ianuarii 1967). Acta Apostolicae Sedis, vol. 59 (1967): 142–145.
• Pius XI. Encyclical Letter Casti connubii (December 31, 1930).
• Pontificia Commissio Codici Iuris Canonici Recognoscendo, Relatio complectens synthesim animadversionum ab Em-mis Patribus Commissionis ad novissimum Schema Codicis Iuris Canonici exhibitarum, cum responsionibus a Secretaria et Consultoribus datis. Città del Vaticano: LEV, Typis Polyglottis Vaticanis 1981.
• Pontificium Consilium de Legum Textibus. “Instructio ‘Dignitas connubii’ servanda a tribunalibus dioecesanis et interdioecesanis in pertractandis causis nullitatis matrimonii” (January 25, 2005). Communicationes, vol. 37 (2005): 11–92.
• Serrano Ruiz, José María. “L’ispirazione conciliare nei principi generali del matrimonio canonico.” In Matrimonio canonico fra tradizione e rinnovamento, 15–97. Bologna: EDB, 19912.
• Sędzia i pasterz. Księga pamiątkowa w 50-lecie pracy ks. Remigiusza Sobańskiego w Sądzie Metropolitalnym w Katowicach (1957–2007), edited by Honorata Typańska. Katowice: Księgarnia Św. Jacka, 2007.
• Sobański, Remigiusz. “Instrukcja o małżeństwach mieszanych.” Wiadomości Diecezjalne, vol. 34 (1966): 99–102.
• Sobański, Remigiusz. “Iudex veritatem de matrimonio dicit.” Ius Matrimoniale, vol. 4 (1999): 181–196.
• Sobański, Remigiusz. “Kanoniczne prawo małżeńskie stosowane w działalności misyjnej.” Nurt SVD, vol 31, no. 3 (1997): 44–67.
• Sobański, Remigiusz. Metodologia prawa kanonicznego. Katowice: Gnome, 2004.
• Sobański, Remigiusz. “Między rygoryzmem a laksyzmem. Kanoniczny proces o nieważność małżeństwa na tle kondycji małżeństw sakramentalnych w Polsce.” Prawo Kanoniczne, vol. 53, no. 3–4 (2010): 161–169.
• Sobański, Remigiusz. “Niezmienność i historyczność prawa w Kościele: Prawo Boże i prawo ludzkie.” Prawo Kanoniczne, vol. 40, no. 1–2 (1997): 23–44.
• Sobański, Remigiusz. “Ochrona małżeństwa w kanonicznym prawie procesowym.” Prawo Kanoniczne, vol. 52, no. 3–4 (2009): 155–171.
• Sobański, Remigiusz. “Prawda jako entelechia procesu o nieważność małżeństwa w świetle przemówień Piusa XII do Roty Rzymskiej.” Ius Matrimoniale, vol. 13 (2008): 29–41.
• Sobański, Remigiusz. “Procesy o nieważność małżeństwa w Polsce na przełomie tysiącleci ery chrześcijańskiej.” Prawo Kanoniczne, vol. 49, no. 3–4 (2006): 21–33.
• Sobański, Remigiusz. “Symulacja częściowa w ujęciu k. 1086 § 2 a nauka o małżeństwie konstytucji Gaudium et spes.” Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne, vol. 2 (1969): 31–49.
• Sobański, Remigiusz. “Ustawa kościelna – ordinatio rationis czy ordinatio fidei?.” Collectanea Theologica, vol. 48, no. 1 (1978): 27–35.
• Sobański, Remigiusz. “Velut Ecclesia domestica a cywilna forma zawarcia małżeństwa.” Roczniki Teologiczno-Kanoniczne, vol. 30, no. 5 (1983): 27–40.
• Sobański, Remigiusz. “Wyznaczniki kanonicznego prawa małżeńskiego.” Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne, vol. 30 (1997): 113–123.
• Stankiewicz, Antoni. “Sentire cum Ecclesia e l’interpretazione della legge canonica.” Periodica de re canonica, vol. 102 (2013): 379–402.
• Vatican Council II. “Decree on the Apostolate of the Laity Apostolicam actuositatem” (September 18, 1965). Acta Apostolicae Sedis, vol. 58 (1966): 837–864.
• Vatican Council II. “Dogmatic Constitution on the Church Lumen gentium” (November 21, 1964). Acta Apostolicae Ses, vol. 57 (1965): 5–75.
• Vatican Council II. “Pastoral Constitution on the Church Gaudium et spes” (December 7, 1965). Acta Apostolicae Sedis, vol. 58 (1966): 1025–1115.

Identifiers

DOI

10.31261/PaCL.2022.08.2.03

Biblioteka Nauki

25734355