Rana dekapitacyjna (Śląska). Między diagnozami Jana Nikodema Jaronia i Szczepana Twardocha

• Authors: Krystian Węgrzynek

Title variants

EN

A Decapitation (Silesian) Wound. Between Jan Nikodem Jaroń's and Szczepan Twardoch's Diagnoses

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Autor, odwołując się do utrwalonego w literaturze europejskiej (Platon, Thomas Hobbes, Giorgio Agamben) wyobrażenia grupy społecznej jako organizmu, w którym głowa symbolizuje ośrodek przywódczy, poddajeantropologicznej analizie grupę „śląskiej ludności rodzimej” (Marian Gerlich). Mocno utrwalone w jej obrębie tendencje odrębnościowe, czy wręcz separatystyczne, dają się opisać poprzez metaforę ciała pozbawionego głowy. To wyobrażenie wyrasta z tragicznych doświadczeń historycznych: śmierci księcia Henryka Pobożnego w czasie bitwy pod Legnicą (1241), egzekucji dokonanej na przywódcy śląskiej szlachty protestanckiej – Andrzeju Kochcickim (1634) i tajemniczej śmierci dyktatora III powstania śląskiego Wojciech Korfantego(1939). Osią rozważań jest analiza fragmentów młodopolskiego dramatu Jana Nikodema Jaronia Wojsko św. Jadwigi (1920), którego bohaterami są najbliżsi krewni księcia Henryka oraz ich późniejsze wcielenia (najważniejsze z nich to ostatnie – członków rodziny biorącej udział w powstaniu śląskim). WyobrażenieGórnego Śląska jako Zdekapitowanego Ciała, które, mimo iż pozbawione przywódcy, chce żyć osobno lub wyobrażenie tej samej grupy jako monstrum (smok w powieści Szczepana Twardocha zatytułowanej Drach) można traktować jako odzwierciedlenie tendencji autonomicznych w tym regionie. Taka wizja Śląska – jeśli nie autonomicznego, to przynajmniej się od reszty Polski różniącego, chociażby pamięcią kulturową (Jan Assmannn) – wyłania się także z rezultatów badań współczesnych socjologów (Marian Gerlich, Maria Szmeja).

EN

The author refers to the image deeply rooted in the European literature (Platon, Thomas Hobbes, Giorgio Agamben) of a social group pictured as an organism, with the head representing its leadership centre, and applies an anthropologicalanalysis to the group of the “Silesian native population” (Marian Gerlich). A metaphor of a decapitated body seems to be a proper way to describe this group’s well consolidated pursuit of distinctiveness or even its separatist tendencies. The concept emerges from a number of tragic historical experiences, such as the death of Henry II the Pious in the Battle of Legnica (1241), the execution of Andrzej Kochcicki, the leader of the Silesian protestant nobility (1634) or a mysterious death of the leader of the 3rd Silesian Uprising, Wojciech Korfanty (1939). The research revolves around the analysis of Wojsko św. Jadwigi (St. Hedwig’s Army), a “Young Poland” drama of 1920 by Jan Nikodem Jaroń, whose main characters are Prince Henry’s closest relatives and their subsequent incarnations (the most important being the final ones – those of a Silesian insurgent family members). The concept of Upper Silesia as a Decapitated Body, which, although deprived of a leader, wants to live its separate life, or picturing this group as a monstrum (a dragon in Szczepan Twardoch’s novel Drach) can be treated as a reflection of the region’s autonomous tendencies. Such a vision of Silesia, autonomous or at least clearly distinctive from the rest of Poland – by cultural memory (Jan Assmann) if nothing else – emerges also from the results of the research conducted by modern sociologists (Marian Gerlich, Maria Szmeja).

Keywords

PL

Śląsk; głowa; rana; pamięć; odrębność

EN

Silesia; head; wound; memory; separation

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
• Journal: Rana. Literatura - Doświadczenie - Tożsamość
• Year: 2021
• Issue: 1 (3)
• Pages: 1-22

Dates

published

2021-04-30

Contributors

author

Krystian Węgrzynek

• Biblioteka Śląska w Katowicach

Identifiers

DOI

10.31261/Rana.2021.3.10