Z perspektywy dziecka. Motyw ogrodu w opowieściach pisanych przez ocalonych z Shoah

• Authors: Joanna Warońska-Gęsiarz

Title variants

EN

From the Perspective of a Child. The Theme of a Garden in Stories Written by Shoah Survivors

Abstracts

EN

In the article, the author reflects on the theme of a garden present in books written from the perspective of a child by Shoah survivors, representatives of wealthy, Polonised Jewish families. The materials for analysis were texts written at the end of the 20th century: a novel by Roma Ligocka The Girl in a Red Coat, and memoirs by Janina Bauman (Winter in the Morning) and Yehuda Nir (The Lost Childhood).The garden present in selected books is a place that has a strong influence on the characters, a place that is real or present in stories, and a place the reader gets to know in the process of reading (e.g. The Secret Garden by Frances Hodges Burnett). The shape of this space is determined by people: founders and heirs, professional gardeners, but also casual users or even barbarians and vandals. The analysed books present the following gardens: a city park, a botanical garden, family gardens, allotment gardens, and finally a vegetable garden. Some of them exist only as names, others are described in more detail, and even seem to participate in the fate of protagonists. These spaces are important to the city’s topography, family history, or the history of an individual. They provide settings and determine – but also project – the behaviour of the characters; finally, they become a testimony to what is gone. Invoked in memoirs and stories about the times of the Holocaust, they confirm their importance in the wartime lives of children and adolescents.

PL

W artykule autorka zastanawia się nad motywem ogrodu obecnym w książkach napisanych z perspektywy dziecka przez ocalonych z Shoah przedstawicieli zamożnych spolonizowanych rodzin żydowskich. Jako materiał do analizy posłużyły powstałe pod koniec XX wieku: powieść Romy Ligockiej Dziewczynka w czerwonym płaszczyku oraz wspomnienia – Janiny Bauman Zima o poranku i Utracone dzieciństwo Yehudy Nira.Występujący w wybranych książkach ogród to miejsce silnie oddziałujące na bohaterów, miejsce rzeczywiste lub obecne w opowieściach i poznawane w procesie lektury (np. Tajemniczy ogród Frances Hodges Burnett). Kształt tej przestrzeni określają ludzie, założyciele i spadkobiercy, zawodowi ogrodnicy, ale także przypadkowi użytkownicy czy nawet barbarzyńcy i wandale. W analizowanych książkach występują: miejski park, ogród botaniczny, ogrody rodzinne, ogródki działkowe, wreszcie ogródek warzywny. Niektóre z nich istnieją wyłącznie jako nazwy, inne są opisane bardziej szczegółowo, a nawet zdają się współuczestniczyć w losach bohaterów. To przestrzenie ważne dla topografii miasta, historii rodziny albo jednostki. Wyznaczają miejsca akcji, determinują, ale i projektują zachowania bohaterów, wreszcie stają się świadectwem tego, co minione. Przywoływane we wspomnieniach i opowieściach o czasach zagłady potwierdzają swoje znaczenie w wojennym życiu dzieci i młodocianych.

Keywords

EN

the theme of a garden in the literature; literature on the extermination of Jews during World War II; The Secret Garden by Frances Hodges Burnett; Roma Ligocka; Janina Bauman; Yehuda Nir

PL

motyw ogrodu w literaturze; literatura na temat zagłady Żydów w czasie II wojny światowej; Tajemniczy ogród Frances Hodges Burnett; Roma Ligocka; Janina Bauman; Yehuda Nir

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
• Journal: Rana. Literatura - Doświadczenie - Tożsamość
• Year: 2022
• Issue: 1 (5)
• Pages: 1-18

Dates

published

2022

Contributors

author

Joanna Warońska-Gęsiarz

• Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie

• https://orcid.org/0000000257574078

References

• Bauman J.: Zima o poranku. Opowieść dziewczynki z warszawskiego getta. Zysk i S-ka. Wydawnictwo, Poznań 1999.
• Chojecki A.: Posłowie. W: F.H. Burnett: Tajemniczy ogród. Tłum. J. Włodarkiewicz. Oprac. A. Chojecki. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków 1991, s. 307–322.
• Głowiński M.: O konieczności nie-bycia sobą. „Teksty Drugie” 2006, nr 1/2, s. 320–325.
• Gołąb M.: Ukryte ogrody, nieobecne przestrzenie. Literackie i kulturowe metafory współczesności. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków 2012.
• Gomóła A.: Przestrzeń ogrodu – przestrzeń mediacji. W: Przestrzeń ogrodu – przestrzeń kultury. Red. G. Gazda, M. Gołąb. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków 2008, s. 41–56.
• Heska-Kwaśniewicz K.: Tajemnicze ogrody. Rozprawy i szkice z literatury dla dzieci i młodzieży. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1996.
• Kędzierski M.: Od idei miast-ogrodów do ruchu partyzantki ogrodniczej. Społeczne i kulturowe aspekty postaw proekologicznych mieszkańców miasta. [Rozprawa doktorska. Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu]. https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/26297/1/M.%20K%C4%99dzierski%2C%20rozprawa%20doktorska.pdf [dostęp: 26.07.2021].
• Kowalska-Leder J.: Doświadczenie Zagłady z perspektywy dziecka w polskiej literaturze dokumentu osobistego. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2009.
• Ligocka E.: Dziewczynka w czerwonym płaszczyku. Współpraca I. von Fickenstein. Tłum. K. Zimmerer. Znak, Kraków 2001.
• Nir Y.: Utracone dzieciństwo. Tłum. J. Mazur. Wydawnictwo Nowy Świat, Warszawa 2005.
• Panas W.: Pismo i rana. Szkice o problematyce żydowskiej w literaturze polskiej. Dabar, Lublin 1996.
• Piekiełko A.: Historia Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Kraków 1983.
• Skarga B.: Ślad i obecność. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.
• Skotnicka G.: Ogrody dzieciństwa w utworach dla dzieci i młodzieży (od XIX-wiecznego dydaktyzmu w stronę nowych wartości). W: Mit dzieciństwa w sztuce młodopolskiej. Red. J. Papuzińska. Instytut Wydawniczy Nasza Księgarnia, Warszawa 1992, s. 95–109.
• Żórawska N.: Przekroczyć granicę getta: o „Dziewczynce w czerwonym płaszczyku”, „Tylko ja sama” i „Dobrym dziecku” Romy Ligockiej. W: Literatura i granice: szkice o literaturze XX i XXI wieku. Red. B. Gutkowska, A. Nęcka, K. Gutkowska-Ociepa. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2017, s. 151–180.

Identifiers

DOI

10.31261/Rana.2022.5.06

Biblioteka Nauki

29433673