Mech jako materiał do uszczelniania belek w budownictwie drewnianym Karpat

• Authors: Łukasz Łuczaj , Witold Grodzki , Agnieszka Marcela

Title variants

EN

Using moss for the chinking of log cabins in the wooden architecture of the Carpathians

Abstracts

EN

The article examines the tradition of the chinking of log cabins with moss in chosen villages of the Carpathian Foothills (SE Poland) in the counties of Krosno, Strzyżów, and Sanok. Moss used to be the main material used for chinking. After being gathered in pastures and forests by children and women, it was dried, sprinkled withwater and packed with the help of the metal part of a plough. For the most efficient chinking, the space between logs had to be about 5 cm wide. The main species of moss used for this purpose were Rhytidiadelphus squarrosus (collected on pastures) and Pleurozium schreberi (collected in pine forests). The 1940s and 1950s saw a gradual discontinuation of this practice. In the course of the research, the author chinked two houses in cooperation with a person who was also a key source of information. The article also addresses the legal limitations of reviving the tradition, which include laws concerning the collecting of understorey plants in state forests, fines for using plants from other owners’ forests, and the protection of some moss species.

Keywords

PL

etnobriologia; uszczelnianie; drewniana chata; mszaki; etnobotanika

EN

ethnobryology; chinking; log cabin; bryophytes; ethnobotany

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
• Journal: Studia Etnologiczne i Antropologiczne
• Year: 2021
• Volume: 21
• Issue: 2

Dates

published

2021

Contributors

author

Łukasz Łuczaj

• Uniwersytet Rzeszowski

• https://orcid.org/0000000152724826

author

Witold Grodzki

• Technikum nr 6 i Branżowa Szkoła I stopnia nr 6 im. Jana Sas Zubrzyckiego w Zespole Szkół Architektoniczno-Budowlanych w Krośnie

author

Agnieszka Marcela

References

• Alexandrowicz E.J., red., 1896, Encyklopedya rolnicza, t. 6, Warszawa, Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie.
• Bata A., Łuczaj M., 2015, Zamieszańcy. Losy Rusinów na Pogórzu, Krosno, Krośnieńska Oficyna Wydawnicza.
• Ciołek G., 1952, Wpływ środowiska geograficznego na formy osadnictwa i budownictwa wiejskiego w Polsce, „Lud”, nr 37, s. 8–19.
• Czerwiński T., 2006, Budownictwo ludowe w Polsce, Warszawa, Muza.
• Drobnik J., Stebel A., 2014, Medicinal mosses in pre-Linnaean bryophyte floras of central Europe. An example from the natural history of Poland, „Journal of Ethnopharmacology”, vol. 153, issue 3, s. 682–685.
• Drobnik J., Stebel A., 2015, Central European medicinal bryophytes in the 16th-century work by Caspar Schwenckfeld, and their ethnopharmacological origin, „Journal of Ethnopharmacology”, vol. 175, s. 407–411.
• Drobnik J., Stebel A., 2018, Brachythecium rutabulum, a neglected medicinal moss, „Human Ecology”, vol. 46, issue 1, s. 133–141.
• Drobnik J., Stebel A., 2021, Four centuries of medicinal mosses and liverworts in European ethnopharmacy and scientific pharmacy: a review, „Plants”, vol. 10, issue 7, https://doi.org/10.3390/plants10071296.
• Flowers S., 1957, Ethnobryology of the Gosuite Indians of Utah, „The Bryologist”, vol. 60, no. 1, s. 11–14.
• Gos K., Ossowski W., 2009, Nowe dane o zastosowaniu mchów w dawnym szkutnictwie na obszarze Polski, „Pomorania Antiqua”, nr 22, s. 109–124.
• Grodzki W., 2021, Obrazy z rodzinnej szuflady. Różanka na przestrzeni XX w., cz. 2, Krosno, Ruthenus.
• Harris E.S.J, 2008, Ethnobryology: traditional uses and folk classification of bryophytes, „The Bryologist”, vol. 111, no. 2, s. 169–217.
• Hensel W., 1974, U źródeł Polski średniowiecznej, Wrocław, Ossolineum.
• Kimmerer R.W., 2021, Gathering moss. A Natural and cultural history of mosses, London, Penguin.
• Kradli mech z lasu – to nielegalne, 2020, 29 października, https://www.onet,.pl/turystyka/onetpodroze/kradli-mech-z-lasu-to-nielegalne/gfg2ztn,07640b54 [dostęp: 7.11.2021].
• Leśniczy zauważył samochód w lesie. Oniemiał, gdy spojrzał do środka, 2021, 7 lipca, https://www.o2.pl/informacje/lesniczy-zauwazyl-samochod-w-lesieoniemial-gdy-spojrzal-do-srodka-6658694852405792a [dostęp: 7.11.2021].
• Łuczaj Ł., 2018, 5 lipca, Mszenie chaty. http://lukaszluczaj.pl/mszenie-chaty/[dostęp: 7.11.2021].
• Mondal K.A., Mondal S., 2009, Ethnobryology – seeking more deserving future. „Frontiers in Biology”, vol. 1, s. 31–36.
• Moszyński K., 1929, Kultura ludowa Słowian, Kraków, Polska Akademia Umiejętności.
• Olszański T., 2007, Zamieszańcy. Studium etnograficzne, Sanok, Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku.
• Plater S.H., 1841, Mała Encyklopedya Polska, Leszno–Gniezno, nakładem i drukiem Ernesta Günthera.
• Popek J., 2020, Nierówne szanse wobec równego prawa. Zmagania o prawa służebne mieszkańców Galicji na przykładzie wsi Bratkówka i Odrzykoń w XIX wieku, „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa”, t. 13, z. 4, s. 511–527.
• Popek J., 2021, Conflicts over common rights to cattle grazing on common lands and manorial properties in Austrian Galicia (1772–1918), „Rural History”, vol. 32, issue 1, s. 77–93.
• Popek M., Wapińska B., 2013, Podstawy budownictwa, Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
• Repelewicz A., 2019, luty, Sealing log houses, „IOP Conference Series: Materials Science and Engineering”, vol. 471, no. 8, s. 1–5, https://doi.org/10.1088/1757-899X/471/8/082006.
• Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 28 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ochrony i zbioru płodów runa leśnego oraz zasad lokalizowania pasiek na obszarach leśnych. Dz.U. 1999 nr 6 poz. 42 ze zm.
• Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 5 maja 1936 r. o pasaniu inwentarza i zbieraniu ściółki w lasach państwowych. Dz.U. 1936 nr 42 poz. 308.
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. w sprawie określenia listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą i częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów. Dz.U. 2001 nr 106 poz. 1167.
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin. Dz.U. 2014 poz. 1409.
• Ruszel K., 2004, Leksykon kultury ludowej w Rzeszowskiem, Rzeszów, Muzeum Okręgowe w Rzeszowie.
• Szurowa B., 1978, Karczmy na Kielecczyźnie w XVIII i XIX wieku, Kielce, Biuro Dokumentacji Zabytków w Kielcach – Muzeum Wsi Kieleckiej.
• Szwarc A., 1924, Poboczne użytki leśne. Kora, żywica, pasza i ściółka leśna, Warszawa, Księgarnia Rolnicza (Praktyczna Encyklopedia Gospodarstwa Wiejskiego, nr 64).
• Ustawa lasowa z dnia 3 grudnia 1852 r., w: Zbiór ustaw i rozporządzeń tyczących się ochrony lasu i polowania; z dodatkiem instrukcyi dla zaprzysiężonej straży leśnej, 1875, Lwów, Księgarnia Gubrynowicza i Schmidta 1875, s. 5–6.
• Ustawa z dnia 14 kwietnia 1937 r. o szkodnictwie leśnym i polnym. Dz.U. 1937 nr 30 poz. 224.
• Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń. Dz.U. 1971 nr 12 poz. 114, t.j. Dz.U. 2021 poz. 2008.
• Materiały archiwalne
• Archiwum Państwowe w Przemyślu, jedn. aktowa 56/916/0/-/120, Plan gospodarczy Leśnictwa Leżajsk Ordynacji Łańcuckiej na okres 1930/31–1939/40, s. 11–12.

Identifiers

DOI

10.31261/SEIA.2021.21.02.02

Biblioteka Nauki

20678964