Architektura i urbanistyka manifestem władzy w PRL

• Authors: Maciej Kędzierski

Title variants

EN

Architecture and urban planning as demonstration of power in the Polish People’s Republic

Abstracts

EN

The article aims at presenting diverse architecture and urban planning projects which serve as examples of power demonstration. It is hardly a new phonomenon, since renditions of the personality cult in architecture dates back to antiquity. However, in this article the point of focus remains Poland, in particular the period of the Polish People’s Republic. What was selected for the analysis was the projects which symbolised the then manner of exercising power over the state. Therefore, the rebuilding of socialist Warsaw is mentioned, along with the Millennium Schools (Polish tysiąclatki), civil construction during the term of Edward Gierek, including the famous “Gierkówka” motorway, and some investments of lesser importance realized by lower ranking politicians.

PL

Celem artykułu jest przedstawienie różnych projektów architektonicznych i urbanistycznych, które są przykładem zamanifestowania władzy. Nie jest to zjawisko nowe, wszak potęgę kultu jednostki, oddawano w architekturze już w czasach starożytnych. Jakkolwiek w niniejszym artykule skoncentrowano się na Polsce, przyjmując cezurę czasową przypadającą na okres istnienia PRL. Do analizy wybrano poszczególne projekty, które symbolizowały ówczesny sposób rządzenia krajem. Zatem wspomniano o początkach odbudowy socjalistycznej Warszawy, szkołach „Tysiąclatkach”, budownictwie w czasie rządów Edwarda Gierka w tym słynnej autostradzie „Gierkówce” oraz o mniej znaczących inwestycjach realizowanych przez polityków niższego szczebla.

Keywords

PL

władza; architektura; urbanistyka; PRL; miasto

EN

power; architecture; urban planning; PRL (the Polish People’s Republic); city

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
• Journal: Studia Etnologiczne i Antropologiczne
• Year: 2022
• Volume: 22
• Issue: 2

Dates

published

2022

Contributors

author

Maciej Kędzierski

• Instytut Kultury Europejskiej UAM w Gnieźnie (współpraca)

• https://orcid.org/0000000159559528

References

• Bauman Z., 2000, Globalizacja. I co z tego dla ludzi wynika, Przeł. E. Klekot, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Cymer A., 2019, Architektura w Polsce 1945–1989, Warszawa, Centrum Architektury.
• Cymer A., 2000, Sposób na niepogodę: nadmorskie zabytki, https://culture.pl/pl/artykul/sposob-na-niepogode-nadmorskie-zabytki [dostęp: 4.06.2022].
• Eckhardt P., 2016, Przestrzeń i architektura jako obraz doktryny politycznej. Przykład państw socjalistycznych, „Miscellanea Historico-Iuridica”, t. 15, z. 2, s. 17–19.
• Falkowski M., 2012, Geopolityka autostrad, „Zeszyty Naukowe WSOWL”, nr 3(165), s. 85.
• Gnot L., Ciechan S., Demidowski L., Zugaj Z., Sachadyn M., 1977, Nowy Lublin. Osiedla LSM, Lublin, Wojewódzki Ośrodek Informacji Turystycznej/Lubelska Spółdzielnia Mieszkaniowa.
• Haładyj T., 2020, Symboliczny koniec starej – niedobrej – gierkówki, https:// czestochowa.wyborcza.pl/czestochowa/7,84749,26423615,haladyj-symboliczny -koniec-starej-niedobrej-gierkowki.html [dostęp: 2.06.2022].
• Jaremczak A., 2012, Droga do modernizacji: 36 lat stuknęło gierkówce, https://forsal.pl/artykuly/655945,droga-do-modernizacji-36-lat-stuknelo-gierkowce.html [dostęp: 2.06.2022].
• Kędzierski M., 2020, Za dobrzy na PRL. Wybrane koncepcje polskich architektów i urbanistów w latach 1970–1989, w: D. Bazuń, R. Domke, M. Kwiatkowski, red., Meandry modernizacji, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek, s. 114–123.
• Koziarski S.M., 2021, Potencjał ludnościowy miast a sieć autostrad i dróg ekspresowych w Polsce, „Czasopismo Geograficzne”, nr 92(2), s. 217–256.
• Kusiak J., 2010, Tyrania w Tiranie. Socjalistyczna utopia i miejska rzeczywistość, „Prawo do Miasta”, nr 11–12, s. 70–80.
• Łopuch M., 2014, Szczecińskie szkoły tysiąclatki, „Przegląd Zachodniopomorski”, r. 29(58), z. 2, s. 116–117.
• Piątek G., 2020, Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1944–1949, Warszawa, Wydawnictwo WAB.
• Semczuk P., 2009, Szkolne tysiąclatki, „Newsweek”, 10.05.2009, s. 30–31.
• Skalimowski A., 2014, Budowniczy stolicy. Warszawski mecenat Bolesława Bieruta w latach 1945–1955, „Pamięć i Sprawiedliwość. Pismo naukowe poświęcone historii najnowszej”, nr 2(24), s. 78–89.
• Sudjic D., 2017, Język miast, Kraków, Karakter.
• Urzykowski T., 2019, Morawiecki chce zbudować w Warszawie łuk triumfalny. „Obiecuję, on stanie w krótkim czasie” (wyborcza.pl), https://warszawa. wyborcza.pl/warszawa/7,54420,25440598,morawiecki-chce-zbudowac-w-warszawie-luk-triumfalny-obiecuje.html [dostęp: 22.06.2022].
• Walaszczyk M., 2008, Prawdziwa historia Gierkówki, https://wiadomosci.dziennik.pl/historia/ludzie/artykuly/426846,edward-gierek-w-internetowym-zakatku-sld.html [dostęp: 22.06.2022].
• Waller M., 1967, Szkoły Tysiąclecia na Ziemiach Zachodnich, „Przegląd Zachodni”, nr 1, s. 108–118.
• Złowodzki M., 2020, O architekturze budynków biur w Moskwie, „Teka Komisji Urbanistyki i Architektury”, t. 48, s. 49–72.

Identifiers

DOI

10.31261/SEIA.2022.22.02.02

Biblioteka Nauki

20679002