Language as an ethno-identification sign of the German minority in the upper Nitra in the context of historical and social changes

• Authors: Silvia Letavajová , Michal Kurpaš

Title variants

PL

Język jako znak etnoidentyfikacyjny mniejszości niemieckiej nad górną Nitrą w kontekście przemian historyczno-społecznych

Abstracts

PL

Niemcy również należą do tradycyjnych mniejszości narodowych na Słowacji. Ich przodkowie przybywali na te tereny od XIII wieku głównie jako górnicy. Jednym z miejsc, w których się osiedlili, była górna Nitra i okolice Nitrianske Pravno. Do końca połowy XX wieku ludność niemiecka miała w tych gminach większość. Ze względu na przemiany polityczne i społeczne po drugiej wojnie światowej, kiedy zostali wysiedleni, ich liczebność radykalnie się zmniejszyła, a tożsamość etniczna uległa osłabieniu. W opracowaniu skupiono się na zmianach historycznych i społecznych, które warunkują pochodzenie etniczne tej społeczności mniejszościowej. Skupia się na elementach, którymi Niemcy nad górną Nitrą deklarują swoją wspólnotę i odmienność od większości populacji. Szczególną uwagę poświęcamy językowi jako jednemu z istotnych składników tożsamości etnicznej, jego praktyce i znaczeniu w samoidentyfikacji mniejszości niemieckiej. Główną procedurą metodologiczną jest wywiad biograficzny i ustny, przeprowadzony z respondentami z gmin Nitrianske Pravno, Malinová i Tužina w 2022 r.

EN

Some Germans are among the traditional national minorities in Slovakia. Their ancestors came to this territory from the 13th century onwards, mainly as miners. One of the locations where they settled was the upper Nitra and the surroundings of Nitrianske Pravno. Until the late 1940s, the German population had a majority representation in these municipalities. Due to the political and social changes after the Second World War, when they were displaced, their numbers are radically reduced and the ethnic identity is also weakened. The study focuses on historical and social changes that condition the ethnicity of this minority community. It focuses on the elements by which the Germans in the upper Nitra declare their togetherness and difference from the majority population. We pay particular attention to language as one of the essential components of ethnic identity, its practice and significance in the self-identification of the German minority. The main methodological procedure is a biographical and oral history interview, conducted with respondents from the municipalities of Nitrianske Pravno, Malinová, and Tužina in 2022.

Keywords

PL

mniejszość niemiecka; górna Nitra; język; pochodzenie etniczne; gwara niemiecka

EN

German minority; upper Nitra; language; ethnicity; German dialect

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
• Journal: Studia Etnologiczne i Antropologiczne
• Year: 2022
• Volume: 22
• Issue: 2

Dates

published

2022

Contributors

author

Silvia Letavajová

• Constantine the Philosopher University in Nitra

• https://orcid.org/0000000314485830

author

Michal Kurpaš

• Constantine the Philosopher University in Nitra

• https://orcid.org/0000000261195564

References

• Assman J., 2001, Kultura a paměť. Písmo, vzpomínka a politická identita v rozvinutých kultúrach stroveku, Praha, Prostor.
• Bačová V., 1997, Primordiálny versus inštrumentálny základ etnickej a národnej identity, „Československá psychologie”, vol. 41, pp. 303–313.
• Barth F., 1969, Ethnic groups and boundaries, London, Allen and Unwin.
• Botík J., 2007, Etnická história Slovenska: k problematike etnicity, etnickej identity, multietnického Slovenska a zahraničných Slovákov, Bratislava, Lúč.
• Brieštie, 1977, in: Vlastivedný slovník obcí na Slovensku, 1. vyd. Zväzok I., Bratislava, Veda, pp. 247–248.
• Ďurkovská M., 2007, História nemeckého osídlenia na území Slovenska do začiatku 19. storočia. „Človek a spoločnosť”, vol. 10, no. 2, pp. 1–11.
• Fishmann J. A., ed., 1999, Handbook of Language and Ethnic Identity, Oxford, Oxford University Press.
• Gabzdilova S., 2014. Školský systém na Slvoensku v medzivojnovej Československej republike. Košice: UPJŠ v Košiciach.
• Gabzdilová-Olejníková S., Olejník M., 2004, Karpatskí Nemci na Slovensku od druhej svetovej vojny do roku 1953. Acta Carpatho-Germanica XII, Bratislava, Spoločenskovedný ústav SAV.
• Geschwandtner B., 2018a, Búrlivé storočia novoveku, in: Nitrianske Pravno. Miesto s pamäťou zlata, eds. L. Greschner, L. Gaplovská a ďalší, Nitrianske Pravno, Neografia, pp. 87–120.
• Geschwandtner B., 2018b, Storočia premien, in: Tužina: dedina storakých remesiel. Tužina, Neografia, pp. 53–70.
• Geschwandtner B., 2018c, Cesta k zmenám, in: Nitrianske Pravno. Miesto s pamäťou zlata, eds. L. Greschner, I. Gaplovská et al., Nitrianske Pravno, Neografia, pp. 121–150.
• Greschner, L., Gaplovská, L. et al. 2018: Nitrianske Pravno. Miesto s pamäťou zlata, Nitrianske Pravno, Neografia.
• Horváthová M., 2002, Nemci na Slovensku. Etnokultúrne tradície z aspektu osídlenia, remesiel a odievania, Komárno, Lilium Aurum, pp. 35–39.
• Husárová A., Balčiráková M. et al., 2018, Prebúdzanie múz, in: Nitrianske Pravno. Miesto s pamäťou zlata, eds. L. Greschner, I. Gaplovská et al., Nitrianske Pravno, Neografia, pp. 273–292.
• Jenkins R., 1997, Rethinking Ethnicity: Arguments and Explorations, London, Sage.
• Laşak-Gaidoş R., 2009, Jazyk a identita v reflexii bihorského Slováka, in: Varia XVIII. Zborník plných príspevkov z XVIII kolokvia mladých jazykovedcov, eds. M. Ološtiak, M. Ivanová, L. Gianitsová-Ološtiaková, Prešov, Prešovská univerzita v Prešove, pp. 387–397.
• Lacko R., 2009a, História Malinovej, in: Malinová. Monografia obce, ed. R. Lacko, Malinová, Fomi, pp. 12–25.
• Lacko R., 2009b, Malinová v medzivojnovom období, in: Malinová. Monografia obce, ed. R. Lacko, Malinová, Fomi, pp. 30–41.
• Lacko R., 2009c, Školstvo, in: Malinová. Monografia obce, ed. R. Lacko, Malinová, Fomi, pp. 84–86.
• Lacko R., 2009d, Malinová v rokoch 1939–1945, in: Malinová. Monografia obce, ed. R. Lacko, Malinová, Fomi, pp. 42–51.
• Lenovský L., 2014, K transformácii identity v minoritnom prostredí (na príklade jednej novohradskej dediny so slovenským osídlením), „Kontexty kultúry a turizmu”, no. 2, pp. 6–12.
• Lenovský L., 2018, Vzťah jazyka, kultúry a identity v prostredí etnických minorít, „Slavica Slovaca”, vol. 53, no. 3–4, pp. 243–251.
• Letavajová S., 2019, Nové etnické a náboženské minority na Slovensku, in: Stredoeurópske súvislosti národnostného vývoja na začiatku 21. storočia. eds. J. Šutajová, Š. Šutaj, Prešov, Universum, pp. 137–146.
• Lichner H., 1984, Verwandten Chronik: der Familien Drechsler – Fitzel – Greschner – Groß – Mendel – Schön – Schwarz – Turzer in Schmiedshau in der Mittelslowakei bis 1945. Stuttgart: Hilfsbund Karpatendeutscher Katholiken e.V.
• Majo J., 2014, Niekoľko poznámok k fenoménu etnicity v súčasnej slovenskej humánnej geografii, „Acta Geographica Universitatis Comenianae”, vol. 58, no. 2, pp. 149–172.
• Mann A., 2006, Etnická identita – životná nevyhnutnosť? in: Identita ve vztahu k národnostním menšinám. Mezinárodní konference 5. setkání národnostních menšin 24. setkání hnutí R, 10.-11. listopadu 2005, ed. J. Balvín, Praha, pp. 62–67.
• Ondrejovič S., 2008, V tieni babylonskej veže: Jazyk a identita. in: Slovenčina v menšinovom prostredí. Štúdie z II. medzinárodnej vedeckej konferencie Výskumného ústavu Slovákov v Maďarsku. red. A. Uhrinová, A. J. Tóth.
• Békešská Čaba, Výskumný ústav Slovákov v Maďarsku, pp. 91–94.
• Potemra M., 1990, Školstvo na Slovensku v rokoch 1901 – 1918. Košice: Štátna vedecká knižnica.
• Potemra M., 1978, Školská politika maďarských vlád na Slovensku na rozhraní 19. a 20. storočia. Historický časopis, roč. 26, 1978, č. 4, s. 522.
• Pöss O., 2002, Karpatskí Nemci, Bratislava, Múzeum kultúry Karpatských Nemcov.
• Pöss O., Fiľo R., 2015, Tradičný odev karpatských Nemcov voľakedy a dnes, Košice–Bratislava, SNM-Múzeum karpatských Nemcov.
• Pšenák J., 2012, Dejiny školstva a pedagogiky. Bratislava: Edis.
• Richter W., 2017, Der Deutsche Orstdialekt der Slowakischen Gemeinde Malinová (Zeche). Magisterská diplomová práca. Masarykova univerzita, Brno, Ústav germanistiky, nordistiky a nederlandistiky.
• Richter A., Géczyová I., 2018, Skryté v truhliciach a v pamäti, in: Nitrianske Pravno. Miesto s pamäťou zlata, eds. L. Greschner, I. Gaplovská et al., Nitrianske Pravno, Neografia, pp. 177–218.
• Richter S. M., Schwertsik S., 1979, Deutsch Proben. Wie es dahfeim war. Stuttgart: Hans Hawelke.
• Šatava L., 2013, Etnicita a jazyk: teorie, praxe, trendy: čítanka textů, Trnava, UCM.
• Škultétyová J., 2018, Od hračiek k písmenám a čísliciam, in: Tužina dedina storakých remesiel, eds. I. Géczyová, L. Grešner, Tužina, Neografia, pp. 131–144.
• Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2023, accessed January 2, 2023, https://www.statistics.sk.
• Tábor nútených prác v Novákoch (1948-1951), 1998, Archív ústavu pamäti národa. Inventár k archívnemu fondu E 98, Levoča.
• Wendelin I., 1996, Es begann in Schmiedshau. Tužina: Ortsgemeinschaft Schmiedshau.
• Zjaba A., 1992, Wörterbuch deutsch-schmiedshauerisch. Tužina: Arbeitskreis Schmiedshau.
• Žabenský M., 2022, Vplyv baníctva na proces adaptácie nemeckej minority v okolí Nitrianskeho Pravna s akcentom na poľnohospodárstvo, „Národopisná revue”, vol. 32, no. 3, pp. 206–222.
• Žudel J., 2010, Osídlenie Slovenska v neskorom stredoveku, Bratislava, Veda.

Identifiers

DOI

10.31261/SEIA.2022.22.02.04

Biblioteka Nauki

20679003