Czy możliwe jest kształtowanie postaw proklimatycznych na lekcjach języka polskiego? Wyniki badań ankietowych

• Authors: Anna Guzy , Magdalena Ochwat

Title variants

EN

Is it possible to shape pro-climate attitudes in Polish language lessons? Survey results

Abstracts

EN

The article presents the results of a survey conducted among Polish language teachers (n = 120) on the methods, possibilities, and barriers to implementing environmental humanities in Polish schools. The analysis of the collected material shows that the surveyed Polish language teachers feel responsible for shaping the pro-climate attitudes of their students, and Polish language lessons can strengthen students’ agency in times of the climate crisis.

PL

W artykule zostały zaprezentowane wyniki badań ankietowych przeprowadzonych wśród nauczycieli języka polskiego (n = 120) na temat sposobów, możliwości oraz barier w zakresie realizacji humanistyki środowiskowej w polskich szkołach. Z analizy zebranego materiału wynika, że badani poloniści czują się odpowiedzialni za kształtowanie postaw proklimatycznych uczniów, a lekcje języka polskiego mogą wzmacniać u uczniów ich poczucie sprawczości w czasach kryzysu klimatycznego.

Keywords

PL

humanistyka środowiskowa; lekcje języka polskiego; kryzys klimatyczny; edukacja dla klimatu; postawy proekologiczne; nauczyciele języka polskiego; badania ankietowe

EN

environmental humanities; Polish language lessons; climate crisis; education for the climate; pro-environmental attitudes; Polish language teacher; survey

• Publisher: Uniwersytet Śląski
• Journal: Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego
• Year: 2022
• Volume: 31
• Pages: 1-22

Dates

published

2022

Contributors

author

Anna Guzy

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

• https://orcid.org/0000000267137293

author

Magdalena Ochwat

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

• https://orcid.org/000000020178165X

References

• Babińska M., 2021, Polacy o globalnym ociepleniu. Raport Centrum Badań nad Uprzedzeniami, maj 2021, pobrano z: http://cbu.psychologia.pl/2021/05/17/polacy-o-globalnym-ociepleniu-nowy-raport-cbu/ [24.08.2022].
• Bińczyk E., 2018, Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Błażejowska K., 2019, January Weiner: Ochrona przyrody jest ochroną wartości, Magazyn Opinii Pismo, 6.08.2019, https://magazynpismo.pl/idee/rozmowa/january-weiner-ochrona-przyrody-jest-ochrona-wartosci/ [dostęp: 5.03.2022].
• Budziszewska M., Kałwak W., 2022, Depresja klimatyczna. Krytyczna analiza pojęcia, „Psychiatria Polska”, nr 56 (1), s. 171–182, https://doi.org/10.12740/PP/127900.
• Buell L., 1995, The environmental imagination: Thoreau, nature writing, and the formation of American culture, Harvard University Press, Harvard.
• Burek M., 2021, Solastalgia – tęsknota za domem [rozmowa z Rafałem Zapałą], Portal Presto, https://prestoportal.pl/solastalgia-rozmowa-z-rafalem-zapala [dostęp: 19.02.2022].
• Czapliński P., 2017, Sploty, w: Nowa humanistyka. Zajmowanie pozycji, negocjowanie autonomii, red. P. Czapliński i in., Instytut Badań Literackich PAN. Wydawnictwo, Warszawa, s. 9–22.
• Domańska E., 2013, Humanistyka ekologiczna, „Teksty Drugie”, nr 1–2, s. 13–32.
• Fiedorczuk J., Beltrán J.G., 2020, Ekopoetyka. Ekologiczna obrona poezji, Instytut Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich UW – Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, Warszawa.
• Gaweł-Luty E., 2021, Nauczyciel wobec współczesnej rzeczywistości społecznej, w: Nauczyciel we współczesnej rzeczywistości edukacyjnej, red. A. Karpińska, M. Zińczuk, K. Kowalczuk, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok, s. 23–38.
• Global Compact Network Poland, Know-How Hub. Centrum Transferu Wiedzy, 2021, Edukacja klimatyczna w Polsce, pobrano z: https://ungc.org.pl/wp-content/uploads/2021/07/Raport-Edukacja-Klimatyczna-w-Polsce.pdf [15.02.2022].
• Głowacki A., 2018, Polacy wobec zmian klimatu, Centrum Badania Opinii Społecznej, „Komunikat z Badań”, nr 158, pobrano z: https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2018/K_158_18.PDF [19.02.2022].
• Gumułka A., 2021, Powstał raport o tym, jak poloniści mogą uczyć o zmianach klimatu, Nauka w Polsce, 30.09.2021, https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C89480%2Cpowstal-raport-o-tym-jak-polonisci-moga-uczyc-o-zmianach-klimatu.html [dostęp: 19.02.2022].
• Guzy A., Ochwat M., [2021], Poloniści wobec zmian klimatu, Visegrad Fund, Raport z badań ankietowych, pobrano z: https://us.edu.pl/wp-content/uploads/pliki/Raport_polonisc_dla_klimat_2021.pdf [19.02.2022].
• Guzy A., Ochwat M., 2022a, Rodzice wobec zmian klimatu, Visegrad Fund, Raport z badań 2022, pobrano z: https://us.edu.pl/wp-content/uploads/pliki/Rodzice_wobec_zmian_klimatu.pdf [25.04.2022].
• Guzy A., Ochwat M., 2022b, Uczniowie wobec zmian klimatu, Visegrad Fund, Raport z badań 2022, pobrano z: https://www.prosilesia.pl/resources/upload/PDF/Uczniowie%20wobiec%20zmian%20klimatu.pdf?_t=1641542636 [19.02.2022].
• Hickel J., 2021, Mniej znaczy lepiej. O tym, jak odejście od wzrostu gospodarczego ocali świat, przekł. J.P. Listwan, Karakter, Kraków.
• Januszewska P., 2021, Young Leosia czy pani od polskiego? Kto według młodych mówi z RIGCzem o klimacie?, Krytyka Polityczna, 17.01.2022, https://krytykapolityczna.pl/kraj/januszewska--young-leosia-czy-pani-od-polskiego-kto-wedlug-mlodych-mowi-z-rigcz-em-o-klimacie/ [dostęp: 4.03.2022].
• Marzec A., 2021, Antropocień. Filozofia i estetyka po końcu świata, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Ministerstwo Edukacji i Nauki, 2021, Podstawowe kierunki realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2021/2022, pobrano z: https://www.gov.pl/attachment/1523bc03-c654-4ab2-a768-9624b59d38e3 [21.09.2022].
• Molesztak A., Tchorzewski A., Wołoszyn W., 1994, W kręgu powinności moralnych nauczyciela, Wydawnictwo Uczelniane WSP, Bydgoszcz.
• Niesporek-Szamburska B., Przybyla O., 2021, Edukacja ekologiczna/klimatyczna w podstawie programowej i w seriach podręczników szkolnych do nauczania języka polskiego (jako ojczystego), „Postscriptum Polonistyczne”, T. 28, nr 2, s. 1–30, https://doi.org/10.31261/PS_P.2021.28.02.
• Nycz R., 2017a, Kultura jako czasownik. Sondowanie nowej humanistyki, Instytut Badań Literackich PAN. Wydawnictwo, Warszawa.
• Nycz R., 2017b, Nowa humanistyka w Polsce: kilka bardzo subiektywnych obserwacji, koniektur, refutacji, w: Nowa humanistyka. Zajmowanie pozycji, negocjowanie autonomii, red. P. Czapliński i in., Instytut Badań Literackich PAN. Wydawnictwo, Warszawa, s. 23–50.
• Ochwat M., 2020a, Edukacja polonistyczna wobec kryzysu klimatycznego – rozpoznania i rekomendacje dydaktyczne, „Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska. Sectio N – Educatio Nova”, vol. 5, s. 185–204, https://doi.org/10.17951/en.2020.5.185-204.
• Ochwat M., 2020b, (Współ)myślenie w humanistyce. Literackie ekokształcenie w epoce antropocenu „Polonistyka. Innowacje”, nr 12, s. 31–52, https://doi.org/10.14746/pi.2020.12.3.
• Oziewicz M., 2019, Opowieści na nowe czasy, „Kontakt. Dwutygodnik internetowy”, nr 252, 27.06.2019, http://magazynkontakt.pl/oziewicz-opowiesci-na-nowe-czasy.html [dostęp: 24.03.2022].
• „Paidia i Literatura” 2021, nr 3.
• Podstawa programowa kształcenia ogólnego z komentarzem. Szkoła podstawowa. Język polski, [2018], pobrano z: https://www.ore.edu.pl/wp-content/uploads/2018/03/podstawa-programowa-ksztalcenia-ogolnego-z-komentarzem.-szkola-podstawowa-jezyk-polski.pdf [19.02.2022].
• Popkiewicz M., Kardaś A., Malinowski S., 2019, Nauka o klimacie. Mechanizmy działania systemu klimatycznego. Zmiany klimatu w przeszłości i obecnie, Wydawnictwo Sonia Draga, Warszawa.
• Rotter J., 1990, Poczucie wewnętrznej versus zewnętrznej kontroli wzmocnień, „Nowiny Psychologiczne”, nr 5/6, s. 59–70.
• Skubała P., 2021a, Zasłużyliśmy na to, by odczuć siłę przyrody, [rozmawiał S. Bujalski], 18.10.2021, Nauka o Klimacie dla Sceptycznych, https://naukaoklimacie.pl/aktualnosci/piotr-skubala-zasluzylismy-na-to-by-odczuc-sile-przyrody/ [dostęp: 4.10.2022].
• Skubała P., 2021b, Zgubiło nas to, że oderwaliśmy się od natury, Ziemia na Rozdrożu, 9.08.2021, https://ziemianarozdrozu.pl/prof-piotr-skubala-zgubilo-nas-to-ze-oderwalismy-sie-od-natury-2/ [dostęp: 4.10.2022].
• Solnit R., 2019, Nadzieja w mroku. Nieznane opowieści, niebywałe możliwości, przeł. A. Dzierzgowska, S. Królak, Karakter, Kraków.
• Tchorzewski A., 1994, Odpowiedzialność jako wskaźnik postawy moralnej nauczyciela, „Zeszyty Naukowe WSP w Bydgoszczy. Studia Pedagogiczne”, z. 30, s. 45–51.
• Tyburski W., 2013, Dyscypliny humanistyczne i ekologia, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
• Warchala-Kopeć M., 2021, Poloniści kontra zmiany klimatyczne. Na lekcjach za dużo patriotyzmu i religii, za mało ekologii, Wyborcza.pl, 5.10.2021, https://katowice.wyborcza.pl/katowice/7,35055,27622525,polonisci-kontra-zmiany-klimatyczne-na-lekcjach-za-duzo-patriotyzmu.html?disableRedirects=true [dostęp: 5.03.2022].
• Wojciszke B., Doliński D., 2008, Psychologia społeczna, w: Psychologia. Podręcznik akademicki, T. 2, red. J. Strelau, D. Doliński, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot, s. 293–447.

Identifiers

DOI

10.31261/TPDJP.2022.31.13

Biblioteka Nauki

28395248