Kształtowanie postaw proekologicznych na zajęciach ze studentami polonistyki

• Authors: Małgorzata Gajak-Toczek

Title variants

EN

Fostering pro-ecological attitudes during classes with Polish philology students

Abstracts

EN

This article describes some attempts at answering the challenges of the present in connection with the commonly perceived climate changes, unfavourable for the Earth’s environment, and the need to shape attitudes of responsibility for the quality of the common good. The author presents the possibilities of introducing various pro-ecological content in the academic programme of prospective Polish language teachers. First, she briefly discusses the theoretical bases of ecocriticism, then indicate some possible interpretations of selected literary texts during high-school classes, and present social projects aimed at promoting a change hitherto people’s lifestyles.

PL

Niniejszy artykuł jest opisem podejmowanych prób odpowiedzi na wyzwania współczesności w związku z niekorzystnymi dla środowiska ziemskiego zmianami klimatycznymi i koniecznością kształtowania postaw odpowiedzialności za jakość wspólnego dobra. Przedstawiono możliwości wprowadzania różnorodnych treści proekologicznych do programu kształcenia przyszłych polonistów. Zwrócono uwagę na podstawy teoretyczne ekokrytyki, wskazujące możliwe kierunki interpretacji wybranych tekstów literackich oraz przybliżono projekty społeczne, których celem jest działalność na rzecz zmiany dotychczasowego stylu życia ludzi.

Keywords

PL

edukacja polonistyczna; ekokrytyczne czytanie; ekologia w szkole; projekty ekologiczne

EN

Polish studies; ecocritical reading; ecology at school; ecological projects

• Publisher: Uniwersytet Śląski
• Journal: Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego
• Year: 2022
• Volume: 31
• Pages: 1-17

Dates

published

2022

Contributors

author

Małgorzata Gajak-Toczek

• Uniwersytet Łódzki

• https://orcid.org/000000029774887X

References

• Adams M., 2016, Ecological crisis, sustainability and the psychosocial subject, Palgrave Macmillan, London.
• Agamben G., 2008, Homo sacer. Suwerenna władza i nagie życie, przeł. M. Salwa, Wydawnictwo Prószyński i Spółka, Warszawa.
• Arendt H., 1989, Korzenie totalitaryzmu, przeł. D. Grinberg, M. Szawiel, Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
• Arendt H., 2010, Eichmann w Jerozolimie. Rzecz o banalności zła, przeł. A. Szostkiewicz, Znak, Kraków.
• Bałka M., 2003, Winterreise, [szkic filmowy], YouTube, klaas a. mulder, 25.11.2011, http://youtube.com/watch?v=7XfbDaB0yx8 [dostęp: 17.02.2020].
• Barcz A., 2016, Realizm ekologiczny. Od ekokrytyki do zookrytyki w literaturze polskiej, Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, Katowice.
• Baudrillard J., 2009, Przejrzystość zła: esej o zjawiskach skrajnych, przeł. S. Królak, Wydawnictwo Sic!, Warszawa.
• Bednarek J.B., 2017, „Na początku…”, czyli węzły relacji. Opisy stworzenia w Księdze Rodzaju, w: P. Czapliński, J.B. Bednarek, D. Gostyński, Literatura i jej natury. Przewodnik ekokrytyczny dla nauczycieli i uczniów szkół średnich, Wydawnictwo Rys, Poznań, s. 51–54.
• Biblia, wBiblii.pl, https://wbiblii.pl/odkrywaj/biblia [dostęp: 23.02.2022].
• Broswimmer F.J., 2002, Ecocide. A short history of the mass extinction of species, Pluto Press, London.
• Co to jest ekologia?, Ulica Ekologiczna, https://ulicaekologiczna.pl/co-to-jest-ekologia [dostęp: 30.01.2022].
• Czapliński P., 2017, Maszyny znikania, albo jak istnieje to, co nie istnieje, w: P. Czapliński, J.B. Bednarek, D. Gostyński, Literatura i jej natury. Przewodnik ekokrytyczny dla nauczycieli i uczniów szkół średnich, Wydawnictwo Rys, Poznań, s. 4–22.
• Deklaracja Sztokholmska, 1972, [uchwała Konferencji Sztokholmskiej z dnia 14.06.1972 roku, dotycząca naturalnego środowiska człowieka], Wolfpunk / Biblioteka Praw Zwierząt i Ludzi, http://www.wolfpunk.most.org.pl/deksztok.htm [dostęp: 12.12.2021].
• Dereniowska M., 2009, Ujęcie człowieka w koncepcji homo ecologicu, w: Odrodzenie człowieczeństwa, red. H. Romanowska-Łakomy, Wydawnictwo Psychologii i Kultury Eneteia, Warszawa, s. 199–206.
• Didi-Huberman G., 2013, Kora, przeł. T. Swoboda, Wydawnictwo w Podwórku, Gdańsk.
• Domańska E., 2013, Humanistyka ekologiczna, „Teksty Drugie”, nr 1–2, s. 13–32.
• Domańska E., 2017, Nekros. Wprowadzenie do ontologii martwego ciała, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Fiedorczuk J., 2015, Cyborg w ogrodzie. Wprowadzenie do ekokrytyki, Wydawnictwo Naukowe „Katedra”, Gdańsk.
• Fiut A., 1998, Moment wieczny. Poezja Czesława Miłosza, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• Franciszek [papież], 2015, Encyklika Laudato si’. W trosce o wspólny dom, Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, Wrocław.
• Frankowski M.T., 1996, Socjologiczne aspekty funkcjonowania hitlerowskich obozów koncentracyjnych 1939–1945, Główna Komisja Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Warszawa.
• Frankowski M.T., 2001, Człowiek w warunkach ekstremalnych. (Szkice z socjologii wojny i wojska), Ulmak, Warszawa.
• Friedlaender S., 1992, Introduction, w: Probing the limits of representation. Nazism and the „final solution”, ed. S. Friedlander, Harvard University Press, Cambridge, s. 5–8.
• The Global Risks Report 2020, 2020, World Economic Forum, pobrano z: http://www3.weforum.org/docs/WEF_Global_Risk_Report_2020.pdf [2.02.2022].
• The Global Risks Report 2021. 16th Edition, 2021, World Economic Forum, pobrano z: http://www3.weforum.org/docs/WEF_The_Global_Risks_Report_2021.pdf [2.02.2022].
• Hintz J.G., 2003, [rev.:] Environmental culture: The ecological crisis of reason, by Val Plumwood. New York: Routledge, „Human Ecology Review”, vol. 10, no. 1, s. 77–78.
• Jaromi S., Sporniak A., 2015, Czyńcie sobie ziemię kochaną, Tygodnik Powszechny, 22.06.2015, https://www.tygodnikpowszechny.pl/czyncie-sobie-ziemie-kochana-28857 [dostęp: 20.02.2022].
• Jarzyna A., 2020, O czym myślę, kiedy myślę o zwierzętach w edukacji polonistycznej? Siedem odpowiedzi, „Polonistyka. Innowacje”, nr 11, s. 63–76, https://doi.org/10.14746/pi.2020.11.6.
• Koziołek R., 2019, Wiele tytułów, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
• Kronenberg A., 2014, Geopoetyka jako przykład zielonego czytania i pisania, „Teksty Drugie”, nr 5, s. 294–320.
• Leńkowa A., 1961, Oskalpowana Ziemia, Zakład Ochrony Przyrody PAN, Kraków.
• Leopold A., 2004, Zapiski z Piaszczystej Krainy, przeł. R. Kotlicki, J.P. Listwan, Pracownia na rzecz Wszystkich Istot, Bystra.
• Miłosz C., 1988, Czesława Miłosza autoportret przekorny. Rozmowy przeprowadził Aleksander Fiut, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• Miłosz C., 1997, Piesek przydrożny, Znak, Kraków.
• Miłosz C., 2003, Przygody młodego umysłu, Znak, Kraków.
• Miłosz C., 2016, Sprzedać Wawel na cegłę, Tygodnik Powszechny, 13.06.2016, https://www.tygodnikpowszechny.pl/sprzedac-wawel-na-cegle-34202 [dostęp: 15.01.2022].
• Młodzieżowy Strajk Klimatyczny, [postulaty], http://www.msk.earth/ [dostęp: 26.11.2021].
• Nowicki M., 1993, Strategia ekorozwoju Polski, Agencja Reklamowo-Wydawnicza A. Grzegorczyk, Warszawa.
• Ochwat M., 2020, Edukacja polonistyczna wobec kryzysu klimatycznego – rozpoznania i rekomendacje dydaktyczne, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio N”, vol. 5, s. 185–204, https://doi.org/10.17951/en.2020.5.185-204.
• Papuziński A., 1998, Ekologia – polityka – kultura. Społeczne przesłanki i przejawy kryzysu ekologicznego, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Bydgoszcz.
• Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla czteroletniego liceum ogólnokształcącego i pięcioletniego technikum, PodstawaProgramowa.pl, https://podstawaprogramowa.pl/Liceum-technikum [dostęp: 20.02.2022].
• Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, PodstawaProgramowa.pl, https://podstawaprogramowa.pl/Szkola-podstawowa-IV-VIII [dostęp: 20.02.2022].
• Różycki T., 2021, 12 stacji, Znak, Kraków.
• Rueckert W., 1978, Literature and ecology: an experiment in ecocriticism, „Iowa Review”, vol. 9, no. 1, s. 71–86.
• Shallcross B., 2010, Rzeczy i Zagłada, Universitas, Kraków.
• Skolimowski H., 1993, Filozofia żyjąca. Ekofilozofia jako Drzewo Życia, przeł. J. Wojciechowski, Pusty Obłok, Warszawa.
• Skolimowski H., 1995, Technika a przeznaczenie człowieka, Ethos, Warszawa.
• Skolimowski H., 1999, Wizje nowego Millenium, EJB, Kraków.
• Tabaszewska J., 2018, Ekokrytyczna (samo)świadomość, „Teksty Drugie”, nr 2, s. 7–16, https://doi.org/10.18318/td.2018.2.1.
• Tomaszewska W., 2018, „Zielone pisanie”, „zielone czytanie”. Humanistyka ekologiczna jako projekt badań literaturoznawczych, „Studia Ecologiae et Bioethicae”, nr 16, s. 77–95, http://dx.doi.org/10.21697/seb.2018.4.08.
• Traverso E., 2014, Historia jako pole bitwy. Interpretacja przemocy w XX wieku, przeł. Ś.F. Nowicki, Instytut Wydawniczy „Książka i Prasa”, Warszawa.
• Turek J., Rogowski W., 2021, TOP 10 globalnych rodzajów ryzyka w najnowszym raporcie World Economic Forum, Gazeta SGH. Życie Uczelni, 15.06.2021, https://gazeta.sgh.waw.pl/en/node/1802 [dostęp: 19.10.2022].
• „Tygodnik Powszechny” 2019, wydanie specjalne nr 4: Halo, tu Ziemia.
• Ubertowska A., 2017, Krajobraz po Zagładzie. Pastoralne dystopie i wizje „terracydu”, „Teksty Drugie”, nr 2, s. 132–146, https://doi.org/10.18318/td.2017.2.7.
• U’Thant, 1969, Człowiek i jego środowisko / The problems of human environment, rezolucja ONZ nr 2398, https://digit.pism.pl/dlibra/show-content/publication/edition/456?id=456 [dostęp: 15.01.2022].
• Wajrak A., 2016, Puszcza Białowieska dalej czeka na pełną ochronę, Tygodnik Powszechny, 13.06.2016, https://www.tygodnikpowszechny.pl/puszcza-bialowieska-dalej-czeka-na-pelna-ochrone-34203 [dostęp: 15.01.2022].
• Werner A., 1971, Zwyczajna apokalipsa. Tadeusz Borowski i jego wizja świata obozów, Czytelnik, Warszawa.
• White K., 2010, Poeta kosmograf, wybór, oprac. i przekł. K. Brakoniecki, wyd. 2, popr. i powiększ., Centrum Polsko-Francuskie Côtes d’Armor-Warmia i Mazury, Olsztyn.
• Ziemianie atakują?, 2020, https://ziemianieatakuja.pl [dostęp: 17.02.2022].
• Zięba S., 1995, Kryzys ekologiczny (realność czy urojenie), „Człowiek i Przyroda”, nr 3, s. 5–26.

Identifiers

DOI

10.31261/TPDJP.2022.31.16

Biblioteka Nauki

28395217