Literacki matecznik – o ekopoetyce i aktywnym czytaniu

• Authors: Magdalena Piotrowska-Grot

Title variants

EN

Literary backwoods – on ecopoetics and active reading

Abstracts

EN

The contemporary humanities are facing another crisis and need to take up a significant task – through education and critical reading of texts, the humanities have to clarify not only the understanding of such categories as anthropocene, capitalocene, and ecopoetics, or ecocriticism, but also create an active change in thinking and acting. The present article is an attempt at undertaking those challenges by reading into the above-mentioned threads in contemporary literature and trying to propose solutions that would make students sensitive to the content of nature. I discuss reading strategies and interpretation models that include such mechanism of reading literary texts in which ecologically engaged literature influences the perception and understanding of the world around us, thereby becoming literature participating in social processes.

PL

Współczesna humanistyka stoi w obliczu kolejnego kryzysu, w związku z tym musi sprostać istotnemu wyzwaniu. Poprzez edukację i krytyczną lekturę tekstów powinna dookreślić rozumienie kategorii takich jak: „antropocen”, „kapitałocen”, „ekopoetyka” czy „ekokrytyka”, ale także kreować aktywną zmianę myślenia oraz działania. W artykule podjęto próbę odczytania wątków ekologicznych we współczesnej literaturze i zaproponowano rozwiązania pozwalające uwrażliwić uczniów na treści przyrodnicze. Omówiono strategie lekturowe i modele interpretacyjne, obejmujące taki mechanizm czytania tekstów literackich, w którym literatura zaangażowana ekologicznie wpływa na postrzeganie i rozumienie otaczającego nas świata, przez co staje się literaturą uczestniczącą w procesach społecznych.

Keywords

PL

ekopoetyka; poezja; antropocen; krytyczna lektura; strategia lekturowa w edukacji

EN

ecopoetics; poetry; anthropocene; critical reading; reading strategy in education

• Publisher: Uniwersytet Śląski
• Journal: Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego
• Year: 2022
• Volume: 31
• Pages: 1-20

Dates

published

2022

Contributors

author

Magdalena Piotrowska-Grot

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

• https://orcid.org/0000000320589628

References

• Balcerzan E., 1978, Strategie i czytelnicy, „Teksty. Teoria literatury, krytyka, interpretacja”, nr 1 (37), s. 1–16.
• Bińczyk E., 2018a, Idea wspaniałego antropocenu: wrogie przejęcie czy antropodycea?, „Prace Kulturoznawcze”, T. 22, nr 1–2: Klimat kultury, s. 31–44, https://doi.org/10.19195/0860-6668.22.1-2.3.
• Bińczyk E., 2018b, Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Bourdieu P., Passeron J.C., 2006, Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania, przeł. E. Neyman, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Budnik A., 2021, Przed burzą, „Czas Kultury”, nr 5, https://czaskultury.pl/artykul/przed-burza/ [dostęp: 30.03.2022].
• Calarco M., 2022, Zoografie. Kwestia zwierzęca od Heideggera do Derridy, przekł. P. Sadzik, P. Szaj, Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu, Poznań.
• Czapliński P., 2012, Literatura i życie. Perspektywa biopoetyki, w: Teoria – literatura – życie. Praktykowanie teorii w humanistyce współczesnej, red. A. Legeżyńska, R. Nycz, Instytut Badań Literackich, Warszawa, s. 63–95.
• Eagleton T., 2014, Jak czytać literaturę, przeł. A. Kunicka, Aletheia, Warszawa.
• Głowiński M., 1964, Leśmian, czyli poeta jako człowiek pierwotny, „Pamiętnik Literacki”, nr 55, s. 385–417.
• Głowiński M., 1998, Zaświat przedstawiony. Szkice o poezji Bolesława Leśmiana, Universitas, Kraków.
• Gurowska M., Rosińska M., Szydłowska A., 2020, ZOEpolis. Budując wspólnotę ludzko-nie-ludzką, Fundacja Bęc Zmiana, Warszawa.
• Lebda M., 2020, Sprawy ziemi, Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu, Poznań.
• Lebda M., 2021, Mer de Glace, Warstwy, Wrocław.
• Leśmian B., 2010, Poezje zebrane, oprac. J. Trznadel, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Miłosz C., 2011, Wiersze wszystkie, Wydawnictwo Znak, Kraków.
• Moore J.W., 2021, Antropocen czy kapitałocen? Natura, historia i kryzys kapitalizmu, przeł. K. Hoffmann, P. Szaj, W. Szwebs, Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu, Poznań.
• Nycz R., 2012, Poetyka doświadczenia. Teoria – nowoczesność – literatura, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN, Warszawa.
• Rembowska-Płuciennik M., 2015, Emocje w odbiorze literatury – perspektywy kognitywistyczne, w: Kultura afektu – afekty w kulturze. Humanistyka po zwrocie afektywnym, red. R. Nycz, A. Łebkowska, A. Dauksza, Instytut Badań Literackich, Kraków, s. 563–575.
• Sławek T., 2011, Zwierzę, człowiek i wspólnota losu. O wężach, drozdach i tym, co jest nami, w: Zwierzęta i ludzie, red. J. Kurek, K. Maliszewski, Miejski Dom Kultury „Batory” w Chorzowie, Chorzów, s. 19–30.
• Sławek T., 2020, Śladem zwierząt. O dochodzeniu do siebie, Fundacja Terytoria Książki, Gdańsk.
• Słowik D., 2021, Ślady, dziury, działki, „Znak”, nr 12, s. 30–35.
• Szaj P., 2017, Śledzenie (śladów) sensu. Tekst i lektura w hermeneutyce ponowoczesnej, „Forum Poetyki”, nr 8–9, s. 80–93.
• Szaj P., 2021, Czas, który wypadł z ram. Antropocen i ekokrytyczna lektura tekstów literackich, „Forum Poetyki”, nr 24, s. 6–23.
• Szamot S., 2021, Leśne donaty, Pismo, 3.08.2021, https://magazynpismo.pl/kultura/poezja/sara-szamot-lesne-donaty/ [dostęp: 22.03.2022].
• Szawerna-Dyrszka A., 2011, Leśne tropy Czesława Miłosza, „Postscriptum Polonistyczne”, nr 7, s. 53–62, pobrano z: https://journals.us.edu.pl/index.php/PPol/article/view/10747 [2.11.2022].
• Śniedziewska M., 2018, Miłosz i ptaki, „Teksty Drugie”, nr 2, s. 235–254, https://doi.org/10.18318/td.2018.2.15.
• Zabużko O., 2022, Planeta piołun, przeł. K. Kotyńska, J. Majewska, A. Łazar, Wydawnictwo Agora, Warszawa.
• Zajączkowska U., 2017, Minimum, Wrocławskie Wydawnictwo Warstwy, Wrocław.

Identifiers

DOI

10.31261/TPDJP.2022.31.17

Biblioteka Nauki

28395212