Daremne starania: klienci Karola Stanisława Radziwiłła i ich zabiegi o ochronę dóbr patrona przed Szwedami i wojskami Leszczyńskiego w latach 1706-1709

• Authors: Jan Siwoń

Title variants

EN

Futile Efforts: Clients of Karol Stanisław Radziwiłł and Their Efforts to Protect the Patron’s Property from the Swedes and Leszczyński’s Army in the Years 1706-1709

Abstracts

EN

The article is devoted to the efforts made by Karol Stanislaw Radziwiłł, the Grand Chancellor of Lithuania, and his clients to protect his estates from the Swedish and Polish armies. There is no doubt that Radziwiłł’s transition from the camp of supporters of Augustus II to the pro-Stanislav party in 1706 was due to his desire to prevent his estates from being destroyed by the Swedish army. He sent his residents to the court of the new monarch to represent his interests. Among their tasks was that of the protection of Radziwiłł’s estates from military quartering, contributions and robberies carried out by both the Swedes and Leszczyński’s Polish supporters. The residents’ interventions, however, were unsuccessful. The Swedish commanders treated the exploitation of wealth as a wartime necessity and did not keep their promise to limit contributions and requisitions. Dependent on the Swedish military power, king Stanislaus was helpless in the face of the destruction wrought by the Swedes. The efforts made by the residents were thus little more than demonstrations of the Radziwiłł’s dedication as Leszczyński’s supporter.

PL

Artykuł poświęcony jest staraniom kanclerza wielkiego litewskiego Karola Stanisława Radziwiłła i jego klientów podjętym w celu ochrony dóbr przed wojskami szwedzkimi i polskimi. Radziwiłł został stronnikiem Leszczyńskiego ze względu na chęć ochrony swoich posiadłości, niszczonych przez Szwedów. Jego rezydenci na dworze króla Stanisława nie odnieśli jednak sukcesów w swoich interwencjach. Polski monarcha był bezsilny wobec działań Szwedów, którzy eksploatację kraju traktowali jako konieczność. Zabiegi klientów mogły jedynie demonstrować poświęcenie Radziwiłła.

Keywords

PL

wielka wojna północna; ochrona dóbr; zniszczenia wojenne; Karol Stanisław Radziwiłł; Stanisław Leszczyński

EN

Great Northern War; protection of property; wartime destruction; Karol Stanisław Radziwiłł; Stanisław Leszczyński

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
• Journal: Wieki Stare i Nowe
• Year: 2023
• Volume: 18
• Issue: 23
• Pages: 1-31

Dates

published

2023

Contributors

author

Jan Siwoń

• Uniwersytet Warszawski

• https://orcid.org/0000000304058317

References

• Achremczyk S., Konfederacje szlachty Prus Królewskich w latach 1703-1709, „Zapiski Historyczne” 1980, 45, s. 31-50.
• Anusik Z., Dlaczego Szwedzi przegrali bitwę pod Połtawą? Natura przeciwko armii szwedzkiej w kampaniach 1708 i 1709 roku, „Przegląd Nauk Historycznych” 2020, 19, 1, s. 81-102.
• Burdowicz-Nowicki J., Piotr I, August II i Rzeczpospolita, Kraków 2010.
• Dygdała J., Lwowska wyprawa króla Stanisława Leszczyńskiego w 1709 roku, „Kwartalnik Historyczny” 2019, 126, 4, s. 657-687.
• Dygdała J., Siła złudzeń - informacje o szwedzkich „zwycięstwach” w Rosji i o bitwie połtawskiej dochodzące do obozu króla Stanisława (sierpień 1708-wrzesień 1709 roku), „Wieki Stare i Nowe” 2019, 14 (19), s. 119-142.
• Dygdała J., Z dziejów pierwszego panowania króla Stanisława Leszczyńskiego, Toruń 2022.
• Feldman J., Polska w dobie wielkiej wojny północnej 1704-1709, Kraków 1925.
• Gierowski J., Jan Stanisław Jabłonowski, w: Polski słownik biograficzny, t. 10, red. K. Lepszy et al., Kraków 1962-1964, s. 221-223.
• Kamiński A., Konfederacja sandomierska wobec Rosji w okresie poaltransztadzkim 1706-1709, Wrocław 1969.
• Karp S., Starostwo wobolnickie (1707-1709) w świetle listów Jana Karpia, cześnika żmudzkiego. Wpływ wojny północnej na gospodarkę ziem Wielkiego Księstwa Litewskiego, „Studia Podlaskie” 2011, 19, s. 127-138.
• Lesiński J., Spory o dobra neuburskie, „Miscellanea Historico-Archivistica” 1996, 6, s. 95-132.
• Link-Lenczowski A., Popiołek B., Elżbieta Helena Sieniawska, w: Polski słownik biograficzny, t. 37, red. H. Markiewicz et al., Warszawa-Kraków 1997, s. 90-96.
• Łakociński Z., Magnus Stenbock w Polsce, Wrocław 1967.
• Markiewicz M., Nowe spojrzenie na państwo w czasach nowożytnych, w: Władza i państwo w czasach nowożytnych, red. Z. Anusik, Łódź 2011, s. 11-16.
• Otwinowski E., Dzieje Polski pod panowaniem Augusta II, wyd. A. Mułkowski, Kraków 1849.
• Palkij H., Stanisław Antoni Szczuka, w: Polski słownik biograficzny, t. 48, red. A. Romanowski et al., Kraków 2012-2013, s. 469-481.
• Panek A., Sejmik lubelski w okresie wojny północnej 1702-1716, w: Rzeczpospolita w dobie wielkiej wojny północnej, red. J. Muszyńska, Kielce 2001, s. 149-166.
• Perłakowski A., Jan Jerzy Przebendowski jako podskarbi wielki koronny (1703-1729): studium funkcjonowania ministerium, Kraków 2004.
• Polska w okresie drugiej wojny północnej: 1655-1660, t. 1-4, red. K. Lepszy, Warszawa 1957.
• Poraziński J., Epiphania Poloniae. Orientacje i postawy polityczne szlachty polskiej w dobie wielkiej wojny północnej (1702-1710), Toruń 1999.
• Przy boku króla Stanisława Leszczyńskiego (1706-1709), t. 1: Wyprawy do Saksonii i Litwy w latach 1706-1708. Listy królewskich sekretarzy Samuela Kazimierza Szwykowskiego i Jozafata Michała Karpia oraz fragmenty z gazet pisanych i diariuszy, wyd. J. Dygdała, Warszawa 2018.
• Przy boku króla Stanisława Leszczyńskiego (1706-1709), t. 2: W wędrówkach po Polsce między Gdańskiem a Lwowem w latach 1708-1709: listy królewskiego sekretarza Jozafata Michała Karpia oraz fragmenty z gazet pisanych i diariuszy, wyd. J. Dygdała, Warszawa 2019.
• Rachuba A., Stanisław Karol Radziwiłł (1669-1719), w: Polski słownik biograficzny, t. 30, red. E. Rostworowski, Kraków 1987, s. 240-248.
• Rachuba A., Polityka nominacyjna Stanisława Leszczyńskiego na Litwie w latach 1705-1709, „Przegląd Historyczny” 1992, 83, 4, s. 617-632.
• Rakowski W., Pamiętnik wielkiej wojny północnej, wyd. M. Nagielski, M. Wagner, Warszawa 2002.
• Sawicki M., Manifest Sapiehów z 6 marca 1702 roku, „Wieki Stare i Nowe” 2017, t. 12 (17), s. 24-40.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1880-1914.
• Wiśniowiecki J.A., Ilias Polski, wyd. P. Romaniuk, J. Burdowicz-Nowicki, Warszawa 2018.
• Zwierzykowski M., Samorząd sejmikowy województw poznańskiego i kaliskiego w latach 1696-1732, Poznań 2010.

Identifiers

DOI

10.31261/WSN.2023.23.10

Biblioteka Nauki

27316022