Przestępstwo czy wykroczenie? O dylematach polskiego ustawodawcy w toku prac nad kodeksem karnym z 1969 r. - wybrane zagadnienia

• Authors: Tomasz Szczygieł

Title variants

EN

Crime or Misdemeanor? On the Dilemmas of the Polish Legislator during the Work on the Criminal Code of 1969 - Selected Issues

DE

Verbrechen oder Ordnungswidrigkeit? Zu den Dilemmata des polnischen Gesetzgebers bei der Arbeit am Strafgesetzbuch von 1969 - ausgewählte Themen

Abstracts

DE

Der Artikel stellt den Verlauf der Diskussion über das Projekt des Strafgesetzbuches der Volksrepublik Polen von 1969 im Kontext des Ordnungswidrigkeitenrechts dar. Es wurden zwei Fragen analysiert. Die erste war der Einfluss des materiellen Elements einer verbotenen Handlung (soziale Gefährlichkeit) auf die Frage der Abgrenzung der Ordnungswidrigkeit vom Verbrechen. Das zweite Problem war die Einstufung des Führens eines Kraftfahrzeugs im Straßenverkehr unter dem Einfluss von Alkohol oder einem anderen Rauschmittel.Die durchgeführten Überlegungen haben gezeigt, dass die Unterscheidung zwischen einer Ordnungswidrigkeit und einem Verbrechen weniger mit theoretischen, als vielmehr mit ideologisch-politischen Problemen zu tun hatte. Denn für den Fall einer geringfügigen Gefährdung der Gesellschaft durch eine verbotene Handlung im Sinne des Strafgesetzbuches war die Möglichkeit einer Haftung vor einer anderen Behörde vorgesehen, darunter für eine Ordnungswidrigkeit. Dieser Mechanismus entsprach dem ideologischen Ansatz des angeblichen Verschwindens - „Aussterbens“ - der Kriminalität im Volksstaat im Zuge der sozialistischen Revolution. Im Gegensatz dazu wurde das Fahren unter Alkohol- oder Rauschmitteleinfluss nur aus Sorge um die Verurteilungsstatistiken als Ordnungswidrigkeit behandelt und nicht wegen seiner geringen Schädlichkeit (Gefährlichkeit).

EN

The article examines the course of the debate on the draft criminal code of the Polish People’s Republic of 1969 in the context of the law on misdemeanors. Two issues have been analyzed. The first is the influence of the material element of the prohibited act (social danger) on the distinction between misdemeanors and crimes. The second is the problem of qualifying the act of driving a motor vehicle in land traffic under the influence of alcohol or other intoxicants. The analysis has shown that the distinction between crime and misdemeanor was associated not so much with theoretical concerns, but primarily with ideological and political ones. In the case of a negligible social danger of a prohibited act in the sense stipulated by the Criminal Code, the legislator provided the possibility of the offender being held liable before another authority, including for a misdemeanor. This mechanism was consistent with the ideological approach to the alleged disappearance - or the “withering away” - of crime in the people’s state as the socialist revolution progressed. On the other hand, the issue of driving a vehicle under the influence of alcohol or another intoxicant was treated as a misdemeanor exclusively due to the need to keep the statistics of convictions down, and not because of this act’s low harmfulness (danger).

PL

W artykule ukazano przebieg dyskusji nad projektem kodeksu karnego PRL z 1969 roku, w kontekście prawa wykroczeń. Analizie zostały poddane dwa zagadnienia. Pierwsze, czyli wpływ materialnego elementu czynu zabronionego (społecznego niebezpieczeństwa) na kwestię rozgraniczenia wykroczeń od przestępstw. Drugie, czyli problem zakwalifikowania prowadzenia pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym pod wpływem alkoholu lub innego środka odurzającego. Przeprowadzone rozważania dowiodły, że z rozgraniczeniem przestępstwa od wykroczenia wiązały się nie tyle problemy teoretyczne, co przede wszystkim ideologiczno-polityczne. W przypadku bowiem znikomego społecznego-niebezpieczeństwa czynu zabronionego w rozumieniu kodeksu karnego została przewidziana możliwości poniesienia odpowiedzialności przed innym organem, w tym za wykroczenie. Mechanizm ten był zgodny z ideologicznym podejściem do rzekomego zanikania -„obumierania”- przestępczości w państwie ludowym w miarę postępu rewolucji socjalistycznej. Z kolei, zagadnienie kierowania pojazdem pod wpływem alkoholu lub środka odurzającego, zostało potraktowane jako wykroczenie, tylko i wyłączenie z obawy o statystykę skazań, a nie ze względu na jego niską szkodliwość (niebezpieczeństwo).

Keywords

DE

Strafrecht; Ordnungswidrigkeiten; Volksrepublik Polen

EN

criminal law; misdemeanors; the Polish People’s Republic

PL

prawo karne; wykroczenia; Polska Rzeczypospolita Ludowa

• Publisher: Uniwersytet Śląski
• Journal: Z Dziejów Prawa
• Year: 2021
• Volume: 14
• Pages: 65-78

Dates

published

2021

Contributors

author

Tomasz Szczygieł

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

• https://orcid.org/0000000270170000

References

• Archiwalia
• Cieśluk H.: Uwagi do założeń́ społeczno-politycznych projektu kodeksu karnego, s. 3 (Archiwum Akt Nowych, Prokuratura Generalna, sygn. 2/2b).
• Dobieszak R.: Notatka w sprawie projektu założeń́ społeczno-politycznych przyszłego kodeksu karnego, s. 2 (Archiwum Akt Nowych, Prokuratura Generalna, sygn. 2/2b).
• Protokoły Nr 1 do 7 z posiedzeń Zespołu Grupy Partyjnej przy Zespole Prawa Karnego Materialnego Komisji Kodyfikacyjnej przy Ministrze Sprawiedliwości (Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Sprawiedliwości, sygn. 285/388).
• Protokół Nr 1 posiedzenia Zespołu Grupy Partyjnej przy Zespole Prawa Karnego Materialnego Komisji Kodyfikacyjnej przy Ministrze Sprawiedliwości z dnia 11 grudnia 1964 roku, s. 1-28 (Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Sprawiedliwości, sygn. 285/388).
• Protokół Nr 2 posiedzenia Zespołu Grupy Partyjnej przy Zespole Prawa Karnego Materialnego Komisji Kodyfikacyjnej przy Ministrze Sprawiedliwości z dnia 11 grudnia 1964 roku, s. 1-24 (Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Sprawiedliwości, sygn. 285/388).
• Protokół Zespołu Prawa Karnego Materialnego przy Ministrze Sprawiedliwości z dnia 19 kwietnia 1966 r. (K.Kod. 145/86/66), s. 1-31 (Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Sprawiedliwości, sygn. 285/1/438).
• Rajzman H.: Zagadnienie materialnej definicji przestępstwa (K.Kod. 147/9/1/64, pismo z dnia 7 lipca 1964), s. 1-3 (Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Sprawiedliwości, sygn. 285/220).
• Topiński J.: Uwagi do projektu wytycznych dla prac nad kodeksem karnym, s. 2-3 (Archiwum Akt Nowych, Prokuratura Generalna, sygn. 2/2b).
• Wolter W.: Materialne ujęcie przestępstwa (K.Kod. 147/5/1/64), s. 1-14 (Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Sprawiedliwości, sygn. 285/220).
• Akty prawne
• Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 281 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 14 kwietnia 2000 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny (Dz.U. z 2000 r., nr 48, poz. 548).
• Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 457 z późn. zm.).
• Opracowania
• Andrejew I., Świda W., Wolter W.: Kodeks karny z komentarzem. Warszawa 1973.
• Bałtruszajtys G., Kolarzowski K., Paszkowska M., Rajewski K.: Wybór źródeł do historii prawa sądowego czasów nowożytnych. Warszawa 2002.
• Falandysz L.: Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu oraz bezpieczeństwu w ruchu lądowym, wodnym i powietrznym (Rozdział XX k.k.). W: Prawo karne - część szczególna. Wybrane zagadnienia. Red. L. Lernell, A. Krukowski. Warszawa 1969.
• Filar M.: W służbie utopii. 73 lata radzieckiego prawa karnego. Toruń 1992.
• Hochberg L.: Kodyfikacja przepisów o wykroczeniach. „Nowe Prawo” 1961, nr 9.
• Łukaszkiewicz Z.: Analiza skazań z art. 28 § 1 i § 2 ustawy z 10.XII.1959 r. o zwalczaniu alkoholizmu. „Biuletyn Ministerstwa Sprawiedliwości” 1962, nr 1.
• Łysko M.: Ewolucja polskiego systemu prawa wykroczeń w XX w. „Miscellanea Historico-Iuridica” 2018, T. 17, z. 1.
• Łysko M.: Prace nad kodyfikacją materialnego prawa wykroczeń w Polsce Ludowej (1960-1971). Białystok 2016.
• Łysko M.: Wykroczenia drogowe w praktyce orzecznictwa karno-administracyjnego okresu gomułkowskiego. „Miscellanea Historico-Iuridica” 2012, T. 11.
• Michalski W.: Z problematyki orzecznictwa w sprawach karnych z ustawy z dnia 10.12.1959 r. o zwalczaniu alkoholizmu. „Biuletyn Ministerstwa Sprawiedliwości” 1961, nr 1.
• Projekt kodeksu karnego oraz przepisów wprowadzających kodeks karny. Warszawa 1968.
• Romanowska E.: „Wkrótce już stanę przed innym sądem…”. Prawnicy II Rzeczypospolitej represjonowani w Polsce w latach 1944-1956. Warszawa 2020.

Identifiers

DOI

10.31261/ZDP.2021.22.04

Biblioteka Nauki

2129221