Badania nad przestępczością w Polsce w XX w. z perspektywy kryminologii historycznej

• Authors: Karol Siemaszko

Abstracts

DE

Die Kriminalität in Polen des 20. Jahrhunderts stellt ein äußerst interessantes Thema dar. Der Zweite Weltkrieg und die Zeit des Kommunismus führten zu einer tiefgreifenden Transformation der polnischen Gesellschaft, was sich auch auf die Kriminalität im weiteren Sinne (kriminelle und politische Straftaten) auswirkte. Bei der Erforschung der Kriminalitätsgeschichte des 20. Jahrhunderts wird auf viele wichtige Probleme im Zusammenhang mit rechtlichen Beschränkungen gestoßen, wie etwa im Hinblick auf Zugang zu den Quellen bzw. deren Erhaltungszustand. Dennoch scheint es, dass die historische Kriminalitätsforschung dazu beitragen kann, das Wissen über die polnische Gesellschaft des 20. Jahrhunderts zu vertiefen.

EN

Criminality in 20th-century Poland is an extremely interesting issue. World War II and the period of communism led to a profound transformation of Polish society, which also influenced broadly understood criminality (including political crimes). While studying twentieth-century history of criminality, researchers encounter numerous and considerable challenges; chief among them are: legal limitations in the access to sources and poorly preserved sources. Despite these and other obstacle, historical research, including historical criminology, may contribute to the deepening of the knowledge about Polish society in the 20th century.

PL

Przestępczość w XX wieku w Polsce stanowi niezwykle interesujące zagadnienie. II wojna światowa i okres komunizmu doprowadziły do głębokich przeobrażeń polskiego społeczeństwa, co rzutowało także na szeroko rozumianą przestępczość kryminalną i polityczną. Badając dwudziestowieczną przestępczość badacz napotyka wiele istotnych problemów związanych z ograniczeniami prawnym w dostępie do źródeł, a także stanem zachowania źródeł. Niemniej wydaje się że badania historyczno – kryminologiczne mogą przyczynić się do pogłębienia wiedzy na temat społeczeństwa polskiego w XX wieku.

Keywords

DE

Kriminalität; historische Kriminologie; Geschichte der Kriminalität

EN

criminality; historical criminology; history of crime

PL

przestępczość; kryminologia historyczna; historia przestępczości

• Publisher: Uniwersytet Śląski
• Journal: Z Dziejów Prawa
• Year: 2022
• Volume: 15
• Pages: 61-72

Dates

published

2022

Contributors

author

Karol Siemaszko

• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

• https://orcid.org/0000000292417094

References

• Archiwalia
• Inwentarz zespołu, Sąd Okręgowy w Poznaniu, Archiwum Państwowe w Poznaniu, sygn. akt 53/1765/0.
• Akty prawne
• Dekret z dnia 13 czerwca 1946 r. o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy państwa (Dz.U. z 1946 r., nr 30, poz. 192).
• Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 2 czerwca 1937 r. o przechowywaniu i niszczeniu akt i ksiąg w sprawach sądowych i administracji sądowej (Dz.U. R.P. z 1937 r., nr 42, poz. 335).
• Ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym (Dz.U. z 2020 r., poz. 164).
• Opracowania
• Biegański Z.: Sądownictwo i skazani na śmierć z przyczyn politycznych w województwie pomorskim (bydgoskim) w latach 1945-1956. Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz 2003.
• Blasius D., Pelz M., Scheerer S.: Historische Kriminologie. Ludwig Boltzmann Institut für Kriminalsoziologie, Wien 1979 (Kriminalsoziologische Bibliografie, Jg. 6, Heft 25).
• Bokwa K., Magiera P., Pałosz R., Pokoj J.: Praktyka orzecznicza wojskowych sądów rejonowych w Katowicach i w Krakowie w sprawach politycznych w okresie stalinowskim. Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, Warszawa 2020.
• Burczyk D.: Wojskowy Sąd Rejonowy w Gdańsku (1946-1955). Wydawnictwo IPN, Gdańsk 2012.
• Churchill D.: Towards Historical Criminology. “Crime, Histoire & Sociétés / Crime, History & Societies” 2017, Vol. 21, no. 2, s. 379-386.
• Churchill D., Yeomans H., Channing I.: Historical Criminology. Routledge, London-New York 2022.
• Falandysz L., Poklewski-Koziełł K.: Przestępczość polityczna - zarys problematyki. „Archiwum Kryminologii” 1989, T. 16, s. 189-210.
• Jarkowska A.: Criminal Cases Involving Jews Heard in Krakow District Court in the Period 1939-1944. A Contribution to Further Research. “Holocaust Studies” 2022, Vol. 28, Issue 2, s. 163-190.
• Knepper P.: Historical Criminology. In: Encyclopedia of Criminology and Criminal Justice. Eds. G. Bruinsma, D. Weisburd. Springer, New York 2014.
• Knepper P., Johansen A.: The Oxford Handbook of the History of Crime and Criminal Justice. Oxford University Press, New York 2016.
• Leniart E.: Skazani za antykomunizm. Orzecznictwo Wojskowego Sądu Rejonowego w Rzeszowie (1946-1954/1955). Wydawnictwo IPN, Rzeszów 2016.
• Leśkiewicz R.: Wojskowy Sąd Rejonowy w Poznaniu (1946-1955). Wydawnictwo IPN, Warszawa-Poznań 2009.
• Łukaszewicz B.: Wojskowy Sąd Rejonowy w Olsztynie 1946-1955. Szkice do monografii. Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, Olsztyn 2000.
• Majer P.: Przestępczość w Polsce w latach 1944-1956. Próba zestawień sumarycznych na podstawie materiałów własnych aparatu policyjnego. „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2019, T. 71, z. 2, s. 59-87.
• Międzybrodzki B.: Problematyka przestępczości seksualnej w latach 40. i 50. XX wieku. Trudności badawcze. „Sensus Historiae” 2013, Vol. 10, s. 39-62.
• Musiał F.: Polityka czy sprawiedliwość. Wojskowy Sąd Rejonowy w Krakowie (1946-1955). Societas Vistulana, Kraków 2005.
• Osadnicy. Nowe życie Kresowiaków na Ziemiach Zachodnich. Nadzieje i niemoc wobec władzy ludowej. Oprac. A. Knyt. Karta - PWN, Warszawa 2016.
• Państwo bezprawia - Polska Ludowa 1944-1956. Bibliografia prac naukowych i publicystycznych za lata 1989-1996. Red. A. Rzepliński. „Studia Iuridica” 1998, T. 35, s. 219-289.
• Płońska E.: Głośne procesy kobiet w II Rzeczypospolitej - perspektywa kryminologiczna. „Miscellanea Historico-Iuridica” 2019, T. 17, z. 2, s. 141-163.
• Poksiński J.: „My sędziowie, nie od Boga” - z dziejów Sądownictwa Wojskowego PRL 1944-1956: materiały i dokumenty. Warszawska Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1996.
• Przestępczość kryminalna w Europie Środkowej i Wschodniej w XVI-XVIII w. Red. P. Klint, D. Wojtucki. Księży Młyn Dom Wydawniczy, Warszawa 2017.
• Radbruch G., Gwinner H.: Geschichte des Verbrechens. Versuch einer historischen Kriminologie. K.F. Koehler Verlag, Stuttgart 1951.
• Rodak M.: Przestępstwo zgwałcenia i jego sprawcy w II Rzeczypospolitej. Próba wstępnej charakterystyki. „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2013, T. 18, s. 131-148.
• Sidorkiewicz K.: Represje wymiaru sprawiedliwości w sprawach politycznych w województwie pomorskim (bydgoskim) w latach 1945-1956. Mado, Toruń 2005.
• Siemaszko K.: Akta polskich sądów okręgowych jako źródła do badań nad przestępczością powojenną (1945-1950) na wybranych przykładach. „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa” 2020, T. 13, z. 1, s. 51-60.
• Siemaszko K.: Kryminologia historyczna jako kierunek badań nad przestępczością kryminalną. „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2020, T. 72, z. 1, s. 241-251.
• Siemaszko K.: W trudnym okresie odbudowy państwa. Tak zwany mały kodeks karny w świetle orzecznictwa Sądu Okręgowego w Krakowie w latach 1946-1950. Wydawnictwo IPN, Warszawa 2015.
• Stawarska-Rippel A.: Prawo sądowe Polski Ludowej 1944-1950 a prawo Drugiej Rzeczypospolitej. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2006.
• Turlejska M.: Te pokolenia żałobami czarne… Skazani na śmierć i ich sędziowie 1944-1945. Aneks, Londyn 1989.
• Zajkowska M.: Przestępczość kobiet na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. „Miscellanea Historico-Iuridica” 2020, T. 19, z. 2, s. 217-240.
• Zaremba M.: Wielka trwoga. Polska 1944-1947. Znak, Kraków 2012.
• Repozytoria cyfrowe
• Kućka S.: Przestępczość Żydów w województwie krakowskim w latach 1918-1939 w świetle wybranych tytułów współczesnej prasy. Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego. https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/269141 [dostęp: 29.01.2022].

Identifiers

DOI

10.31261/ZDP.2022.23.05

Biblioteka Nauki

27177692