Humanistyka zaangażowana: wizja czy rzeczywistość?

• Authors: Anna Wolff-Powęska

Title variants

EN

Engaged Humanities: Illusion or Reality?

Abstracts

EN

Recent wailing over the condition of the humanities is an integral part of a greater debate on the crisis of democracy, identity, the Enlightenment, the critique of globalisation, and post-modernity. What is more, such lamentation expresses human helplessness as we confront the radicalisation of political movements and parties connected to the inevitable process of rapidly progressing and all-encompassing civilisational and cultural change. Among the factors influencing its perception, the sense of generational alienation actively co-creating the democratic order in Central and Eastern Europe after 1989, as well as of the Western elites involved in deepening European integration, has to be first and foremost considered. Their values were in ruins. The ambivalent and double-edged nature of the transformation of almost all spheres of life, the complexity and contradictions inherent in social and political change brought about a sense of unease, reinforced by the unpredictability of the COVID-19 pandemic and an all-embracing crisis of the sense of social security.

PL

Współczesny lament nad kondycją humanistyki stanowi integralny element zataczającej coraz szersze kręgi debaty na temat kryzysu demokracji, tożsamości, oświecenia, krytyki globalizacji, postnowoczesności. Jest wreszcie wyrazem bezradności człowieka w obliczu radykalizacji ruchów i partii politycznych wobec nieuniknionego procesu coraz gwałtowniejszych i wszechogarniających cywilizacyjnych i kulturowych zmian. Wśród czynników rzutujących na jej postrzeganie na pierwszy plan wysuwa się poczucie wyobcowania generacji aktywnie współtworzącej porządek demokratyczny w Europie Środkowo-Wschodniej po 1989 roku, jak i zachodnich elit zaangażowanych w pogłębienie integracji europejskiej. Ich świat wartości legł w gruzach. Ambiwalencja i obosieczność transformacji niemal wszystkich dziedzin życia, złożoność i sprzeczności wpisane niemal w naturę przemian społecznych i politycznych przyniosły w konsekwencji poczucie niepokoju, wzmocnione przez nieprzewidywalność rozwoju pandemii COVID-19 oraz wszechogarniający kryzys poczucia bezpieczeństwa społecznego.

Keywords

PL

kryzys humanistyki; nowa humanistyka; zaangażowanie; tożsamość; polityka; Oświecenie

EN

crisis of the humanities; new humanities; engagement; identity; politics; the Enlightenment

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach / Śląsk Sp. z o.o. Wydawnictwo Naukowe
• Journal: ER(R)GO: Teoria – Literatura – Kultura
• Year: 2023
• Issue: 47
• Pages: 167-184

Dates

published

2023

Contributors

author

Anna Wolff-Powęska

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

References

• Bukraba-Rylska, Izabella. “Humanistyka; jej prawa i powinność”. Artes Humanae 1 (2016): 15.
• Bystroń, Jan Stanisław. Megalomania narodowa. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze “Rój”, 1935.
• Carr, Edward H. “Czym jest historia?”. Przegląd Polityczny 168 (2021): I–VIII.
• Chmielewska, Ewa. “Etos akademicki a kultura instytucjonalna uczelni”. W: Ideały nauki i konflikty wartości. Studia złożone w darze Profesorowi Stefanowi Amsterdamskiemu, red. Ewa Chmielewska, Jerzy Jedlicki, Andrzej Rychard (Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, 2005).
• Dilthey, Wilhelm. Budowa świata historycznego w naukach humanistycznych, przeł. Elżbieta Paczkowska-Łagowska. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2004.
• Domańska, Ewa. Historia egzystencjalna. Warszawa: Znak, 2012.
• Domańska, Ewa. “Historia ratownicza”. Teksty Drugie 5 (2014): 12–26.
• Domański, Juliusz. Wykłady o humanizmie. Warszawa: Fundacja Augusta hr. Cieszkowskiego, 2020.
• Gadacz, Tadeusz. Uniwersalne prawdy i prawa życia dla mądrych ludzi na trudne czasy. Kraków: Wydawnictwo Nieoczywiste, 2018.
• Gadamer, Hans-Georg. Dziedzictwo Europy, przeł. Andrzej Przyłębski. Warszawa: Fundacja Aletheia, 1992.
• Jurewicz, Joanna. “To ludzie tworzą znaczenie i to ludziom zależy na tym, żeby inni ich rozumieli”. Gazeta Wyborcza, 6 czerwca 2021. https://wyborcza.pl/7,162657,27168444, to-ludzie-tworza-znaczenie-i-to-ludziom-zalezy-na-tym-zeby.html (10.10.2023).
• Kant, Immanuel. “Odpowiedź na pytanie: czym jest Oświecenie”, przeł. Adam Landman. W: Przypuszczalny początek ludzkiej historii, przeł. Mirosław Żelazny, Irena Krońska, Adam Landman. Toruń: Comer, 1995.
• Karoń-Ostrowska, Anna, Jadwiga Puzynina, Barbara Skarga, Andrzej Borowski. “Sposób na życie naprawdę”. Więź 1 (2001). https://wiez.pl/2017/09/18/sposob-na-zycie-naprawde (10.10.2023).
• Kołakowski, Leszek. “Wychowanie do nienawiści, wychowanie do godności”. Przegląd Polityczny 161 (2020).
• Kołakowski, Leszek. “Odpowiedzialność i historia”. W: Pochwała niekonsekwencji, t. 2, Londyn 1989.
• Krakowska, Joanna. PRL. Przedstawienia. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Teatralnego, 2016.
• Kuziak, Michał. “W sprawie polityczności polskiej humanistyki”. Teksty Drugie 1 (2017): 253–261.
• Markowski, Michał Paweł. Polityka wrażliwości. Wprowadzenie do humanistyki. Kraków: Universitas, 2013.
• Nussbaum, Martha C. Nie dla zysku. Dlaczego demokracja potrzebuje humanistów, przeł. Łukasz Pawłowski, przedm. Jarosław Kuisz. Warszawa: Fundacja Kultura Liberalna, 2016.
• Pinker, Steven. Nowe oświecenie. Argumenty za rozumem, nauką humanizmem i postępem, przeł. Tomasz Bieroń. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka, 2018.
• Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, Artykuł 26, pkt 2. https://www.unesco.pl/fileadmin/user_upload/pdf/Powszechna_Deklaracja_Praw_Czlowieka.pdf (10.10.2023).
• Ricoeur, Paul. Pamięć, historia, zapomnienie, przeł. Janusz Margański. Kraków: Universitas, 2006.
• Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Dziennik Ustaw RP, Warszawa 25 września 2018, poz. 1818: archeologia, filozofia, historia, językoznawstwo, literaturoznawstwo, nauki o kulturze i religii, nauki o sztuce.
• Skidelsky, Robert. “Historia na barykadach”. Przegląd Polityczny 168 (2021): 40–43.
• Sowa, Jan. “Humanistyka płaskiego świata”. Teksty Drugie 1 (2014): 192–207.
• Twardowski, Kazimierz. “O dostojeństwie uniwersytetu”. W: Fenomen uniwersytetu, red. Anna Grzegorczyk, Jacek Sójka. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2008.
• Weber, Max. “Nauka jako zawód i powołanie”. W: Polityka jako zawód i powołanie, przeł. Piotr Egel i Michał Wander, red. Michał Dębski, 40–60. Warszawa: Niezależna oficyna wydawnicza, 1989.

Identifiers

DOI

10.31261/errgo.14717

Biblioteka Nauki

26064429