Mityzacja katastrofy smoleńskiej w filmie Antoniego Krauzego i poezji smoleńskiej jako funkcja pamięci zbiorowej

• Authors: Katarzyna Czech

Title variants

EN

The Mythologization of the Smoleńsk Catastrophe in Antoni Krauze’s Film and in the Smoleńsk Poetry as a Function of Collective Memory

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Katastrofa prezydenckiego samolotu z 10 kwietnia 2010 roku wywołała szereg reakcji artystycznych. W odpowiedzi na nią powstały m.in. zebrane w Antologii smoleńskiej. 96 wierszy utwory poetyckie oraz film Smoleńsk Antoniego Krauzego. Oba teksty kultury łączy wspólna wizja wydarzeń z 10 kwietnia, którą usiłują włączyć w krąg powszechnie obowiązującej i akceptowanej polskiej pamięci zbiorowej. Stanowią jednocześnie formę zapisu pamięci oraz narzędzie ją kształtujące, a efektem tych artystycznych projektów pamięciowych jest wytworzenie narracji, którą za Pawłem Sendyką nazwać można mitem smoleńskim. Zarówno język filmowy, jak i narzędzia literackie wykazują potencjał eksplanacyjny, pozwalający na usensownienie rozbitej przez tragedię smoleńską rzeczywistości. Niezwykłe, nacechowane symbolicznie i podatne na interpretacje okoliczności tragedii sprawiły, że w narracji na jej temat ścierają się odmienne typy pamięci. Film Krauzego oraz teksty poetów smoleńskich biorą aktywny udział w konstruowaniu i utrwalaniu wizji „zamachu smoleńskiego”, snutej przeciwko opowieści o „katastrofie smoleńskiej”. Aby tego dokonać, sięgają do tradycji romantycznej, wzorców martyrologicznych i religijnych. Przeszłość przetworzona przez pamięć zyskuje wymiar sakralny i staje się mitem osadzonym na znaturalizowanej kategorii „prawdy historycznej”. Przyjrzenie się filmowi Krauzego oraz wybranym wierszom z Antologii smoleńskiej... pozwala zarysować węzłowe punkty mitu smoleńskiego – określonej wizji katastrofy, czy raczej zamachu smoleńskiego, pretendującej do zajęcia pozycji dominującej w powszechnej pamięci zbiorowej.

EN

The crash of the presidential aircraft that took place on April 10, 2010 is an event that has become a permanent part of Polish collective memory. However, the narratives regarding it are not homogenous or consistent, and are constantly negotiated by various social actors, including poets and filmmakers. For instance, Antologia smoleńska. 96 wierszy [The Smolensk Anthology. 96 poems] and the movie Smolensk directed by Antoni Krauze have the ambition to inscribe the discourse of the Smolensk tragedy as an assassination into the dominant, valid and widely accepted collective memory. Both the cinematographic and poetic language have an explanatory potential and lend sense to the reality shaken by the tragic event. Reaching back to the romantic tradition as well as martyrological and religious discourses of Poland, both Krauze’s movie and the Smolensk poetry may be interpreted as a transcription and as an effect of the process of the mythologization of history and of its transformation into the matter of collective memory, presented then as an objective historical truth.

Keywords

PL

Smoleńsk; poezja smoleńska; zamach smoleński; pamięć zbiorowa; pamięć kulturowa; katastrofa smoleńska

EN

Smolensk; Smolensk poetry; Smolensk assassination; Smolensk catastrophe; collective memory

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach / Śląsk Sp. z o.o. Wydawnictwo Naukowe
• Journal: ER(R)GO: Teoria – Literatura – Kultura
• Year: 2020
• Issue: 40
• Pages: 147-162

Dates

published

2020-07-28

Contributors

author

Katarzyna Czech

Identifiers

DOI

10.31261/errgo.7684