Filozofia nowokrytyczna w rozumieniu Stanisława Kobyłeckiego i Mariana Massoniusa

• Authors: Barbara Szotek

Title variants

EN

New Critical Philosophy as Understood by Stanisław Kobyłecki and Marian Massonius

Abstracts

EN

The issue of neo-kantism and modern criticism is one of the problems discussed by representatives of various philosophical currents in Poland in the late nineteenth and early twentieth centuries. For neo-kantism - with its heteronomy and problems with the delineation of individual positions in it - and, in particular, a strongly undefined modern criticism, practically showing no ideological unity, led to the view that everyone who felt obliged to stick to a scientific discipline, i.e. proclaimed the need to make philosophy more scientific, or only made a superficial accession or acceptance of a general idea, or only some element of it, could find a place within them. It is interesting that even today it is not easy to deal with this problem. It seems that, on the one hand, neo-kantism and modern criticism - primarily in Polish philosophy at the turn of the 19th and 20th centuries - can be almost treated synonymously; on the other hand, they are, from one point of view, mutually exclusive options, and, from another, complementary in nature (they are coming closer then, as is claimed, to a positivist criticism). The article attempts to present, mainly on the basis of two representatives of philosophical thought of that time, viz. Stanisław Kobyłecki and Marian Massonius, the similarities and differences that emerged in the understanding of modern criticism in connection with the publication entitled Filozofia nowokrytyczna [Modern Crititical Philosophy], in which “the turn to Kant” was even put into the formula of “modern criticism”.

PL

Kwestia neokantyzmu i nowokrytycyzmu stanowi jeden z tych problemów, o których dyskutowali przedstawiciele różnych nurtów filozoficznych w Polsce pod koniec XIX i na początku XX wieku. Neokantyzm bowiem - ze swoją heteronomicznością i z kłopotami z rozgraniczeniem w nim poszczególnych stanowisk - a w szczególności mocno niedookreślony nowokrytycyzm, niewykazujący właściwie żadnej ideowej jedności, skłaniały do poglądu, że mogli znaleźć w nich miejsce wszyscy, którzy bądź „poczuwali się do obowiązku karności naukowej”, czyli w jakiś sposób głosili potrzebę unaukowienia filozofii, bądź zgłaszali jedynie powierzchowny akces lub akceptację ogólnego stanowiska, bądź wreszcie tylko jakiegoś jego elementu. Znamienne jest, że i dzisiaj niełatwo jest się uporać z tym problemem. Z jednej strony bowiem wydaje się, że neokantyzm i nowokrytycyzm - przede wszystkim w filozofii polskiej przełomu XIX i XX wieku - w zasadzie traktować można synonimicznie, a z drugiej strony - że stanowią opcje pod jednym względem wykluczające się, natomiast pod innym - dopełniające (zbliżają się wówczas - jak się twierdzi - w swoich podstawowych treściach do krytycyzmu pozytywistycznego). W artykule podjęto próbę przedstawienia, głównie na przykładzie stanowisk dwóch przedstawicieli myśli filozoficznej tego czasu, a mianowicie księdza Stanisława Kobyłeckiego i Mariana Massoniusa, podobieństw i różnic, jakie uwidoczniły się w rozumieniu nowokrytycyzmu w związku z wydaniem przez „Przegląd Filozoficzny” prospektu zatytułowanego Filozofia nowokrytyczna, w którym „zwrot do Kanta” ujęty został wręcz w formułę „nowokrytycyzmu”.

Keywords

PL

filozofia nowokrytyczna; Stanisław Kobyłecki; Marian Massonius

EN

Filozofia nowokrytyczna [Modern Crititical Philosophy]; Stanisław Kobyłecki; Marian Massonius

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
• Journal: Folia Philosophica
• Year: 2020
• Volume: 44
• Pages: 1-19

Dates

published

2020

Contributors

author

Barbara Szotek

• University of Silesia in Katowice

Identifiers

DOI

10.31261/fp.11359

Biblioteka Nauki

25804810