Kantowska filozofia transcendentalna. Mariana Massoniusa próba ujęcia krytycyzmu Immanuela Kanta

• Authors: Anna Musioł

Title variants

EN

Kant’s Transcendental Philosophy. Marian Massonius’s Approach to Immanuel Kant’s Critical Philosophy

Abstracts

EN

In the article, Anna Musioł, by referring to the assumptions of Marian Massonius’s doctoral dissertation and taking into account the assumptions of his several smaller works, considers Massonius’s approach to the Kantian system of critical philosophy. Analyzing, inter alia, the problem of analytical and synthetic judgments, and a priori synthetic judgments, Musioł addresses the issue of the possibility of pure mathematics. She considers the problem of time and space and analyzes the ways of presenting Kantian antinomies and the theory of cognition developed in the context of idealism and realism as well as the realism of time and space. Additionally, Musioł focuses on the problem of Massonius’s moderate agnosticism and his scientific approach to philosophy. Finally, she proposes an answer to the fundamental question, Why did Massonius, like the early neo-Kantist Liebmann in 1865, challenge a return to Kant (Zurück zu Kant!) and advocate as necessary the development of a critical formula of the a priori forms of the mind?

PL

Autorka artykułu odniosła się do założeń rozprawy doktorskiej Mariana Massoniusa, a także uwzględniła założenia jego kilku pomniejszych prac dotyczących sposobu ujęcia Kantowskiego systemu filozofii krytycznej. Poddała analizie problem sądów analitycznych i syntetycznych oraz sądów syntetycznych a priori. Podjęła zagadnienie możliwości istnienia czystej matematyki, problem czasu i przestrzeni, opisała także sposoby ujęcia Kantowskich antynomii oraz teorii poznania rozwijanej w kontekście idealizmu oraz realizmu czasu i przestrzeni. Uwagę skupiła również na problemie umiarkowanego agnostycyzmu w filozofii Massoniusa oraz ujęciu filozofii w perspektywie nauki. Podjęła również wysiłek udzielenia odpowiedzi na fundamentalne pytanie: dlaczego Marian Massonius, podobnie jak w 1865 roku wczesny neokantysta Otto Liebmann, rzucał wyzwanie powrotu do Kanta (Zurück zu Kant!) oraz głosił postulat koniecznego wypracowania krytycznej formuły apriorycznych form umysłu.

Keywords

PL

filozofia polska; neokantyzm; transcendentalizm; filozofia krytyczna; racjonalizm krytyczny; racjonalizm dogmatyczny; Massonius; Kant

EN

Polish philosophy; Neo-Kantianism; transcendentalism; critical philosophy; critical rationalism; dogmatic rationalism; Massonius; Kant

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
• Journal: Folia Philosophica
• Year: 2022
• Volume: 48
• Pages: 1-18

Dates

published

2022

Contributors

author

Anna Musioł

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

• https://orcid.org/0000000173254456

References

• Adamiejko J.: Krytyka systemu transcendentalnego idealizmu I. Kanta w filozofii agnostycyzmu nowokrytycznego M. Massoniusa. W: Myśl polska w obszarze rosyjskojęzycznym. Red. J. Skoczyński. Posłowie W. Dianowa. Księgarnia Akademicka, Kraków 2016, s. 73–81.
• Aster E. von: Historia filozofii. [Tłum. J. Szewczyk]. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1969.
• Baumgartner H.M.: Kantowska „Krytyka czystego rozumu” – fundamentalne dzieło filozofii nowożytnej. Tłum. Z. Zwoliński. „Edukacja Filozoficzna” 1992, nr 13, s. 127–138.
• Baumgartner H.M.: Kants „Kritik der reinen Vernunft”. Anleitung zur Lektüre. Hans M. Alber, Freiburg–München 1996.
• Gałecki J.: Przedmowa tłumacza. W: I. Kant: Krytyka władzy sądzenia. Przeł. [z niem.] oraz opatrzył przedmową i przypisami J. Gałecki. Tłum. przejrzał A. Landman. [Wyd. 2]. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1986, s. XI–XV.
• Höffe O.: Immanuel Kant. Przeł. A.M. Kaniowski. Wyd. 2 zm. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003.
• Kant I.: Krytyka czystego rozumu. Z oryg. niem. przeł. oraz wstępem i przypisami opatrzył R. Ingarden. Wyd. 2. Wydawnictwo Antyk, Kęty 2001.
• Liebmann O.: Kant und die Epigonen. Carl Schober, Stuttgart 1865.
• Łaciak P.: Struktura i rodzaje poznania a priori w rozumieniu Kanta i Husserla. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2003.
• Łubnicki N.: „Pozytywizm nowokrytyczny” Mariana Massoniusa. W 100 rocznicę urodzin filozofa. „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, Nauki Filozoficzne i Humanistyczne” 1958, T. 13, s. 1–42.
• Majewska Z.: Filozofia słowiańska jako filozofia uniwersalna. „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 2009, T. 6, s. 199–216. Pobrano z: http://wrh.edu.pl/wp-content/uploads/2017/07/12_z_majewska_2009.pdf [25.10.2022].
• Massonius M.: Agnostycyzm. „Przegląd Filozoficzny” 1897/1898, z. 2, s. 158–167.
• Massonius M.: Działalność filozoficzna Jana Śniadeckiego. (W stulecie śmierci). „Ruch Filozoficzny” 1930/1931, R. 12, s. 235.
• Massonius M.: Mahrburg jako uczony. „Przegląd Filozoficzny” 1914, z. 1, s. 76–83.
• Massonius M.: Racjonalizm w teorii poznania Kanta. „Przegląd Filozoficzny” 1897/1898, z. 2, s. 25–44.
• Massonius M.: Szkice estetyczne. [Drukarnia St. Niemiry], Warszawa 1884.
• Massonius M.: Ueber Kant’s transscendentale Aesthetik. Eine kritische Untersuchung zur Erlangung der philosophischen Facultät [der Universitaet Leipzig]. Verlagsbuchhandlung von Gustav Fock, Leipzig 1890.
• Noras A.J.: Historia neokantyzmu. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2012.
• Noras A.J.: Kant a neokantyzm badeński i marburski. Wyd. 2., popr. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2005.
• Noras A.J.: Kant i Hegel w sporach filozoficznych osiemnastego i dziewiętnastego wieku. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2007.
• Noras A.J.: Kant i Hegel w sporach filozoficznych osiemnastego i dziewiętnastego wieku. Autoprezentacje. „Idea. Studia nad Strukturą i Rozwojem Pojęć Filozoficznych” 2008, T. 20, s. 145–148.
• Noras A.J.: Postneokantyzm wobec Kanta. „Idea. Studia nad Strukturą i Rozwojem Pojęć Filozoficznych” 2004, T. 16, s. 79–88.
• Noras A.J.: Rozumienie systemu w filozofii pokantowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2016.
• Szalkiewicz W.: Marian Massonius jako historyk filozofii polskiej. W: Myśl polska w obszarze rosyjskojęzycznym. Red. J. Skoczyński. Posłowie W. Dianowa. Księgarnia Akademicka, Kraków 2016, s. 57–72.
• Szotek B.: Filozofia nowokrytyczna w rozumieniu Stanisława Kobyłeckiego i Mariana Massoniusa. „Folia Philosophica” 2020, vol. 44, s. 1–19. https://doi.org/10.31261/fp.11359.
• Szotek B.: Marian Massonius a polska filozofia nowokrytyczna. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2001.
• Szulakiewicz W.: Pedagogika na Uniwersytecie Stefana Batorego. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2019.
• Zieleńczyk A.: Drogi i bezdroża filozofii. [nakł. Henryka Lindenfelda], Warszawa 1912.

Identifiers

DOI

10.31261/fp.12650

Biblioteka Nauki

29519192