Koncepcja etyki naukowej i wizje postępu moralnego w ujęciu liderów polskiej myśli pozytywistycznej

• Authors: Włodzimierz Tyburski

Title variants

EN

The Concept of Scientific Ethics and Visions of Moral Progress by Main Representatives of Polish Positivist Thought

Abstracts

EN

The article presents one of the components of the intellectual legacy of Polish positivism, a philosophical position which proposed a new attitude towards ethical issues. Its representatives put forward the notion of scientific ethics, reducing moral philosophy to it. They strongly emphasized their critical attitude towards traditional ethics, for which there was no place in the positivist model of science, and proposed a distinction between theoretical and practical ethics. Their project was motivated by an ambition to make ethics into jurisprudence, a discipline whose accuracy would make it similar to other sciences. Their efforts were consistently motivated by the idea of making ethics into an empirical and applied science. This scientific ethics would fulfill the important task of forming a set of moral requirements, which, by referring to moral knowledge (“ethology”), would have a chance of influencing the conduct of individuals and society. The new ethics was expected to contribute to the change in social morality and thus greatly support moral progress, an issue which was hotly debated. All positivists subscribed to the idea of progress, including that of morality; however, some differences can be discerned in how they defined progress. Some defined it in realistic categories, while others focused on optimistic visions of the future. Among the first advocates of scientific ethics and of the idea of moral progress, differences notwithstanding, were Aleksander Świętochowski, Julian Ochorowicz, Feliks Bogacki, Władysław Kozłowski, and Bolesław Prus. The article gives an overview of some of their views.

Keywords

EN

positivist movement; scientific ethics; theoretic ethics; practical ethics; idea of progress; moral progress; freedom; perfectness; usefulness

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
• Journal: Folia Philosophica
• Year: 2022
• Volume: 48
• Pages: 1-25

Dates

published

2022

Contributors

author

Włodzimierz Tyburski

• Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej

• https://orcid.org/0000000336707254

References

• Bogacki F.: Pozytywizm a krytycyzm. „Przegląd Tygodniowy” 1872, nr 35, s. 273–275.
• Bogacki F.: Przegląd piśmiennictwa polskiego. „Przegląd Tygodniowy” 1873, nr 2, s. 20.
• Bogacki F.: Zagadnienia etyki. Drukarnia Ludowa w Krakowie, Kraków 1909.
• Bogacki F.: Zasada i zastosowanie indukcji. „Niwa” 1872, nr 13, s. 3–7.
• Filozofia i myśl społeczna w latach 1865–1895. Cz. 1–2. Wybrały, oprac., przypisami opatrzyły A. Hochfeldowa, B. Skarga. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1980.
• Głombik C.: Tradycja i interpretacje. Antoni Molicki a reakcja katolicka wobec polskiej „filozofii narodowej”. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1978.
• Głombik C.: Zapomniani krytycy, nieznani filozofowie. Rzecz o Aleksandrze Tyszyńskim i Janie Adamskim. Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1988.
• Interes osobisty a społeczny. „Niwa” 1873, nr 48, s. 273–276.
• Jedynak S.: Etyka Polska w latach 1863–1918. Wiedza Powszechna, Warszawa 1977.
• Konstańczak S.: Etyka niezależna w Polsce. Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2019.
• Kozłowski W.: Etyka Spencera. W: Idem: Pisma filozoficzne i psychologiczne. Polskie Towarzystwo Nakładowe, Lwów 1912, s. 199–250.
• Ochorowicz J.: Metoda w etyce. „Przegląd Filozoficzny” 1906, R. 9, z. 1, s. 1–69.
• Ochorowicz J.: Miłość, zbrodnia, wiara i moralność. Kilka studiów z psychologii kryminalnej. [nakł. Autora], Warszawa 1870.
• Ochorowicz J.: Psychologia, pedagogika, etyka. Przyczynki do usiłowań naszego odrodzenia narodowego. Księgarnia M. Arct, Warszawa 1917.
• Ochorowicz J.: Wstęp i pogląd ogólny na filozofię pozytywną. Drukarnia J. Noskowskiego, Warszawa 1872.
• Ochorowicz J.: Zastosowania psychologii. „Ateneum” 1879, z. 4, s. 70–103.
• Prus B.: Jak wygląda nasz rozwój społeczny? VII. Oświata. „Nowiny” 1882, nr 302, s. 1.
• Prus B.: Najogólniejsze ideały życiowe. Wyd. 2. przejrz. Nakładem Jana Fiszera, Warszawa 1905 (wyd. 1. – 1901).
• Prus B.: Szkic programu w warunkach obecnego rozwoju społeczeństwa. W Drukarni „Gazety Handllowej”, Warszawa 1883.
• S.K.: Gawędy popularnonaukowe. O badaniu przyrody. „Przegląd Tygodniowy” 1867, nr 6, s. 43–44.
• Świętochowski A.: Nowe drogi. „Przegląd Tygodniowy” 1874, nr 6, s. 45–46.
• Świętochowski A.: O powstawaniu praw moralnych. Nakładem „Przeglądu Tygodniowego”, Warszawa 1877.
• Świętochowski A.: Źródła moralności. Nakład Gebethnera i Wolffa, Warszawa 1912.
• Tatarkiewicz W.: Historia filozofii. T. 3. Wyd. 10. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1983.
• Tyburski W.: Ideologia nauki w świadomości polskich środowisk intelektualnych doby pozytywizmu. Rozwój, metamorfozy, załamania. Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 1989.
• Tyburski W.: Julian Ochorowicz. Meandry pozytywizmu. Top Kurier, Toruń 2004.
• Tyburski W.: Myśl etyczna w Polsce od XVI do XIX wieku. Top Kurier, Toruń 2000.

Identifiers

DOI

10.31261/fp.14612

Biblioteka Nauki

29519189